Դիտել Մեծ Մերձավոր Արևելք էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
[[Պատկեր:Greater_Middle_East_(orthographic_projection).svg|մինի|350x350px|{{լեգենդ|#346733|Մերձավոր Արևելքի ավանդական երկրները}}{{լեգենդ|#008000|Մերձավոր Արևելքի երկրները՝ արդիական ըմբռնմամբ}}{{լեգենդ|#73ED73|Այն պետությունները, որոնք երբեմն դասում են Մերձավոր Արևելքի մաս կազմող երկրների շարքին}}]]
'''Մեծ Մերձավոր Արևելք''' ({{lang-en|Greater Middle East}}), քաղաքական և աշխարհագրական տերմին (բառեզր, եզրույթ), որն օգտագործվում է 1980 թվականից<ref name="Blackwill">{{Cite book |last=Blackwill |first=Robert D. |url=https://archive.org/details/alliesdivided00robe |title=Allies Divided: Transatlantic Policies for the Greater Middle East |author2=Michael Stürmer |publisher=The MIT Press |year=1997 |isbn=978-0-262-52244-1 |page=[https://archive.org/details/alliesdivided00robe/page/n12 1] |ref=Blackwill}}</ref>։ Բացի [[Միջին Արևելք]]ի ավանդական արաբական երկրներից, '''Մեծ Մերձավոր Արևելքն''' ներառում է նաև [[Իրան]]ը, [[Թուրքիա]]ն, [[Աֆղանստան]]ը, [[Պակիստան]]ը, [[Թուրքմենստան]]ը, [[Հայաստան]]ը, իրեն հարակից [[հարավկովկասյան երկրներ]]ի հետ, և մի շարք երկրներ Կենտրոնական Ասիայում՝ Ուզբեկստան, Տաջիկստան, Ղրղզստան, Ղազախստան<ref>Ottaway, Marina & Carothers, Thomas (2004-03-29), [http://www.carnegieendowment.org/publications/index.cfm?fa=view&id=1480 The Greater Middle East Initiative: Off to a False Start] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180708030632/http://carnegieendowment.org/publications/index.cfm?fa=view&id=1480 |date=2018-07-08 }}, Policy Brief, ''Carnegie Endowment for International Peace'', 29, Pages 1-7</ref>, ինչպես նաև [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի մի շարք երկրներ՝ [[Լիբիա]]ն, [[Թունիս]]ը, [[Ալժիր]]ը, [[Մարոկկո]]ն, [[Մավրիտանիա]]ն, [[Սուդան]]ը։

Մեծ Մերձավոր Արևելքը երբեմն սխալմամբ անվանում են «Նոր Մերձավոր Արևելք»<ref name="urukut">{{Cite web |last=Nazemroaya |first=Mahdi Darius |date=2006 թ․ նոյեմբերի 18 |title=Plans for Redrawing the Middle East: The Project for a "New Middle East" |url=http://www.globalresearch.ca/index.php?context=viewArticle&code=NAZ20061116&articleId=3882 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6AyzwRycN?url=http://www.globalresearch.ca/plans-for-redrawing-the-middle-east-the-project-for-a-new-middle-east/ |archivedate=2012 թ․ սեպտեմբերի 27 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 21 |work=Global Research}}</ref>։ «Նոր Մերձավոր Արևելք» տերմինը աշխարհին առաջին անգամ հայտարարվեց Թել-Ավիվում, 2006 թվականի հունիսին՝ [[ԱՄՆ պետական քարտուղար]] [[Քոնդոլիզա Ռայս]]ի կողմից։ «Նոր Մերձավոր Արևելք» տերմինը կոչված էր փոխարինելու, իբր, հնացած և փոքր-ինչ անհասկանալի «Մեծ Մերձավոր Արևելք» տերմինը։ Քաղաքական ֆրազեոլոգիայի (արտահայտչամիջոցների) այս փոփոխությունը համընկավ Արևելյան Միջերկրածովյան ավազանում [[Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղ|Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան]] նավթամուղի և նավթային տերմինալի գործողության մեջ դրվելու արարողության ժամանակի հետ։ Այդ տերմինը, ինչպես նաև «Նոր Մերձավոր Արևելքի» հայեցակարգայնացումը շուտով պաշտոնապես «սպառազինության մեջ» ընդունվեցին ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի և Իսրայելի վարչապետի կողմից՝ ընդ որում, ամերիկացիների ու անգլիացիների կողմից [[Լիբանան]]ի պաշարման կամ Լիբանանյան պատերազմի ամենթեժ պահին։ Իսրայելի վարչապետ Օլմերտը և ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ռայսը տեղեկացրին համաշխարհային [[ԶԼՄ]]-ներին, որ «Նոր Մերձավոր Արևելք» նախագծի իրականացումը սկսվում է Լիբանանից<ref name="autogenerated1">{{Cite web |title=«Кровавые границы»: карта «Нового Ближнего Востока» — до и после |url=http://www.regnum.ru/news/district-abroad/world/776025.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110805173110/http://www.regnum.ru/news/district-abroad/world/776025.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 5 |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 6}}</ref>։

