იხილეთ წყარო გვერდისთვის სამთავისისა და გორის ეპარქია

თქვენ არ გაქვთ ამ მოქმედების - „ამ გვერდის რედაქტირება“ განხორციელების ნებართვა შემდეგი მიზეზის გამო:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 ივლისი 2024
Expiry of block: 08:48, 2 ივლისი 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
გთხოვთ, შეიყვანოთ ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დეტალი თქვენს მიერ დასმულ ნებისმიერ შეკითხვაში. თუ თვლით, რომ შეცდომით დაიბლოკეთ, ამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია და ინსტუქცია შეგიძლიათ იხილოთ ღია პროქსი-სერვერების გამოყენების დაუშვებლობის გლობალური წესების გვერდზე.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბლოკირების გასაჩივრებისათვის, გთხოვთ მიმართოთ მეტაზე. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ გვერდის საწყისი ფაილი და მისი ასლი შექმნათ.
[[ფაილი:Gori-samtavisi.jpg|thumb|300px|სამთავისისა და გორის ეპარქიის რუკა]] 

'''სამთავისისა და გორის ეპარქია''' — საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ყოფილი საეპისკოპოსო [[შიდა ქართლი]]ს ცენტრალურ ნაწილში, ისტორიულ ზენა სოფელში. ეპარქია მოიცავდა ძველ ქალაქებს – [[გორი|გორს]], [[კასპი|კასპსა]] და მათ მიმდებარე სანახებს. სამღვდელმთავროს, აღმოსავლეთ საქართველოს ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობის გამო, ქართლში არსებულ ეპარქიათა უმრავლესობა ესაზღვრებოდა: აღმოსავლეთიდან – [[მცხეთა-თბილისის ეპარქია|მცხეთა-თბილისის]], [[წილკნისა და დუშეთის ეპარქია|წილკნისა და დუშეთის]], ჩრდილოეთიდან – [[ნიქოზისა და ცხინვალის ეპარქია|ნიქოზისა და ცხინვალის]], დასავლეთიდან – [[ურბნისისა და რუისის ეპარქია|ურბნისისა და რუისის]], სამხრეთიდან – [[მანგლისისა და წალკის ეპარქია|მანგლისისა და წალკის]], [[ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქია|ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქიები]]. 2013 წლის 11 ოქტომბერს სამთავისისა და გორის ეპარქიის ნაცვლად ჩამოყალიბდა [[გორისა და ატენის ეპარქია|გორისა და ატენის]] და [[სამთავისისა და კასპის ეპარქია|სამთავისისა და კასპის]] ეპარქიები.<ref>[http://netgazeti.ge/GE/105/News/24410/ სინოდის სხდომის ოქმი გამოქვეყნდა]. ნეტგაზეთი, 2013.10.14.</ref>

== ისტორია ==

[[ფაილი:Samtavisi.jpg|thumb|300px|სამთავისის საკათედრო ტაძარი]]
[[ფაილი:Gori cathedral (view from the Gori Fortress) (A).jpg|thumb|300px|გორის საკათედრო ტაძარი]]
[[საქართველო]]ს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ, ეს მხარე ხან წილკნის, ხანაც რუის-ურბნისის ეპარქიებს ეკუთვნოდა. სამთავისისა და გორის ეპარქიის სახელწოდებით აღდგა ამ კუთხის უძველესი საეკლესიო სამწყსო, რომლის კათედრა და რეზიდენცია სამთავისისა და გორის საკათედრო ტაძრებია.  საქართველოში ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების შემდეგ ეს კუთხე ერთ-ერთ უმთავრს საქრისტიანო ცენტრად იქცა. იგი თავიდანვე [[მცხეთა|მცხეთის]] საპატრიარქო საყდრის იურისდიქციაში შედიოდა და მსხვილ საეპარქიო ერთეულად ადრიდანვე ჩამოყალიბდა, რომელსაც ქართლის მთავარეპისკპოსის წოდების მქონე მცხეთის სამთავროს საყდარზე მჯდომი მღვდელმთავარი განაგებდა.

