Հիրույ Սելասիե
| Հիրույ Սելասիե | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 8, 1878[1] |
| Ծննդավայր | Menz, Եթովպիա[1] |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 19, 1938[1] (60 տարեկան) |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Եթովպիա |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ, գրող, մտավորական և պատմաբան |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Եթովպիայի արտաքին գործերի նախարար |
 Heruy Wolde Selassie Վիքիպահեստում | |
Հիրույ Վոլդե Սելասիե (մայիսի 8, 1878[1], Menz, Եթովպիա[1] - սեպտեմբերի 19, 1938[1]), եթովպացի քաղաքական գործիչ, դիվանագետ և արտաքին գործերի նախարար, գրող, լուսավորիչ, պատմաբան և մատենագետ, հասարակական գործիչ։ 20-րդ դարի առաջին կեսի Աբիսինիայի (Եթովպիայի) մշակույթի խոշորագույն գործիչներից մեկն է։ Ըստ ազգության եղել է ամհարան, իր ստեղծագործությունները գրել է ամհարերենով։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է Մենզ շրջանում։ Նախնական կրթությունը ստացել է տեղի վանքերից մեկում։ 13 տարեկանում կորցրել է հորը։ Ծառայել է որպես սարկավագ խոշոր տանտիրոջ տիրույթներում՝ ստանալով սնունդ և հագուստ։ Այնուհետև ծառայել է եկեղեցու հարցերով զորահրամանատար Բաշ Աբոյեի մոտ, որն ուներ դեջազմաչի կոչում։ Այնուհետև ընդունվել է Էնթոտո լեռան մոտ գտնվող Ս. Ռաքելի վանքին կից դպրոց՝ ստանալով լրացուցիչ կրոնական կրթություն։ Դրա հետ մեկտեղ, չբավարարվելով ավանդական կրթությամբ՝ անգլերեն է սովորել շվեդական միսիոներական դպրոցում և ֆրանսերեն՝ աշխատելով ֆրանսիական անասնաբուժական առաքելության հետ[2]։
Նա կարողացել է ծանոթանալ Ռասա Տաֆարիին (ապագա Հայլե Սելասիե I կայսեր), որը 1916 թվականին, դերևս չունենալով բացարձակ իշխանություն (գահն Իյասու 5-րդի տապալումից հետո զբաղված էր կայսրուհի Զաուդիտուի կողմից), նրան նշանակեց Ադիս Աբեբայի քաղաքապետ։ 1922 թվականին գլխավորել է աբիսսինի պատվիրակությունը Ազգերի Լիգայի նիստում, իսկ 1924 թվականին նրան ուղեկցել է Եվրոպա ուղևորության ժամանակ։ 1930 թվականին, երբ ՌԱՍ Թաֆարին դարձել է նեգուս, նշանակվել է արտաքին գործերի նախարար։ 1931 թվականին դիվանագիտական ուղևորություն է կատարել Ճապոնիա՝ մեծապես տպավորվելով նրա մշակույթից և ենթակառուցվածքից, առաջին հերթին՝ ռազմական. հետագայում հանդես է եկել Ճապոնիայի հետ համագործակցության համակողմանի ընդլայնման և այդ երկրի արդիականացման փորձի օգտագործման օգտին Մեյձի վերականգնման ժամանակ՝ Եթովպիայում բարեփոխումներ իրականացնելու համար[3]։ Ծառայության ընթացքում նախարարն այցելել է նաև Երուսաղեմ և մի քանի ուղևորություն կատարել դեպի Եվրոպա։
Մահացել է Ֆեյրֆորդ քաղաքում, թաղվել է Բատում, բայց հետո նրա աճյունը վերահուղարկավորվել է հայրենիքում։
Ստեղծագործություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1917 թվականին ստեղծել է ամհարերեն առաջին գրական հանդեսը՝ «Գոխա Ցիբախը»։ Հանդես է եկել որպես եկեղեցական պոեզիայի հավաքող, 1918 թվականին հրատարակել է նրա կազմած եկեղեցական երգերի և ողբի ժողովածուն, 1925 թվականին՝ «Կինե գիրքը» (ավանդական կրոնական երգեցողություն)։
Համարվում է եթովպացի վեպերի առաջին ժամանակակից հեղինակը։ Նրա առաջին ստեղծագործությունը 1923 թվականին գրված «Սիրտս իմ ընկերն է (մարդու բնավորության և վարքագծի մասին)» փաստավավերագրական վեպն է։ Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունների թվին են դասվում «Անցյալի և ներկայի պատմական անձանց կենսագրությունը», «Կայսր Յոհանիս 4-րդ և Մետեմմա» պատմական վիպակը (1927), «Բրակ Բիրհանե Ցիոն Մոգասի ամուսնությունը» վեպը (1930-1931), որտեղ հեղինակը բողոք է հայտնել Եթովպիայում իր ժամանակ տարածված սովորույթի դեմ ամուսնություններ կնքել դեռահասների միջև ծնողների կամքով, երեխաների դաստիարակության մասին սոցիալական վեպերը՝ «Խորհուրդ որդուն, հոր հիշատակին» (1931) և «Ես և իմ ընկերները» (1935), պատմավեպ՝ «Նոր աշխարհ» փիլիսոփայական վեպը, որտեղ քննադատվում են Եթովպիայում բնակվող հին ավանդույթները, այդ թվում՝ կրոնական։
Նրա գրչին են պատկանում նաև լուսավորչական պատմվածքներ, խրթին պոեմներ, դիվանագիտական ճամփորդությունները նկարագրող ճամփորդական ակնարկներ, «Գեեզի և ամհարերենի գրքերի ցուցակը» (1911, 2-րդ հրատարակություն՝ 1927-1928), այն աշխատանքը, որը նա գրել է դեռևս եկեղեցում ծառայության ընթացքում և դարձել Եթովպական գրականության պատմության առաջին մատենագիտական աշխատությունը, ինչպես նաև «Ճապոնիայի փաստաթուղթը» (1932)՝ տրակտատը, որտեղ նա ձևակերպել է իր ճապոնական փիլիսոփայության հիմնական դրույթները։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Dictionary of African Biography / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012.
- ↑ Bahru Zewde, «Heruy’s „Ya-Heywat Tarik“ and Mahtama-Sellase’s „Che Balaw“: Two Perceptions of a Biographical Dictionary», History in Africa, 23 (1996), p. 391
- ↑ «Ethiopia’s Non-Western model for Westernization: Foreign Minister Heruy’s mission to Japan, 1931» Արխիվացված 2009-02-13 Wayback Machine
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հոդված БСЭ կայքում(ռուս.)
- Կենսագրություն (ամհ.)