ԱՄՆ-ի ազգային անվտանգության գծով նախկին խորհրդական [[Զբիգնև Բժեզինսկի]]ն համարում էր, որ «Նոր Մերձավոր Արևելքի» երկրներ պետք է դառնան լրացուցիչ կերպով՝ Եվրասիական Բալկանները<ref>[[Զբիգնև Բժեզինսկի|Zbigniew Brzezinski]], «The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geo-strategic Imperatives». Cited in (Nazemroaya, 2006).</ref>, այսինքն հետևյալ երկու ենթատարածաշրջաններում գտնվող 9 պետությունները՝ Ա. ենթատարածաշրջան՝ այսպես կոչված [[Հարավային Կովկաս]]ը, այսինքն՝ 1. [[Հայաստան]]ը, 2. [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանը]], 3. [[Վրաստան]]ը, ինչպես նաև Բ. ենթատարածաշրջան՝ [[Կենտրոնական Ասիա]]ն, այսինքն՝ 4. [[Ղազախստան]]ը, 5. [[Ուզբեկստան]]ը, 6. [[Ղրղզստան|Ղըրղզստանը]], 7. [[Թուրքմենստան]]ը, 8. [[Աֆղանստան]]ը, 9. [[Տաջիկստան]]ը<ref>[http://middleeast.zoom-maps.com/ Map of Greater Middle East]</ref>։

== Արաբական տարածաշրջանագիտությունը ==
Միջնադարյան արաբ աշխարհագետներն ու պատմիչները արաբական երկրները բաժանում էին երկու մեծ խմբի՝ [[Մաղրիբ]]ի երկրներ (ալ-Ղարբ՝ ՛՛Արևմուտք՛՛ բառից) և [[Մաշրիք]]ի երկրներ (աշ-Շարք՝ ՛՛Արևելք՛՛ բառից), այդպիսով ընդգրկելով գործնականում գրեթե բոլոր այն երկրները, որոնք, արդի ժամանակաշրջանի արևմտյան աշխարհառազմավարությունները համարում են Մեծ Մերձավոր Արևելք։

Արդի ժամանակաշրջանի «Մաշրիք» արաբական աշխարհագրական հասկացությունը զգալիորեն ավելի նեղ է, քան պատմական «Մաշրիքը», մասնավորապես, այն չի ներառում [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզու]] երկրները, ինչպես նաև արդի Թուրքիան ու Իրանը։