[[ქართლის სამეფო]]ში გორის როგორც, ქალაქის მნიშვნელობის გაზრდას მალევე მოყვა გორისთვის სამიტროპოლიტო წოდების მინიჭებაც, თუმცა პირველად გორის მღვდელმთავარი “გორის სამიტროპოლიტოს მმართველი [[1748]] წელს იხსენიება, მაგრამ აღნიშნულ ტერიტორიაზე გაცილებით ადრე ვრცელდებოდა ქართლის [[მთავარეპისკოპოსი]]ს სახელით ცნობილი მღვდელმთავრის იურისდიქცია, მაგალითად [[1769]] წელს მთავარეპისკოპოსი ნიკოლოზი წყვეტს გორის მართლმადიდებელ ქრისტიანთა საეკლესიო საქმეეებს, ხოლო მთავარეპისკოპოს ბესარიონის შესახებ [[1768]] წლის ერთ-ერთ სიგელში ხაზგასმულია, რომ ის “გორში მსახლობელთ ქართველთ ეპისკოპოსი არის, და ამის სამწყსონი არიან”, მთავარეპისკოპოსი პაისიოსი კი [[1801]] წელს გაცემულ სიგელში აღნიშნავს: “პირველად ესე, რომ მე გორის ეკლესიის და სამწყსოსი ეპისკოპოსი ვარ”. [[1789]] წლის საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ქართლ-კახეთის ეპარქიების ჩამონათვალში, რომელსაც ხელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი [[ანტონ II]] ([[1788]]-[[1811]] წწ) აწერს, ასეთ რამეს ვკითხულობთ “სამთავროისა ეკლესია, რომელიცა არს მცხეთას, მახლობელ დიდისა კათოლიკე ეკლესიისა; ამისი სამწყსო არს, დიდს ლიახვსა და რეხულას შუა მყოფნი სოფელნი რიცხვით სამეოცნი. და ამასვე ჰყავს სამწყსოდ თავადნი ორნი და აზნაურნი ოცდაოთხნი გვარნი”.
1811-[[1917]] წლებში გორის ეპისკოპოსები საქართველოს ეგზარქოსის ქორეპისკოპოსებად ინიშნებოდნენ.
1917 წელს გორის ეპარქიის ბაზაზე ურბნისის ეპარქია შეიქმნა, რომელშიც მთელი შიდა ქართლი გაერთიანდა, ხოლო [[1995]] წლიდან კვლავ აღდგა სამთავისისა და გორის ეპარქიის სახით.

ეპარქიაში მოღვაწე მღვდელმთავართაგან გამორჩეულნი არიან:

* მთავარეპისკოპოსი [[მიქაელი]] ([[საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი]] [[1419]]-[[1426]] წწ);
* მთავარეპისკოპოსი [[მალაქია (კათოლიკოსი)|მალაქია]] (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1532]]-[[1534]] წწ);
* მთავარეპისკოპოსი [[იოანე (ავალიშვილი)|იოანე ავალიშვილი]] (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1612]]-[[1616]] წწ);
* ცნობილი მწიგნობარი და კალიგრაფი მთავარეპისკოპოსი ევდემონი [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნის]] I ნახევარი;
* მთავარეპისკოპოსი დომენტი ბაგრატიონი (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1660]]-[[1675]] წწ);
* მთავარეპისკოპოსი ქრისტეფორე ნაცვლიშვილი XVII-XVIII სს;
* მთავარეპისკოპოსი კირილე ციციშვილი (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1737]]-[[1739]] წწ);
* მთავარეპისკოპოსი რომანოზ ერისთავი 1737-1739 წწ;
* მთავარეპისკოპოსი პაისიოსი გარსევანიშვილი დაახლ. [[1788]]-[[1789]] და 1801-[[1802]] წლები;
* ეპისკოპოსი [[დოსითეოზ ფიცხელაური]] [[1811]]-[[1814]] წწ;
* ეპისკოპოსი ნიკიფორე ჯორჯაძე [[1842]]-[[1850]] წწ;
* წმინდა [[გაბრიელი (ქიქოძე)|გაბრიელ ქიქოძე]] [[1858]]-[[1860]] წწ;
* წმინდა [[ალექსანდრე (ოქროპირიძე)|ალექსანდრე ოქროპირიძე]] [[1869]]-[[1882]] და [[1886]]-[[1898]] წლები;
* ეპისკოპოსი [[ლეონიდე|ლეონიდე ოქროპირიძე]] 1898-[[1900]] წწ (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1918]]-[[1921]] წწ);
* წმინდა [[კირიონ II |კირიონ საძაგლიშვილი]] 1900-1901 წწ (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი 1917-1918 წწ);
* ეპისკოპოსი [[ქრისტეფორე III |ქრისტეფორე ციცქიშვილი]] (საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[1927]]-[[1932]] წწ);

