Դիտել Զանգեզուրի գավառ էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.

{{այլ|Զանգեզուր (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր
| հայերեն անվանում = Զանգեզուրի գավառ
| բնօրինակ անվանում = Зангезурский уезд
| զինանշան = Coat of Arms of Yelizavetpol Governorate.png
| դրոշ = 
| դրոշի նկարագրում = 
| զինանշանի նկարագրում = [[Ելիզավետպոլի նահանգի զինանշան]]ը
| երկիր = Ռուսական կայսրություն
| հիմն = 
| կարգավիճակ = [[Գավառ (վարչական միավոր)|գավառ]]
| մտնում է = [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]
| ներառում է = 75 համայնք
| վարչական կենտրոն = [[Գորիս]] (Կյորես)
| խոշորագույն քաղաք = 
| ղեկավարի պաշտոն = 
| ղեկավար = 
| ղեկավարի պաշտոն2 = 
| ղեկավար2 = 
| ՀՆԱ-ի թվական = 
| տեղը ըստ ՀՆԱ-ի = 
| ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով = 
| տեղը ըստ ՀՆԱ-ի մեկ շնչի հաշվով = 
| ՀՆԱ = 
| լեզու = [[Հայերեն]], [[Ադրբեջաներեն|թաթարերեն]], [[ռուսերեն]]
| մարդահամարի թվական = 1897
| տեղը ըստ բնակչության = 
| տոկոսը բնակչությունից = 
| բնակչություն = 142 064
| խտություն = 
| տեղը ըստ խտության = 
| ազգային կազմ = [[հայեր]] (45 %), [[կովկասյան թաթարներ]], [[թուրքեր]] և [[քրդեր]] (50 %)<ref>Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г., Распределение населения по родному языку и уездам Российской Империи кроме губерний Европейской России, [http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=387 Зангезурский уезд]</ref>
| կրոնական կազմ = {{Դրոշ|Հայ առաքելական եկեղեցի}}
| տարածք = 7,773
| տեղը ըստ տարածքի = 
| տոկոսը տարածքից = 
| առավելագույն բարձրություն = 
| միջին բարձրություն = 
| նվազագույն բարձրություն = 
| միավորը երկրի քարտեզին = Elisabethpol Governorate Zangezursky uezd.svg
| վարչական միավորի քարտեզ = 
| քարտեզի չափ = 
| կազմավորման թվական = 1868
| պատմական շրջան = [[Աղահեճք]] (Քաշաթաղ), [[Ծղուկք]] (Սիսիան),<br> [[Հաբանդ (Սյունիք)|Հաբանդ]] (Գորիս),<br> [[Բաղք]] և [[Ձորք]] (Կապան), [[Արևիք]] (Մեղրի),<br> [[Կովսական]] (Կուբաթլու և Զանգելան)
| ժամային գոտի = 
| հապավում = 
| ISO = 
| հեռախոսային կոդ = 
| փոստային ինդեքսներ = 
| դոմեն = 
| ավտոմոբիլային կոդ = 
| ծանոթագրություններ = 
| կայք = 
| վիքիպահեստում = 
}}
'''Զանգեզուրի գավառ''', վարչաքաղաքական միավոր [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] կազմում։ Ձևավորվել է 1868 թվականին՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում։ Գավառի կենտրոնը [[Գորիս]] քաղաքն էր։

Զանգեզուրի գավառը հյուսիսից սահմանակցում էր [[Ջևանշիրի գավառ|Ջևանշիրի]], արևելքից՝ [[Շուշիի գավառ|Շուշիի]] և [[Ջաբրայիլի գավառ|Ջաբրայիլի]] գավառներին, իսկ արևելքից՝ [[Երևանի նահանգ]]ին։ Հարավում՝ [[Արաքս]] գետի երկայնքով, անցնում էր սահմանը [[Ղաջարական Պարսկաստան]]ի հետ։

Ներառել է հիմնականում ժամանակակից [[Սյունիքի մարզ]]ը, ինչպես նաև՝ Արցախի հանրապետության [[Քաշաթաղի շրջան]]ը։

== Անվանում ==
{{Հիմնական|Զանգեզուր#Ստուգաբանություն}}
«[[Զանգեզուր]]» անվանումը հասնում է մինչև [[Զաքարյան իշխանապետություն|Զաքարյան իշխանապետության]] շրջան, երբ Սյունիքի թագավորությունը բաժանված էր երեք հիմնական շրջանի՝ Զանգեզուր, Վայոց ձոր և Գեղարքունիք։ Ստուգաբանորեն կապվում է Ձագաձոր բերդավանի կամ Ծաղկեձոր տեղանվան հետ։ Հավանական վարկածներից են նաև «Զանգը զոռ» (հզոր զանգ) և «Զանգը զուր է» արտահայտությունները։