== ԱՄՆ-ի պլանը Մեծ Մերձավոր Արևելքի մասին ==
ի վարկածի։
* 1. ''Տարածքներ շահած երկրների անունները գրված են սև տառերով.'' օրինակ՝ Եմեն, Հայաստան, Ադրբեջան։
* 2. ''Տարածքներ կորցրած երկրների անունները գրված են կարմիր տառերով.'' օրինակ՝ Թուրքիա, Իրան, Սաուդյան Արաբիա։
* 3. ''Տարածքային փոփոխությունների չենթարկված երկրների անունները գրված են մոխրագույն տառերով.'' օրինակ՝ Վրաստան, Օման։]]
2006 թվականի հունիսին պահեստազորի փոխգնդապետ [[Ռալֆ Փիթըրս]]ը, որն աշխատում էր [[ԱՄՆ-ի Ազգային ռազմական ակադեմիա]]յում, իր հեղինակած «[[Արյունոտ սահմաններ]]» հոդվածում, որը հրապարակվեց ամերիկյան «[[Զինված ուժերի հանդես]]» («[[Armed Forces Journal]]») քարտեզի տեսքով ցույց տվեց Մեծ Մերձավոր Արևելքի ազգային պետությունների հեռանկարային կամ ապագա սահմանները։ Ռալֆ Փիթըրսի վերջին պաշտոնը եղել է ԱՄՆ-ի Պաշտպանության նախարարության Շտաբի պետի հետախուզության գծով տեղակալի գրասենյակի սպա։ Ռալֆ Փիթըրսը հանդիսանում է [[Պենտագոն]]ի ամենահայտնի հոդվածագիրներից և հետազոտող գրողներից մեկը, ով ԱՄՆ-ի ռազմական և արտաքին քաղաքականության հանդեսներում հրապարակել է բազմաթիվ աշխատություններ, որոնք նվիրված են ռազմավարությանը։

Թեպետ տվյալ քարտեզը չի արտացոլում Պենտագոնի պաշտոնական տեսակետը, սակայն այն օգտագործվել է բարձրագույն ռազմական սպաների համար [[ՆԱՏՕ-ի Պաշտպանական քոլեջ]]ի անցկացրած ուսումնական ծրագրերում։ Այդ քարտեզը, ինչպես նաև այլ նման քարտեզները, լիովին կարող էին օգտագործվել թե՛ [[ԱՄՆ Ռազմական ակադեմիա]]յի կողմից, թե՛ պլանավորման ռազմական մասնագետների կողմից<ref name="autogenerated1"/>։

Ինչպես կարելի է եզրակացնել այդ քարտեզից, [[Մերձավորարևելյան տարածաշրջան]]ում ամերիկյան աշխարհառազմավարության նպատակը այն երկրների սահմանների փոփոխությունն է, որոնք առաջացել էին ապագաղութացման արդյունքում։ Փորձագետները նշում են, որ պաշտոնական ամերիկյան մոտեցման մեջ առկա է նաև դեպի տարածաշրջանի երկրների ազգային հարստությունները, նախ և առաջ՝ էներգակիրները, մուտքի դյուրացման տրամաբանությունը։ Ընդ որում, այդ մուտքի դյուրացման նպատակով պետք է ստեղծվեն անկենսունակ «թզուկ» կամ «[[գաճաճ պետություն]]ներ», որով կկատարվի Մերձավոր Արևելքի յուրօրինակ «[[սոմալիզացիա]]»<ref>[http://agni-sophia.org/?p=1178 Стратегии Запада: Большое Ближневосточное Сомали]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>[http://www.geopolitics.ru/2012/09/budushhee-bolshogo-blizhnego-vostoka/ Петр Стегний, Чрезвычайный и Полномочный Посол России: Будущее Большого Ближнего Востока]</ref><ref>{{Cite web |title=Виталий Трофимов-Трофимов: «Большое Сомали» вместо «Большого Ближнего Востока» |url=http://win.ru/konspirologiya/1332075084 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304211933/http://win.ru/konspirologiya/1332075084 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 6}}</ref>։

Բայց քարտեզը չի ցուցադրում ԱՄՆ-ի համար բարենպաստ փոփոխություններ Մաղրիբի երկրներում։

=== Սահմանային-տարածքային փոփոխություններն ըստ Ռալֆ Փիթըրսի քարտեզի ===
Ըստ Ռալֆ Փիթըրսի քարտեզի՝ կատարվում են սահմանային-տարածքային մի շարք փոփոխությունները։ Ըստ այդմ՝ Մերձավոր Արևելքի երկրները բաժանվում են մի քանի խմբի։

