Batalio di Stalingrad

L'atako dal Germani en l'esta fronto en la teritorio di Sovietia komencis ye somero dil yaro 1941. Ol nomizesis Operaco Barbarossa. L'atako kontre Stalingrad dal 6ma Armeo sub generalomayoro Friedrich Paulus komencis ye la 7ma di agosto 1942.

Ye la 23ma di agosto la German aer-armaro (Luftwaffe) atakis tre forte, e 40 000 homi mortis en la Volgala urbo. En 2ma di septembro on proklamis l'asiejo-stando che Stalingrad, e ja en 3ma di septembro avana trupi di la 14ma tankala korpo dil 6ma Armeo Germana trovesis en disto di ok kilometri avan Stalingrad. Pos dek dii, ye la 13ma di septembro, la Germana soldati enmarchis Stalingrad.

Necedema kombati en domi e stradi duris en norda e westa Stalingrad depos la 16ma di septembro. En oktobro, Adolf Hitler e lua generali sentis ke ne esis posibla kaptar l'urbo ante la fino dil autuno, e komencis preparar la trupi por suportar la vintro. Tamen, til mezo di novembro la Germana trupi konquestis cirkume 90 po cento del urbo. Germani savis, per militala kaptiti, ke Sovietiani preparabis granda kontreatako. Do, por protektar lua sinistra flanko kontre ataki veninta denorde, Von Paulus uzis Rumana soldati por muntar defensi. Altralatere, Sovietiani deskovris pro informi da lia spionisti, ke Rumana soldati havis poka konoco pri kombati ed uzis obsoleta equipuri. Do, Jukov decidis koncentrar 200 divizioni kun entote 1,7 milion soldati por atakar denorde.

Dum ke German avana trupi konsumesis en stradala e domala kombati, la Reda Armeo komencis pincatra atakego ye la 19ma di novembro 1942 por interruptar provizado a Germana trupi. Sovietiana tanki boris sua voyo tra la kombatolineo di la Rumaniana 3ma armeo an la nord-westo di Stalingrad, inter Serafimovich e Kleckaya. Sude del urbo, Sovietiana trupi avancis kontre la Germana 4ma tank-armeo e la Rumaniana 4ma armeo.

Ye la 22ma di novembro Sovietiana trupi atakis sucesoze. La tota 6ma armeo, parti ek la 4ma tank-armeo e restaji di la Rumana 3ma e 4ma armei esis cernata en la "kaldrono" di Stalingrad. La cerniti divenis asiejanti, e 250.000 Germani e plua multa kam 30.000 Rumaniana e Rusa helposoldati esis konfrontata kun koldego e hungro.

Ye la 24ma di novembro Adolf Hitler refuzis kategorike la demando di generalomayoro Paulus pri probo ruptar ek l'asiejo, kun grandeso di 40 per 50 kilometri. Hitler fidis la promiso di la supra komandanto di Luftwaffe, Hermann Göring, pri esar posibla provizar la cerniti en Stalingrad per avioni, til la projetita desblokusesko. La 20 Germana e du Rumaniana divizioni bezonis omnadie 750 tuni de nutrivi ed altra vari, ma l'avionaro nulatempe povis satisfacar ica tasko. Ne nur mankis transportal avioni: la tempestoza vetero, e Sovietiana chas-avioni desfaciligis la 8ma avion-korpo transpasar komplete la blokuso.

Ye la sequanta dio, 25ma di novembro, Hitler retrovokis marshalo Erich von Manstein de la fronto di Leningrad, e donis a lu komando dil itere instalita armeogrupo Don. Manstein mustis marchar aden Stalingrad de sud-westo e desblokusigar la 6ma armeo. La marshalo protestis, nam nur l'ekiro di la 6ma armeo adweste e la samtempal atako dil armeogrupo Don adnord-este havabus chanco sucesor. Hitler refuzis impetuoze retretar de Volga. Por ilu, la konquesto di Stalingrad sempre esis simbolatra skopo prestijala pri sua maxim granda enemiko Iosif Stalin, a qua l'urbo esis nomizita.

Ye le 12ma di decembro 1942 la entraprezo dil armeogrupo Don, komandita dal marshalo Erich von Manstein komencis relate desblokusigo.

Generalomayoro Paulus imperis ye la 20ma di decembro 1942 duimigar la nutrivoporcioni, probanta garantiar provizado a la soldati en la "kaldrono" di Stalingrad anke dum Kristonasko. Du lonchi de pano e poka teo igis mortar multa soldati pro exhausteso e pro manko di nutrivi. Mili de Germana soldati mortis pro frostego sub temperaturi di -40 °C. Til la fino di decembro la 6ma armeo perdis 80.000 viri.

Ye la 21ma di decembro l'operaco Wintergewitter faliis desblokusigar l'urbo. Ol esis la probo di la 4ma tank-armeo sub generalokolonelo Hoth. Tanko-batalioni proximigis su l'urbo til 48 kilometri, e cesis l'atako pro forta Sovietiana rezisto pos non dii. Hitler rinovigis sua impero pri par-susteno. Fine il lasis la 6ma armeo transirar a lua fato.

En 8ma di januaro 1943 tri parlamenteri di la Reda Armeo prizentis a generalomayoro Paulus ultimato da generalo Rokossovski, la supra komandanto di la Sovietiana Don-trupi. Paulus recevis 24-hora fristo pri aceptar kapitulaco-kondicioni formulizita da Sovietiani. Pro ke Hitler refuzis la kapitulaco di la 6ma armeo, Sovietiani komencis la lasta fazo di la batalio di Stalingrad, per bombardo uzanta 5000 kanoni ed atako per 212.000 soldati e 250 tanki.

En 24ma di januaro, Sovietiani donis a la Germani duesma chanco kapitulacar. Hitler itere interdiktis Paulus kapitulacar, e nun komencis la finala kombato. En 25ma di januaro l'avana trupi di Rokossovski atingis la mezo dil urbo. La Stalingrada cerno - intertempe nur longa de 24 kilometri e larja admaxime de 15 kilometri - esis partigata a norda e suda parto. La tereno esis tante mikra, ke mashini di Luftwaffe ne pluse povis tervenar, ma advere l'aviacisti adportis medikamenti e foraviacigis cirkume 29.000 soldati grave vundita.

Ye la 30ma di januaro Paulus telegrafis a Hitler: "Desvinko ne esas impedebla ne pluse plu longa kam 24 hori." Pro ke nulatempe antee, en la militala historio di Germania, ula generalomarshalo kapitulacabis, Hitler demonstrative promocis generalomayoro Paulus kom generalomarshalo. La nova rango di Paulus ne helpis, nam la sudala grupo dil 6ma armeo, cernita apud Stalingrad, kapitulacis sub la generalomarshalo ye la 31ma di januaro.

Ye la 2ma di februaro 1943 la lasta detachmenti di Wehrmacht sub generalo Strecker en la norda parto di Stalingrad cesis kombatar. Ye 14:46 kloki, Germana explor-aviono flugis alte trans l'urbo e telegrafis: "En Stalingrad ne pluse existas kombati."

Pos la krulo di la nacional-socialista-Germana trupi che Stalingrad, Hitler esis impulsita pokope retretar de la teritorio di Sovietia. Stalingrad esis la komenco di la desvinko di Hitler.

La bilanco relate la batalio pro la Volgala urbo Stalingrad esis tre trista: duima miliono de Sovietiana e 150.000 de Germana soldati mortis. De la 91 000 militokaptiti nur 6 000 retroiris a Germania til la yaro 1956.