== Պատմություն ==
Գավառը կազմվել է 1868 թվականին՝ անջատվելով [[Ղարաբաղի գավառ]]ից (1806-1840)։ Նախկինում, նրա մեծ մասը մտել է Պարսկաստանի [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղի խանության]] (1747-1806), իսկ Սիսիանի և Մեղրու շրջանները՝ [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանի խանության]] մեջ (1747-1827)։ Պարսկական տիրապետության շրջանում Զանգեզուրի հայկական իշխանությունները և մուսուլման բեկերին ենթակա տարածքները բաժանված էին հետևյալ մահալների՝ Աճանանի (Կուբաթլու), Բարգուշատի և Բաղաբերդի ([[Կապան]]), [[Մեղրի|Մեղրու]], [[Սիսիան]]ի, [[Տաթև (գյուղ)|Տաթևի]], Քյուփարայի ([[Բերձոր]])։ Այդպիսով, Զանգեզուրը [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]] միացել էր ավելի քան 20 տարի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրից]] առաջ, և մնացել դրա կազմում ավելի քան հարյուր տասը տարի։

Ռուսական տիրապետության առաջին հինգ տասնամյակների ընթացքում տեղի են ունենում վարչատարածքային մի քանի փոփոխություններ։ 1840 թվականին լուծարվում է Ղարաբաղի գավառը՝ որպես ինքնուրույն միավոր. Կովկասում ստեղծվում են վարչաքաղաքական երկու միավորներ՝ [[Վրացա-Իմերեթական նահանգ]] և [[Կասպիական մարզ]]։ Վերջինիս կազմում ընդգրկվում է Ղարաբաղը՝ Զանգեզուրի հետ միասին։ 1846 թվականից վերոհիշյալ երկու միավորները կիսվում են երկուական մասի. Կասպիական մարզում ձևավորվում են [[Շամախիի նահանգ|Շամախու]] (1846-1859) և [[Դերբենդի նահանգ|Դերբենդի]] (1846-1860) նահանգները։ 1859-1860 թվականներին դրանց տեղում ձևավորվում են երկու նոր միավոր՝ [[Բաքվի նահանգ]]ը (1859-1918) և [[Դաղստանի մարզ]]ը (1860-1918)։ Որոշ ժամանակ անց ձևավորվում է նոր՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ը (1868-1918), որի մեջ են միավորվում [[Ղազախի գավառ|Ղազախի]] և [[Ելիզավետպոլի գավառ|Ելիզավետպոլի]] գավառները Թիֆլիսի, մյուս գավառները՝ Բաքվի նահանգից։ Զանգեզուրի գավառը իր վերջնական սահմաններով ենթարկվում էր դրա նահանգապետին։

1918-1920 թվականներին Զանգեզուրի գավառը մտել է [[Հայաստանի առաջին Հանրապետություն|Հայաստանի առաջին հանրապետության]] մեջ, խորհրդայնացումից հետո դարձել ինքնիշխան՝ [[Լեռնահայաստան]]ի հանրապետություն, և 1921 թվականի կեսերից մտել [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] կազմ։

== Բնակչություն ==
1897 թվականի մարդահամարի տվյալներով գավառի բնակչությունը 142064 մարդ էր, որի մոտ 44.8 տոկոսը հայեր էին (63622 մարդ), իսկ 50 տոկոսը՝ մուսուլմաններ՝ [[Ադրբեջանցիներ|թաթարներ]], [[քրդեր]], [[թուրքեր]] (71206 մարդ)։ Գավառի տարածքում հաշվվել էր 97 հայկական եկեղեցի և հայկական վանք, ինչպես նաև հիմնականում՝ դաշտավայրային հատվածում 9 սուննիական և 24 շիական մզկիթ։ [[Գորիս]] քաղաքի բնակչությունը 1897 թվականին 1450 մարդ էր<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=63 Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Елисаве��польская губерния]</ref>։

1921 թվականին Զանգեզուրի գավառից անջատվում և Ադրբեջանին են միացվում մի շարք տարածքներ, որոնցից հետագայում կազմվելու էին [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի]], [[Կուբաթլուի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Կուբաթլուի]] և [[Զանգելանի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Զանգելանի]] շրջանները։ Հայաստանի կազմում Զանգեզուրի գավառից անջատվում է Մեղրու գավառը (1922)։ 1930 թվականին գավառը լուծարվում է։