==== 1. Տարածքներ շահող երկրները ====
* ''[[Իսրայել]]ը'' ստանում է մինչև 1967 թվականն ունեցած իր սահմաններում ընդգրկված տարածքները՝ ի հաշիվ [[Պաղեստին]]ի և [[Սիրիա]]յի [[Գոլանի բարձունքներ]]ի,
* ''[[Լիբանան]]ը'' ստանում է [[Սիրիա]]յի միջերկրածովյան ափամերձ շրջանները և սահմանակից է դառնում [[Թուրքիա]]յին, այդուհետև կոչվում է '''[[Մեծ Լիբանան]]''',
* ''[[Ադրբեջան]]ը'' ստանում է Իրանին պատկանող իսկական Ադրբեջան-[[Ատրպատական]]ը,
* ''[[Հայաստան]]ը'' ստանում է [[Արարատ լեռ]]ը, հավանաբար, նաև [[Արարատյան դաշտ]]ի հարավային՝ [[Արաքս]]ի աջ ափին գտնվող կեսը՝ այսինքն՝ նախկին [[Սուրմալուի գավառ]]ը, դրա հետ միասին՝ գուցե նաև՝ նախկինում ՀՀ-ին պատկանած [[Կարսի մարզ]]ի մի մասը,
* ''[[Եմեն]]ը'' ստանում է [[Սաուդյան Արաբիա]]յի հարավային մի շարք շրջաններ,
* ''[[Հորդանան]]ը''' ստանում է [[Սաուդյան Արաբիա]]յի հյուսիսարևմտյան մի շարք մարզեր և բավական երկար ծովափ է ձեռք բերում [[Կարմիր ծով]]ի ափին։

==== 2. Տարածքներ կորցնող երկրները ====
* ''[[Թուրքիա]]''. վերջինիս պատկանող [[Արևմտյան Հայաստանի]] տարածքների գերակշիռ մասն անցնում է նորաստեղծ պետությանը՝ [[Քրդստան]]ին, որը [[Սև ծովում]] ձեռք է բերում [[Խոփա]] [[նավահանգիստ]]ը և սահմանակից դառնում [[Վրաստան]]ին. [[Թուրքիա]]ն իր հերթին կորցնում է Վրաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ նախկինում ունեցած ընդհանուր սահմանները.
* ''[[Սիրիա]]''. վերջինիս պատկանող տարածքների մի մասն՝ մերձմիջերկրածովյան շրջանները՝ անցնում է [[Մեծ Լիբանանին]], մի մասը՝ [[Գոլանի բարձունքներ]]ը՝ [[Իսրայել]]ին, իսկ հյուսիսարևելյան՝ անդրեփրատյան ընդարձակ շրջանները՝ [[Քրդստան]]ին.
* ''[[Իրան]]''. վերջինիս հյուսիսարևմտյան տարածքներն անցնում են այսպես կոչված '''[[Կովկասյան Թուրքիա]]յին''', այսինքն՝ [[Ադրբեջան]]ին, արևմտյան մարզերը՝ նորաստեղծ [[Քրդստան]]ին, հարավարևելյան մարզերը՝ նորաստեղծ պետություն [[Բելուջիստան]]ին և հարավարևելյան մերձծովյան նավթառատ մարզերը՝ նորաստեղծ Շիայական Արաբական պետությանը՚. ի դեպ վերջինս ստանում է [[Պարսից ծոց]]ի շուրջ ընկած բոլոր նավթառատ մարզերը, որոնք ներկայումս պատկանում են Իրանին, Իրաքին, Սաուդյան Արաբիային.
* ''[[Աֆղանստան]]''. վերջինիս տարածքի արևմտյան մարզերը՝ [[Հերաթ]] քաղաքով անցնում են [[Իրան]]ին, իսկ հարավային շրջանները՝ նորաստեղծ [[Բելուջիստան]] պետությանը.
* ''[[Պակիստան]]''. վերջինիս տարածքի արևմտյան և հոյւսիսային մասերն անցնում են Աֆղանստանին, որն այդպիսով դառնում է [[Հնդկաստան]]ին և [[Չինաստան]]ին սահմանակից պետություն, իսկ հարավային շրջանները փոխանցվում են նորաստեղծ [[Բելուջիստան]] պետությանը՝ ՛՛[[Ազատ Բելուջիստան]]ին՛՛.
* ''[[Կատար]]''. վերջինս որոշ փոքր տարածքներ է զիջում իր հարևաններին, հավանաբար՝ նորաստեղծ Շիայական Արաբական Պետությանը.
* ''[[Քուվեյթ]]''. այս պետությունը ևս որոշ փոքր տարածքներ է զիջում իր նոր հարևանին՝ Շիայական Արաբական Պետությանը.
*: ''[[ՄԱԷ]]'' ([[Միացյալ Արաբական Էմիրություններ]]). այս պետությունը ևս տարածքներ է զիջում հարևաններին, հավանաբար՝ նորաստեղծ Շիայական Արաբական Պետությանը։