 
საეკლესიო ტრადიცია სამთავისში ეპარქიის საკათედრო ტაძრის აგებას, წილკნის, ერთაწმინდისა და მეტეხის ეკლესიებთან ერთად წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასალს მიაწერს, ,,...ოდეს გაშინჯეს ეს ეკლესიები, მაშინ ხუროთმოძღვრებით და აღმშენებლობით უფრო აქეს სამთავისი და უწოდა ესრეთ სამთავ ეკლესიათა, ესე სამთავისი უმჯობესიაო და მუნიდგან ეწოდება სამთავისი” (იოანე ბატონიშვილი). თუმცა, მეორე ვერსიით მისი აგება ცამეტ ასურელ მამათაგანს, ისიდორეს მიეწერება: - “ეკლესია დიდი, გუმბათიანი, დიდშუენიერად შენებული. ქმნილი არს ათცამეტ მამათაგანისა ისიდორესაგან, და დაფლული არს იგი მუნვე”. სამთავნელი ეპისკოპოსი [[506]] წლის დვინის საეკლესიო კრებაზე იხსენიება, ამიტომ სამთავისის ეპარქია გაცილებით ადრე, V ს-ის ბოლოს მაინც არის ჩამოყალიბებული. ქართლ-[[იმერეთი]]ს [[სინოდი]]ს კანტორის საქმეების თანახმად, სამთავისის ძველი ეკლესიის აშენების თარიღად [[472]] წელია მიჩნეული. [[იოანე ზედაზნელი]]ს მოწაფე [[ისიდორე სამთავნელი|ისიდორე]] კი VI ს. II ნახევარში დაემკვიდრა “ქალაქსა სამთავისისასა”. სამთავისის ეპისკოპოსი იყო “მწყემსი ქსნისა და [[ლეხურა]]ს ხეობისა”. სამთავისის კათედრის დიდ მნიშვნელობას მიანიშნებს მისი ჯერ ქართლის კათოლოკოსის, ჭყონდიდელ-მწიგნობართუხუცესის მიქაელის დაქვემდებარებაში ყოფნა (XII ს. ბოლოს), ���ემდეგ კი მწიგნობართუხუცეს [[ანტონ გლონისთავისძე|ანტონ გლონისთავის ძის]] ჭყონდიდელ-სამთავნელობა. ამის შემდგომ სამთავნელი მღვდელმთავარი [[გიორგი V]] ბრწყინვალის პერიოდში გვხვდება “ამას ჟამსა მოვიდა ამბავი, კლიტენი იერუსალიმისანი სპარსთა დაიპყრნეს და დიდად შეწუხნა მეფე გიორგი. მაშინ წარმოიგზავნა ძე შალვა ერისთავისაი, რომელსა ერქვა პიპაი”, რომელმაც მოიპოვა კლიტენი “და მოუწერეს სამთავნელსა და ერისთავსა გირშელს და ყოველსა ერსა ცხრაზმისხევისასა”.

დროთა განმავლობაში, მტერთაგან მრავალი შემოსევისა და სხვადასხვა მიზეზთა გამო, სამთავისის სამღვდელმთავრო კათედრა ნელ-ნელა დაემცრო. მისი ხელახალი აღორძინება წმიდა მეფე ალექსანდრე დიდს უკავშირდება, რომელსაც “აქვნდა სასოება დიდისა მღვდელმთავრისა სამთავნელისა ზოსიმესი ჰყვარობდა კეთილსა ქცეულებასა და პატივისცემასა ეკლესიისათა”. მეფეს სამთავისის ეპისკოპოსისთვის დაუმზადებია საწინამძღვრო ჯვარ-დროშა, რომელიც წინსაძღოლ სამღვდელმთავრო დროშად ითვლებოდა. XV ს-ის II ნახევარში მოღვაწე გრიგოლ სამთავნელს [[1459]] წელს მოიწვევია კრება უწესო საქმეთა აღმოსაფხვრელად. XVII ს-ის 70-80 წლებში ეპისკოპოს მელიტონის დროს მოიხატა ამჟამინდელი კათედრალური ტაძარი. მელიტონ სამთავნელის შემდეგ სამთავნელ ეპისკოპოსად ცნობილი კალიგრაფი და მთარგმნელი კვიპრიანე ერისთავი დადგინდა, რომელიც [[1785]] წელს საქართველოში სტუმრად მყოფ [[იერუსალიმი]]ს პატრიარქ დოსითეოს ([[1669]]-[[1709]] წწ) იერუსალიმში გაყვა სადაც შეისწავლა ბერძნული და ქართულად თარგმნა “კურთხევნი” და “განმარტება ეკლესიისა და კურთხევა მისი”. [[1703]] წელს მანვე თარგმნა “საქმენი შვიდთა სასიკუდინე ცოდვათანი”.

კვიპრიანე სამთავნელის ღვაწლი დიდია [[ვახტანგ VI]]-ის ინიციატივით დაარსებულ სტამბაში.
XVIII ს-ის 30-40-იან წლებში სამთავნელი ხდება ცნობილი დიპლომატი და ქართველ მეფეთა ელჩი რუსეთში მღვდელმთავარი რომანოზი (ერისთავი), ხოლო 40-50 -იან წლებში სამთავნელ მღვდელმთავარი ეპისკოპოსი ბენედიქტეა, რომელიც 60-იანი წლების დასაწყისში ეპისკოპოსმა ფილიპემ შეცვალა. 1788 წელს სამთავნელი ეპისკოპოსი პაისიოსი სამთავროსა და გორის მიტროპოლიტად იქნა დადგენილი, ხოლო სამთავნელად ეპისკოპოსი იულიოსი დაინიშნა, რომელიც ეპისკოპოსმა გერვასიმ (მაჭავარიანი) შეცვალა. 1803 წ. წილკნის მღვდელმთავარის იოანე ქარუმიძის გარდაცვალების შემდეგ, სამთავისის ეპარქიას წილკნის ვრცელი სამწყსოც მიუერთეს, ხოლო შემდეგ ნიქოზის საეპისკოპოსოც. 1811 წლის [[30 ივნისი|30 ივნისს]] მისი მმართველობისას [[რუსეთი]]ს სინოდის ბრძანებით გაუქმდა ქართლ-კახეთის მოქმედი ეპარქიები და შეიქმნა მცხეთა-ქართლის ეპარქია, რომელშიც შევიდა სამთავისის საეპისკოპოსოც და განაგებდა რუსეთის სინოდის მიერ დადგენილი საქართველოს ეგზარქოსი. 1917 წლის სექტემბრიდან სამთავისის სამღვდელმთავრო საყდარი არსებობას აგრძელებს ურბნისის ეპარქიაში, რომელიც მოიცავდა მთელ შიდა ქართლს. აღნიშნული ეპარქია 1995 წელს გაიყო და სამთავისისა და გორის ეპარქია გაერთიანებული სახით აღსდგა, რომელსაც ამჟამად მთავარეპისკოპოსი [[ანდრია (მეუფე)|ანდრია]] (გვაზავა) მღვდელმთავრობს.

XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან, ამ კუთხის მრავალრიცხოვან ეკლესიათა უმრავლესობა დაიკეტა ან დაინგრა სამაზრო აღმასკომის სპეციალური ტერლეგიონის მიერ. მღვდელმსახურები კი საყოველთაო რეპრესიების მძიმე წნეხის ქვეშ აღმოჩნდნენ. ამ მხარეში, ისე როგორც საქართველოს სხვა კუთხეებში, საეკლესიო ცხოვრების გამოცოცხლება, ეკლესია-მონასტრების აღდგენა, ღვთისმსახურთა გამრავლება მხოლოდ ბოლო პერიოდში, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის, [[ილია II]] მწყემსთავრობის დროს გახდა შესაძლებელი. ტრადიციულად სამთავისისა და გორის ეპარქია მდიდარი იყო საეკლესიო სიწმიდეებით.

უძველესი ეპარქია ოდითგანვე ცნობილი იყო ეკლესია-მონასტერთა სიმრავლით, ბერ-მონაზონთა მოსაგრე და თავდადებული მოღვაწეობით. ტაძართაგან განსაკუთრებით გამორჩეულია ატენის სიონი, ხოლო “სიონის პირისპირ, არის მონასტერი ნათლისმცემელისა”; მარიამისხევის ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი XII ს. ვერეს სამონასტრო კომპლექსი XI ს. [[კარალეთი]]ს (ძველად [[ნაჭარმაგევი]], რომელიც დავით აღმაშენებლის დროს ქართლის პოლიტიკური ცენტრი იყო), ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესია; მეღვრეკისში იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია: “დიდ-ლიახვზედ, არის მეღვრეკისის მონასტერი უგუმბათო, უზის წინამძღვარი”. ეკლესიის აგება წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასალს უკავშირდება. გადმოცემით, ტაძარი პალესტინის ერთ-ერთი ქართული მონასტრის მეტოქად არის მიჩნეული. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ერთაწმინდის წმიდა ესტატეს სახელობის სამონასტრო კომპლექსი. სოფლის ძველი სახელწოდება “ესტატეწმინდა”, დროთა განმავლობაში ერთაწმინდად ჩამოყალიბდა. იგი სააკაძეთა საგვარეულო საკუთრება იყო. აქაა დაფლული გიორგი სააკაძის ვაჟის, პაატას თავი; რკონის სამონასტრო კომპლექსი და ქვათახევის დედათა მონასტერი, სადაც [[1400]] წელს [[თემურ-ლენგი]]ს მეექვსე შემოსევისას სოფლისა და მისი მიმდებარე ტერიტორიის განადგურების შემდეგ, გამოკეტილ მონასტერში მოწამეობრივად აღესრულა მრავალი ქრისტიანი. ბოლოს კი სამთავისის საკათედრო ტაძარი, სადაც განისვენებს VI ს. მოღვაწე ასურელ მამათაგან წმიდა მამა ისიდორე სამთავნელი.

== მოქმედი ტაძრების სია ==

გორის მუნიციპალიტეტი:
* გორის  ღვთისმშობლის შობის საკათედრო ტაძარი;
* გორის  ხარების ტაძარი;
* გორის  ყოვლადწმიდა სამების ტაძარი;
* გორის  ივერიის ღვთისმშობლის ტაძარი;
* გორის  ღირსი მამა გიორგი მთაწმინდელის ტაძარი;
* კარალეთის წმიდა სამების ტაძარი;
* კარალეთის წმიდა პირველმოწამე არქიდიაკონ სტეფანეს ტაძარი;
* ვარიანის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი;
* ბერბუკის მთავარანგელოზის ტაძარი;
* სკრის ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია;
* ზერტის ღვთისმშობლის შობის ტაძარი;
* [[არბოს წმიდა გიორგის ტაძარი]];
* გორიჯვრის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* ფხვენისის იოანე ნათლისმცემლის ტაძარი;
* ფხვენისის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* ყელქცეულის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* ხვითის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი;
* [[მეღვრეკისის იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია]];
* ერგნეთის ღვთისმშობლის ტაძარი;
* უფლისციხის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* [[არაშენდის ღვთისმშობლის ეკლესია]];
* [[არაშენდის მთავარანგელოზის ეკლესია]];
* ფლავის იოანე ნათლისმცემლის ტაძარი;
* სამთავისის ამაღლების საკათედრო ტაძარი
კასპის მუნიციპალიტეტი:
* [[კასპის თეოდორე ტირონის ეკლესია]];
* [[კასპის წმიდა გიორგის ეკლესია]];
* კავთისხევის წმიდა გიორგის ორი ეკლესია;
* ოკამის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* დოესის წმიდა სამების ტაძარი;
* ახალქალაქის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი;
* მეტეხის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი;
* გომის ნათლისმცემლის ტაძარი;
* ერთაწმინდის წმიდა ევსტატი პლაკიდას ტაძარი;
* ნიაბის წმიდა გიორგის ტაძარი;
* ხანდაკის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი;
* ეზატის იოანე ნათლისმცემლის ტაძარი.
* სობისის წმიდა გიორგის ტაძარი.
* ტყვიავის ჯვართამაღლების ტაძარი.

==იხილეთ აგრეთვე==

* [[საქ���რთველოს ეპარქიები]]

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commonscat|Samtavisi and Gori Eparchy}}
* [http://www.sg-sakdari.ge/ სამთავისისა და გორის ეპარქიის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130516051734/http://sg-sakdari.ge/ |date=2013-05-16 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:საქართველოს ყოფილი ეპარქიები]]
ამ გვერდზე გამოყენებული თარგები:
თარგი:Commons (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commons cat (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commonscat (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Main other (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Webarchive (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:სქოლიო (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:სქოლიოს სია (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Check for unknown parameters (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Webarchive (რედაქტირება)
სამთავისისა და გორის ეპარქია-ზე დაბრუნება.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/სამთავისისა_და_გორის_ეპარქია“-დან