Jamaíka

Jamaíka
Jamaica
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: Out of Many One People
Þjóðsöngur: Jamaica, Land We Love
Höfuðborg	Kingston
Opinbert tungumál	enska
Stjórnarfar	Þingbundin konungsstjórn
Konungur	Karl 3.
Landstjóri	Patrick Allen
Forsætisráðherra	Andrew Holness
Sjálfstæði	frá Bretlandi
• Veitt	6. ágúst 1962
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	160. sæti 10.991 km² 1,5
Mannfjöldi  • Samtals (2018)  • Þéttleiki byggðar	141. sæti 2.726.667 266/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2018
• Samtals	26,981 millj. dala (134. sæti)
• Á mann	9.434 dalir (109. sæti)
VÞL (2019)	0.734 (101. sæti)
Gjaldmiðill	jamaískur dalur
Tímabelti	UTC-5
Þjóðarlén	.jm
Landsnúmer	+1-876

Jamaíka er eyríki í Karíbahafi, 145 km sunnan við Kúbu og 280 km vestan við eyjuna Hispaníólu (Haítí og Dóminíska lýðveldið). Breska hjálendan Cayman-eyjar er 215 km vestar. Eyjan er 240 km að lengd og 80 kílómetrar að breidd. Hún er þriðja stærsta eyjan af Stóru Antillaeyjum og líka þriðja stærsta Karíbahafseyjan (á eftir Kúbu og Hispaníólu).

Jamaíka var upphaflega byggð Taínóum. Eyjan komst undir yfirráð Spánar í kjölfar leiðangra Kristófers Kólumbusar á 15. öld. Spánverjar nefndu nýlenduna Santiago. Stór hluti frumbyggjanna var drepinn af spænskum landvinningamönnum eða létust úr sjúkdómum sem Evrópumenn báru með sér. Spánverjar fluttu þangað afríska þræla til að vinna á plantekrum. Bretar hertóku eyjuna árið 1655 og nefndu hana Jamaica. Bretar gerðu eyjuna að miðstöð fyrir ræktun á sykurreyr á plantekrum þar sem þrælar og afkomendur þeirra unnu. Þegar þrælahald var afnumið árið 1838 kusu margir þeirra að hefja sjálfsþurftarbúskap fremur en starfa áfram á plantekrunum. Eftir 1840 fluttu Bretar því inn verkafólk frá Kína og Indlandi til að vinna við sykurframleiðsluna. Árið 1958 varð Jamaíka hluti af Sambandsríki Vestur-Indía en lýsti yfir fullu sjálfstæði árið 1962.

Íbúar Jamaíku eru tæplega þrjár milljónir og landið er því þriðja fjölmennasta enskumælandi landið í Ameríku, á eftir Bandaríkjunum og Kanada. Jamaíka er fjórða fjölmennasta Karíbahafslandið. Höfuðborg ríkisins er Kingston með tæplega milljón íbúa. Flestir íbúar Jamaíku eru afkomendur Afríkubúa, en þar búa líka stórir hópar af evrópskum, austur-asískum, indverskum og líbönskum uppruna. Vegna mikils brottflutnings búa hópar fólks sem er upprunnið á Jamaíku í löndum eins og Bandaríkjunum, Bretlandi, Kanada og öðrum Mið-Ameríkuríkjum. Langflestir íbúar Jamaíku eru kristnir og margir tilheyra nýtrúarhreyfingum. Rastafaratrú er upprunnin á Jamaíku. Menning Jamaíku hefur haft mikil áhrif um allan heim í gegnum tónlistarstefnur sem þar eru upprunnar, eins og ska, reggí, döbb og dancehall. Þaðan hefur líka komið heimsþekkt íþróttafólk í greinum eins og krikket, spretthlaupi og frjálsum íþróttum.

Jamaíka er miðtekjuland^[1] með efnahagslíf sem reiðir sig mikið á ferðaþjónustu.^[2] Jamaíka er hluti af Breska samveldinu og Karl 3. er þjóðhöfðingi landsins. Fulltrúi hans er landstjóri Jamaíku. Þing Jamaíku kemur saman í tveimur deildum, með skipaða öldungadeild og kjörna fullrúadeild.