==== 3. Նորաստեղծ երկրները ====
* [[Քրդստան]]՝ ստեղծվում է [[Արևմտյան Հայաստան]]ի, մեծ մասի, այսինքն՝ [[Թուրքիա]]յի արևելյան մարզերի, ինչպես նաև [[Իրաք]]ի հյուսիսային, [[Իրան]]ի հյուսիսարևմտյան և [[Սիրիա]]յի հյուսիսարևելյան մարզերի ձեռքբերման հաշվին.
* [[Շիայական Արաբական Պետություն]]՝ [[Իրաք]]ի հարավային մարզերում, ինչպես նաև [[Սաուդյան Արաբիա]]յի հյուսիսարևելյան և արևելյան շրջաններում և [[Իրան]]ի հարավարևմտյան շրջաններում, որոնք գտնվում են [[Պարսից ծոց]]ի ափերին. [[Շիայական Արաբական Պետություն]]ը ձգվում է արևելքում՝ մինչև [[Հորմուզի նեղուց]], իսկ հարավ-արևմուտքում՝ մինչև [[Կատար]],
* [[Սյուննիական Պետություն]]՝ [[Իրաք]]ի կենտրոնական մասում,
* [[Բելուջիստան]]՝ [[Աֆղանստան]]ի հարավային և [[Պակիստան]]ի հարավարևմտյան մարզերի հաշվին,
* [[Սրբազան Արաբական պետություն]]՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի արևմտյան՝ մերձկարմիրծովյան մարզերի հաշվին, ընդգրկելով [[Մեքքա]] և [[Մեդինա]] ՛՛սրբազան՛՛ քաղաքները։

==== 4. Տարածապես չփոխվող երկրները ====
* [[Վրաստան]],
* [[Օման]],
* [[Եգիպտոս]],
* [[Սուդան]],
* [[Էրիթրեա]],
* [[Եթովպիա]],
* [[Թուրքմենստան]],
* [[Ուզբեկստան]],
* [[Տաջիկստան]],
* [[Ղրղզստան]],
* [[Ղազախստան]]։

==== 5. Քարտեզում չնշված երկրները ====
* [[Բահրեյն]] պետությունը չի նշված քարտեզում, ուստի պարզ չի դառնում՝ արդյո՞ք այն վերացվում է և միանում որևէ պետության, օրինակ՝ նորաստեղծ [[Արաբական Շիայական պետություն|Արաբական Շիայական պետությանը]], թե՞ պարզապես ՛՛մոռացել են՛՛ նշել քարտեզի վրա։ Ամեն դեպքում, ավելի հավանական է, որ Բահրեյնը միացվել է նորաստեղծ Արաբական Շիայական պետությանը՝ պարզապես մոռանալով քարտեզի վրա նշել Բահրեյնի անվանումը։
* [[Կիպրոս]] պետության անունը ևս չի նշված քարտեզում, ուստի պարզ չի դառնում՝ արդյո՞ք այն միավորվում է, թե մնում է բաժանված՝ հարավային՝ հունական և հյուսիսային՝ թուրքական մասերի։ Ամեն դեպքում քարտեզում նման բաժանվածություն չի երևում, ուստի պետք է ենթադրել, որ Կիպրոսը միավորվում է։

