Натрий
Натрий (лат. Natrіum; Na) — элементтердің периодтық жүйесінің І тобындағы химиялық элемент, атомдық нейтрондары 11, атомдық моллекулласы 22,98977; сілтілік металдарға жатады. Табиғатта тұрақты бір изотопы (23Na) бар.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Күміс-ақ жұмсақ металл .jpg)
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Натрий / Natrium (Na), 11 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
1, 3, s | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Ne] 3s1, | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 1 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
186 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
166±9 пм | ||||||||||||||
| Ван-дер-Ваальс радиусы |
227 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
97 (+1e) пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
0,93 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
-2,71 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | |||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 495,6(5,14) кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
0,971 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
370,96 К; 97,81 °C | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
1156,1 К; 882,95 °C | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
2,64 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
97,9 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
28,23 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
кубтық көлемдік центрленген | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
4,2820 Å | ||||||||||||||
| Дебай температурасы |
150 K | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 142,0 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
10 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
3.3 ГПа | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы |
0.5 | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы |
0.69 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7440-23-5 | ||||||||||||||
Натрийды алғаш 1807 жылы ағылшын химигі Г.Дэви (1778 – 1829) күйдіргіш натрийды (NaOH) электролиздеу арқылы бөліп алған. Жер қыртысындағы орташа массалық мөлшері 2,64% - ды құрайды. Маңызды минералдары: галит (тас тұзы) – NaCl, мирабилит (глаубер тұзы) – Na2SO4•10H2O, чили селитрасы – NaNO3, криолит – Na3AlF6, трона – NaHCO3•Na2CO3•2H2O.
Натрий жұмсақ, күмістей ақ металл, тығыздығы 0,968 г/см3, балқу температурасы - 97,83°С, қайнау температурасы - 882,9°С. Тотығу дәрежесі +1. Қатты Натрий ау��да тез тотығады, сұйық күйінде тұтанады. Сумен өте күшті, оттек, фтор, хлор, күкіртпен белсенді, 200°С-та сутекпен, 800 – 900°С-та көміртекпен әрекеттеседі. Натрийды парафин мен трансформатор май қоспасында, ылғал және оттектен тазартылған бензин немесе керосинде, аргон немесе азот атмосферасында, сондай-ақ, дәнекерленген шыны ампулада сақтайды.
Натрий хлоридіне CaCl2, BaCl2 және т.б. қосылған немесе натрий гидроксидіне Na2CO3 қосылған (қоспалар NaCl-дың балқу температурасын төмендету үшін қосылады) балқымаларды электролиздеу арқылы алады. Натрий Na2O2, натрийорганикалық қосылыстар, NaH алуда, Tі, Zr, Ta өндірісінде тотықсыздандырғыш, бутадиенді каучук синтезінде катализатор ретінде, ядролық реакторларда және т.б. қолданылады.
Натрий және оның қосылыстары азық түлікті сақтауға, ядролық реакторларды салқындатуға, натрий буларының лампаларына, басқа элементтер мен қосылыстарға тазаруға және тазартуға, сондай ақ құрғату үшін пайдаланады.
|
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |