Մարի (գավառ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մարի (այլ կիրառումներ)
 | |
|---|---|
| Երկիր |  Իրան |
| Կարգավիճակ | գավառ |
| Մտնում է | Պարսկահայք |
| Վարչկենտրոն | Մարի |
| Հիմնական լեզու | ասորերեն, պահլավերեն, մարերեն |
| Ազգային կազմ | ասորիներ, մարեր |
| Կրոնական կազմ | զրադաշտականություն, ասորական ուղղափառ եկեղեցի |
 | |
_9_copy_2.jpg) | |
Մարի, գավառ Մեծ Հայքի Պարսկահայք նահանգի կազմում՝ ըստ Աշխարհացույցի[1]։ Վարչական կենտրոնը եղել է Մարի բնակավայրը, որը համապատասխանում է ժամանակակից Իրանի տարածքում գտնվող Մարգավար գյուղական համայնքին, որի տարածքում, սակայն, նմանատիպ անուններով կա Միրաբադ գյուղը (պարս.՝ ميراباد)։ Այլ բնակավայրերից հայտնի են Պերիան և Շիրականը (պարս.՝ شيركان)[2]։
Անվանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մարի անվան ստուգաբանությունը հայտնի չէ․ այդ անունն է կրում նաև Մարի քաղաքը, որը հանդիսացել է գավառի կենտրոնը, ինչպես նաև գետը, որը թափվում է Ուրմիո (Կապուտան) լիճ։
Աշխարհագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մարին եղել է Պարսկահայքի ինը գավառներից մեկը[3]։ Հյուսիսում և հյուսիս-արևմուտքում սահմանակցել է Թրաբի, հարավում՝ Արասխ գավառներին իսկ արևելքում Ուրմիո (Կապուտան) լիճն էր, իսկ հյուսիսարևմտյան նեղ մասով ընդհանուր սահման ուներ Կորճայք նահանգի Կարթունիք գավառի հետ։ Հարավ-արևմուտքում՝ Կոտուր-Վասպուրականի լեռներից այն կողմ ընդհանուր սահման ուներ Ադիաբենեի հետ (Նիխորական գավառ)։ Հելլենիստական շրջանում այն պատկանում էր Պարթևստանին, ապա՝ դրա իրավահաջորդ Սասանյան Պարսկաստանին։
Ունի լեռնային ռելիեֆ, նպաստավոր երկրագործության և այգեգործության համար։
Գավառի տարածքը համապատասխանում է ներկայիս Իրանի Արևմտյան Ադրբեջան նահանգի Ուրմիայի շրջանի (պարս.՝ شهرستان اشنویه) մի մասին։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գավառը Պարսկահայք նահանգի կազմում եղել է Մեծ Հայքի թագավորության մեջ՝ Արտաշես Ա Բարեպաշտի (մ․թ․ա․ 189 - մ․թ․ա․ 160)՝ հայկական հողերի միավորման արդյունքում, մինչև Հայաստանի առաջին բաժանումը (387)՝ ավելի քան կես հազարամյակ։ Ավատատիրության հաստատման շրջանում՝ 4-րդ դարի ընթացքում, երբ Մեծ Հայքում ձևավորվում էին բդեշխություններ, Պարսկահայքի կենտրոնական և հարավային գավառները, այդ թվում Մարին, ինչպես նաև Հյուսիսային Միջագետքի երեք գավառներ (Նիխորական, Դասն և Մահկերտ տուն), կարճ ժամանակով անցել են Արշակունիների հպատակության Նոր Շիրականի բդեշխության կազմ[4]։ Տարածքը, Պարսկահայքի մի շարք գավառների և ամբողջ Փայտակարանի հետ միասին, հաշվի առնելով այդ գավառներում հայ բնակչության սակավությունը կամ բացակայությունը, անցել է Ատրպատականին (Սասանյան Պարսկաստան)։
Ինչպես գավառը, այնպես էլ Պարսկահայք նահանգի կենտրոնական և հարավային բոլոր այլ գավառները, հայկական պետության մեջ չեն մտել՝ դրանում հայկական իշխանության կամ վարչական այլ միավորի բացակայության պատճառով։ Դրանում բնակվող զրադաշտականություն դավանող մարերը և մյուս բնակիչները 7-րդ դարի կեսերին արաբական նվաճումների արդյունքում ընդունել են իսլամ, իսկ ասորիները մնացել են քրիստոնյա, ապա և դարձել Ատրպատականում ձևավորվող տարբեր պետական կազմավորումների բնակիչներ։ Դրան զուգահեռ, տեղի է ունեցել քրդերի և ազարիների ներհոսք։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Մեծ Հայքի վարչական բաժանումը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
- ↑ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսություն, Ատրպատական, Հասկ, պաշտոնական ամսագիր, հ. 5 (Անթիլիասի կաթողիկոսարան), Անթիլիաս, Լիբանան, 1969, էջ 184-192 — 208 էջ։
- ↑ Բաբկեն Հարությունյան Մեծ Հայքի Պարսկահայք աշխարհն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի (հայերեն) // Պատմա-բանասիրական հանդես. — № 2. — Էջ 26-39. — ISSN 0135-0536.
- ↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 2 [Դ-Կ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 37 — 992 էջ։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Розалия Габриелян Армения и Атропатена / М.Э. Авакян. — Ереван: Издательство Российской-Армянского (Славянского) университета, 2002. — С. 318. — ISBN 99930-928-3-6
- Ինճիճյան Ղ., Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց, Վնտ., 1822
- Հարությունյան Բ., Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ “Աշխարհացոյց”-ի
- Երեմյան Ս., Հայաստանը ըստ “Աշխարհացոյց”-ի, Երևան, 1963
- Арутюнян, Б. Система политико-административного деления Великой Армении = Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման համակարգն ըստ Աշխարհացույցի. — Ереван, 1998.
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։
|