Taínóar, frumbyggjar Jamaíku, nefndu eyjuna Xaymaca, sem merkir „land viðar og vatns“ eða „uppsprettulandið“.^[3] Eftir Kólumbusi er talið að eldra heiti yfir eyjuna hafi verið Yamaye.^[4]

Í almennu tali kalla Jamaíkubúar eyjuna oft „klettinn“ („the rock“) og draga af því samsettu heitin „Jamrock“, „Jamdown“ og jafnvel „Ja“.^[5]

Jamaíka er þriðja stærsta eyjan í Karíbahafi.^[6] Hún liggur milli 17. og 19. gráðu norður og 76. og 78 gráðu vestur. Eyjan er fjalllend í miðjunni: Don Figuerero-fjöll, Santa Cruz-fjöll og May Day-fjöll í vestri; Dry Harbour-fjöll í miðið og John Crow-fjöll og Bláfjöll í austri. Hæsta fjall Jamaíku er Bláfjallstindur sem nær 2.256 metra hæð. Umhverfis fjöllin er mjó strandlengja. Á Jamaíku eru tvær borgir: Kingston er höfuðborg og viðskiptamiðstöð eyjarinnar, á suðurströndinni; og Montego Bay, sem er fræg fyrir ferðaþjónustu, á norðurströndinni. Kingstonhöfn er fjórða stærsta náttúruhöfn heims,^[7] og gerði að verkum að Kingston var valin sem höfuðstaður eyjarinnar árið 1872. Aðrir stórir bæir eru Portmore, Spanish Town, Savanna la Mar, Mandeville og sumardvalarbæirnir Ocho Ríos, Port Antonio og Negril.^[8]

Þekktir ferðamannastaðir á eyjunni eru meðal annars fossarnir Dunn's River Falls, YS Falls, Bláa lónið í Portland. sem er talið vera askja kulnaðs eldfjalls, og rústir Port Royal sem eyðilagðist í jarðskjálfta 1692. Sá jarðskjálfti átti þátt í að mynda eiðið Palisadoes sem ver Kingstonhöfn.^{[9][10][11][12]}

Á eyjunni er að finna fjölbreytt vistkerfi í sjó, ferskvatni og á landi. Þar eru þurrir og votir kalksteinsskógar, regnskógar, árskógar, hellar, ár, sjávargrös og kóralrif. Sum af þessum svæðum eru náttúruverndarsvæði. Meðal þeirra helstu eru Cockpit Country, Hellshire Hills og Litchfield-skógarnir. Árið 1992 stofnaði Jamaíka fyrsta þjóðgarðinn í sjó, á 15 ferkílómetra svæði í Montegoflóa. Verndarsvæðið í Portlandbugt var stofnað árið 1999.^[13] Næsta ár var Blue and John Crow Mountains-þjóðgarðurinn stofnaður á um 300 ferkílómetra svæði þar sem finna má þúsundir tegunda trjáa og burkna og sjaldgæfra dýra.

Undan strönd Jamaíku eru nokkrar smáeyjar, þær helstu í Portlandbugt, eins og Dove Island, Salt Island, Dolphin Island, Long Island, Great Goat Island og Little Goat Island. Lime Cay liggur lengra í austur. Smáeyjarnar Morant Cays og Pedro Cays liggja í um 50-80 km fjarlægð frá strönd Jamaíku.

Jamaíka skiptist í fjórtán sóknir í þremur sögulegum sýslum sem hafa enga stjórnsýslulega þýðingu.

Cornwall-sýsla		Höfuðstaður	km2	Middlesex-sýsla		Höfuðstaður	km2	Surrey-sýsla		Höfuðstaður	km2
1	Hanover	Lucea	450	6	Clarendon	May Pen	1.196	11	Kingston	Kingston	25
2	Saint Elizabeth	Black River	1,212	7	Manchester	Mandeville	830	12	Portland	Port Antonio	814
3	Saint James	Montego Bay	595	8	Saint Ann	St. Ann's Bay	1.213	13	Saint Andrew	Half Way Tree	453
4	Trelawny	Falmouth	875	9	Saint Catherine	Spanish Town	1.192	14	Saint Thomas	Morant Bay	743
5	Westmoreland	Savanna-la-Mar	807	10	Saint Mary	Port Maria	611

  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.