Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ
Երկիր	Շվեդիա
Տեսակ	քիմիայի մրցանակ և գիտական մրցանակ
Պարգևատրող	Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա
Կարգավիճակ	Գործող
Վիճակագրություն
Հիմնադրման ամսաթիվ	1901
Հերթականություն
Կայք	nobelprize.org
	Nobel Prize in Chemistry Վիքիպահեստում

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ (շվեդ.՝ Nobelpriset i kemi), ամենամյա մրցանակ, որը շնորհում է գիտությունների Շվեդական թագավորական ակադեմիան՝ իր ընտրած 5 անդամներից բաղկացած քիմիայի Նոբելյան հանձնաժողովի առաջարկով՝ քիմիայի տարբեր ասպարեզների գիտնականներին։ Այն հինգ Նոբելյան մրցանակներից մեկն է (ֆիզիկայի, խաղաղության, բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի և գրականության մրցանակների հետ միասին), որոնք հիմնել է շվեդ քիմիկոս, ինժեներ, գյուտարար Ալֆրեդ Նոբելը 1895 թվականին։ Մրցանակը կառավարում է Նոբելյան հիմնադրամիը։ Մրցանակը տրվում է Ալֆրեդ Նոբելի մահվան օրը՝ դեկտեմբերի 10-ին Ստոքհոլմում կազմակերպվող ամենամյա արարողության ժամանակ։ Առաջին մրցանակը տրվել է 1901 թվականի նիդեռլանդացի քիմիկոս Յակոբ Հենդրիկ վանտ Հոֆֆին «լուծույթներում օսմոսային ճնշման և քիմիական դինամիկայի օրենքների հայտնագործման համար»։

Նախապատմություն

Ըստ Ալֆրեդ Նոբելի վերջին կտակի՝ իր կարողությունը պետք օգտագործվեր մրցանակների շարք ստեղծելու համար, որոնք պետք է տրվեն ֆիզիկայի, քիմիայի, բժշկության, ֆիզիոլոգիայի և խաղաղարարության բնագավառներում «մարդկությանը ամենամեծ օգուտ» տվածների^[1]^[2]։ Նոբելը իր կյանքի ընթացքում գրել է մի քանի կտակ, սակայն վերջինը նա գրել է իր մահից գրեթե մեկ տարի առաջ և ստորագրել 1895 թվականի նոյեմբերի 27-ին Փարիզում՝ Շվեդ-նորվեգական ակումբում^[3]^[4]։ Նոբելն իր ակտիվների 94 տոկոսը՝ 31 միլիոն շվեդական կրոնա, հատկացրել է Նոբելյան մրցանակին^[5] Կտակի հանդեպ թերհավատության պատճառով, այն հաստատվել է 1897 թվականի ապրիլի 26-ին՝ Ստորտինգի կողմից^[6]^[7]։

Դափնեկիրներ ըստ երկրի

Երկիր	Դափնեկիր^[A]
ԱՄՆ	79
Գերմանիա	34
Միացյալ Թագավորություն	34
Ֆրանսիա	11
Ճապոնիա	8
Շվեյցարիա	7
Իսրայել	6
Կանադա	5
Շվեդիա	5
Նիդերլանդներ	4
Հունգարիա	3
Ավստրիա	2
Դանիա
Նոր Զելանդիա
Նորվեգիա
Լեհաստան
Արգենտինա	1
Ավստրալիա
Բելգիա
Չեխիա
Եգիպտոս
Ֆինլանդիա
Հնդկաստան
Իտալիա
Մեքսիկա
Ռումինիա
Ռուսաստան
Թուրքիա
Թայվան
Թունիս
Բոսնիա և Հերցեգովինա

Ծանոթագրություններ

↑ «History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896)». BBC. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
↑ «Guide to Nobel Prize». Britannica. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
↑ Ragnar Sohlman: 1983, Page 7
↑ von Euler, U.S. (1981 թ․ հունիսի 6). «The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science». Die Naturwissenschaften. Springer-Verlag. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.
↑ "The Will of Alfred Nobel", nobelprize.org.
↑ «The Nobel Foundation – History». Nobelprize.org. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
↑ Agneta Wallin Levinovitz: 2001, Page 13

[BBCHistory-1] «History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896)». BBC. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.

[Britannica6-2] «Guide to Nobel Prize». Britannica. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.

[3] Ragnar Sohlman: 1983, Page 7

[4] von Euler, U.S. (1981 թ․ հունիսի 6). «The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science». Die Naturwissenschaften. Springer-Verlag. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.

[Nobelwill-5] "The Will of Alfred Nobel", nobelprize.org.

[nobelprize1-6] «The Nobel Foundation – History». Nobelprize.org. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.

[Levinovitz13-7] Agneta Wallin Levinovitz: 2001, Page 13

[1]