== Քննադատությունը ==
«Մեծ Մերձավոր Արևելքի» գաղափարը, որն իր մեջ պետք է միավորեր զանազան մուսուլմանական, և որոշ քրիստոնեական երկրներ, օրինակ՝ [[Հայաստան]]ն ու [[Վրաստան]]ը, բավական լուրջ քննադատության ենթարկվեց տարբեր կողմերից։ Մասնավորապես՝ «Ալ-Հարամ» ամենօրյա լրատվական թողարկման խմբագիրների կարծիքով նոր միավորումը ոչ մի կերպ չի կարողանա լուծել բոլոր այն բազմաթիվ կանֆլիկտները, որոնք առկա են Մերձավոր Արևելքում։ Քարտեզն ինքնըստինքյան ենթադրում է [[Պաղեստին]]ի և [[Քրդստան]]ի անկախացում<ref>Mohamed Sid-Ahmed, [http://weekly.ahram.org.eg/2004/679/op3.htm On the Greater Middle East] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121012230809/http://weekly.ahram.org.eg/2004/679/op3.htm |date=2012-10-12 }}, ''Al-Ahram''</ref>, ինչը ներկայիս իրավիճակում համարվում է անհնարին։ Քաղաքագետ [[Դոմինիկ դը Վիլպեն]]ը գտնում է, որ Մերձավոր Արևելքի միավորման նկատմամբ մոտեցումը պետք է լինի սահուն և համընդգրկուն, այլ ոչ թե սպոնտան, քանզի քաղաքական և տնտեսական դրությունը Մերձավոր Արևելքի բոլոր երկրներում տարբեր է։ Հարկավոր է նաև հաշվի առնել սոցիալական, մշակութային, կրթական տեսակետները և անվտանգության աստիճանը տարբեր տարածաշրջաններում<ref name="haeri">{{Cite news |last=Haeri |first=Safa |date=2004 թ․ մարտի 3 |title=Concocting a 'Greater Middle East' brew |url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/FC04Ak06.html |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/6IzIZXPxI?url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/FC04Ak06.html |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 19 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 21 |work=[[Asia Times]]}}</ref>։ Տվյալ դեպքում, խոսքը վերաբերում է Մեծ Մերձավոր Արևելքի տարբեր ենթատարածաշրջանների կամ երկրների միջև տարբերություններին։

Մեծ Մերձավոր Արևելքի գաղափարի ընդդիմադիրների մեկ այլ, տարածված վարկածը վերաբերվում է անգլո-ամերիկա-իսրայելական այն մտադրությունների հաստատմանը, որոնք ուղղված են ռազմական «ճանապարհային քարտեզի» իրականացմանը։ Ըստ այդմ՝ անգլո-ամերիկա-իսրայելական կողմը փորձում է ստեղծել մի «անկայունության աղեղ», որը պետք է տարածվի Լիբանանից, Պաղեստինից մինչև Սիրիա, Իրաք, Պարսից ծոց, Իրան, ընդհուպ մինչև Աֆղանստանի սահմանները, որտեղ տեղակայված են ՆԱՏՕ-ի երկրների զորքերի կայազորները<ref>[http://www.geopolitics.ru/2012/09/novyj-blizhnij-vostok/ Новый Ближний восток]</ref>։

== Մերձավոր Արևելքի երկրներն ու տարածքները ըստ G8-ի (Մեծ Ութնյակի) ==
* {{դրոշավորում|Ալժիր}}՝ [[Ալժիր|Ալժիրի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն]] 
* {{դրոշավորում|Արևմտյան Սահարա}}՝ [[Արևմտյան Սահարա]]
* {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}՝ [[Աֆղանստանի Իսլամական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Բահրեյն}}՝ [[Բահրեյն|Բահրեյնի Թագավորություն]]  
* {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}՝ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Եմեն}}՝ [[Եմեն|Եմենի Հանրապետություն]] 
* {{դրոշավորում|Թունիս}}՝ [[Թունիս|Թունիսի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Թուրքիա}}՝ [[Թուրքիա|Թուրքիայի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Իսրայել}}՝ [[Ի��րայել|Իսրայել Պետություն]] 
* {{դրոշավորում|Իրան}}՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Իրաք}}՝ [[Իրաք|Իրաքի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Լիբանան}}՝ [[Լիբանան|Լիբանանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Լիբիա}}՝ [[Լիբիա|Լիբիա Պետություն]]
* {{դրոշավորում|Կատար}}՝ [[Կատար|Կատարի Պետություն]]
* {{դրոշավորում|Կիպրոս}}՝ [[Կիպրոս|Կիպրոսի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Հորդանան}}՝ [[Հորդանան|Հորդանանի Հաշիմյան Թագավորություն]]
* {{դրոշավորում|Մավրիտանիա}}՝ [[Մավրիտանիա|Մավրիտանիայի Իսլամական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Մարոկկո}}՝ [[Մարոկկո|Մարոկկոյի Թագավորություն]]
* {{դրոշավորում|ՄԱԷ}}՝ [[Միացյալ Արաբական Էմիրություններ]]
* {{դրոշավորում|Պակիստան}}՝ [[Պակիստան|Պակիստանի Իսլամական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Պաղեստին}}՝ [[Պաղեստին|Պաղեստին Պետություն]] (մասնակիորեն ճանաչված պետություն)
* {{դրոշավորում|Ջիբութի}}՝ [[Ջիբութի|Ջիբութիի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}՝ [[Սաուդյան Արաբիա|Սաուդյան Արաբիայի Թագավորություն]]
* {{դրոշավորում|Սիրիա}}՝ [[Սիրիա|Սիրիայի Արաբական Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Սոմալի}}՝ [[Սոմալի|Սոմալիի Դաշնային Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Սուդան}}՝ [[Սուդան|Սուդանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}՝ [[Քուվեյթ|Քուվեյթ Պետություն]]
* {{դրոշավորում|Օման}}՝ [[Օման|Օմանի Սուլթանություն]]

== Երկրներ, որոնք երբեմն մտցվում են Մեծ Մերձավոր Արևելքի մեջ ==
* {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}` [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Թուրքմենստան}}` [[Թուրքմենստան|Թուրքմենստանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Հայաստան}}՝ [[Հայաստանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Ղազախստան}}` [[Ղազախստան|Ղազախստանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}` [[Ղրղզստան|Ղրղզստանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}` [[Տաջիկստան|Տաջիկստանի Հանրապետություն]]
* {{դրոշավորում|Վրաստան}}
* {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}՝ [[Ուզբեկստան|Ուզբեկստանի Հանրապետություն]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

== Տես նաև ==
* [[Միջին Արևելք]]
* [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆաթ]]
* [[Արաբական աշխարհ]]

== Հղումներ և աղբյուրներ ==
{{Commons category|Մեծ Մերձավոր Արևելք}}
* [http://www.al-bab.com/arab/docs/international/gmep2004.htm Сотрудничество большого ближнего востока] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160411092102/http://www.al-bab.com/arab/docs/international/gmep2004.htm |date=2016-04-11 }}
* [http://www.al-bab.com/arab/docs/international/gmep2004.htm Greater Middle East Partnership] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160411092102/http://www.al-bab.com/arab/docs/international/gmep2004.htm |date=2016-04-11 }}
* Achcar, Gilbert (2004-04-04) [http://mondediplo.com/2004/04/04world Greater Middle East: The US plan], ''[[Le Monde Diplomatique]]''
* Арчер, Гилберт (2004-04-04) [http://mondediplo.com/2004/04/04world Большой Ближний Восток: американский план]''[[Լը Մոնդ|Le Monde Diplomatique]]''
* [http://muslimpolitic.ru/2015/07/the-greater-middle-east-in-the-face-of-earnest-geopolitical-changes-part-i/ The Greater Middle East]

[[Կատեգորիա:Մերձավոր Արևելք]]
[[Կատեգորիա:Քաղաքական տեսություններ]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Մեծ Մերձավոր Արևելք։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մեծ_Մերձավոր_Արևելք» էջից