== Վարչական բաժանում ==
1913 թվականին գավառը 326 գյուղերը միավորված էին 75 գյուղական համայնքների միջև<ref>{{գիրք|հեղինակ = |մաս = |վերնագիր = Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія |բնօրինակ = |հղում = http://www.prlib.ru/Lib/pages/item.aspx?itemid=391|հրատարակություն = |պատասխանատու խմբագիր = |վայր = Кіевъ |հրատարակչություն = Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ|թվական = 113|հատոր = |էջերի թիվ = |մեջբերվող էջեր = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}</ref>՝
{{Սյուն}}
* Ալիդարայի ([[Ալվանք]])
* Ալի-Ղուլի քենդի ([[Ղազարապատ]])
* Ալի-Ղուլի ուշագի ([[Հարթաշեն (Սյունիքի մարզ)|Հարթաշեն]])
* Ալիլուի ([[Սալվարդ (գյուղ)|Սալվարդ]])
* [[Անգեղակոթ]]ի
* [[Աստղաձոր (գետ, Սյունիքի մարզ)|Աստղաձորի]]
* [[Արծվանիկ]]ի
* [[Ախլաթյան (Սյունիքի մարզ)|Ախլաթյանի]]
* Բաբալիի
* Բազարչայի ([[Գորայք]])
* Բայանդուրի ([[Վաղատուր]])
* Բարթազի ([[Բարդութաղք (լեռ)|Բարդութաղք]])
* Գալի ([[Հալե]])
* Գելենձորի
* Գյագյալի (Շափեռլու)
* Գյոդաքլարի
* Գյուդգումի
* [[Գորիս]]ի
* Դարաբազի ([[Դարպաս]])
* Դարզիլուի
* Դոնզարլուի
* Զանգելանի ([[Կովսական]])
* Իսկանդեր բեկլուի
* [[Լեհվազ]]ի
* Խանդակի ([[Վուրգավան]])
* Խդրլուի ([[Խդրանց]])
* Խալաջի ([[Աճանան (գյուղ)|Աճանան]])
* Խանազակի ([[Խնածախ (գյուղ, Սյունիքի մարզ)|Խնածախ]])
* Խոջահանի ([[Փակահան]])
* [[Խոտ (Սյունիքի մարզ)|Խոտի]]
* [[Խնձորեսկ]]ի
* [[Կավարտ]]ի
* Ղազի-Քուրդալու
* Ղալադասարի ([[Հալիձոր]])
* Ղարա-Ղշլաղի ([[Ձորափ (Արցախ)|Ձորափ]])
* Ղարարի
* Մալիբեկլուի
* Մամուդլուի ([[Գետիշեն (Սյունիքի մարզ)|Գետիշեն]])
* [[Մեղրի]]ի
* Մոլլայի
* Մոլլալարի ([[Գիհուտ]])
* Մուսուլմանլարի
* Նյուվադիի ([[Նռնաձոր]])
* [[Նորաշենիկ (գյուղ, Սյունիքի մարզ)|Նորաշենիկ]]ի
* Շալվայի (Դաշթ կամ [[Շալուա (գյուղ, Քաշաթաղի շրջան)|Շալուա]])
* [[Շաղատ (գյուղ)|Շաղատ]]ի
* [[Շաքի (Սյունիքի մարզ)|Շաքիի]]
* Շիհավուզի ([[Շիկահող]])
* Շիհավա-Համզալուի
* Շնհերի ([[Շինուհայր]])
* Շխլարի
* Ողջիի (Ֆուրհութ)
* Ջահանգիրբեյլուի ([[Վան (Արցախ)|Վան]])
* Ջաղաձորի
* Ջեջիմլուի
* Ռաբանդի
* Սարալուի (Ամիրյան)
* [[Սարատակ (Քաշաթաղի շրջան)|Սարատակի]]
* Սեյիդլարի ([[Գանձա (գյուղ, Արցախ)|Գանձա]])
* Սեֆիանի ([[Խաչգետիկ]])
* [[Սիսիան]]ի
* Սոֆլուի ([[Նժդեհ (գյուղ)|Նժդեհ]])
* Վաղուդիի ([[Վաղատին]])
* Վարշանազուրի ([[Վարդանիձոր]])
* [[Տաթև (գյուղ)|Տաթևի]]
* [[Տեղ (գյուղ)|Տեղի]]
* Ուզի ([[Ույծ]])
* [[Ուժանիս]]
* Փիչանիսի ([[Վակունիս]])
* Փիրնաութի
* Փիրչահանի ([[Գողթանիկ (Քաշաթաղի շրջան)|Գողթանիկ]])
* Քերջալանլուի
* Քիրաթաղի
* Օրդաքլուի
{{Սյունակ ավարտ}}

== Տես նաև ==
* [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

{{Արևելյան Հայաստանի գավառներ}}
{{Զանգեզուրի գավառ}}

[[Կատեգորիա:Ելիզավետպոլի նահանգի գավառներ]]
[[Կատեգորիա:Սյունիքի մարզի պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Քաշաթաղի շրջան]]

Այս էջում օգտագործված կաղապարները.

Կաղապար:Column-width (խմբագրել)
Կաղապար:Main other (խմբագրել)
Կաղապար:Navbox (խմբագրել)
Կաղապար:Replace (խմբագրել)
Կաղապար:Str left (խմբագրել)
Կաղապար:Str len (խմբագրել)
Կաղապար:Str rightc (խմբագրել)
Կաղապար:Str sub (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Wikidata/p158 (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata/p1621 (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata/p242 (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata/p94 (խմբագրել)
Կաղապար:Այլ (խմբագրել)
Կաղապար:Արևելյան Հայաստանի գավառներ (խմբագրել)
Կաղապար:Գիրք (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշ (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/flagicon (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/Հայ առաքելական եկեղեցի (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/Ռուսական կայսրություն (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/դրոշավորում (խմբագրել)
Կաղապար:Զանգեզուրի գավառ (խմբագրել)
Կաղապար:Ծանցանկ (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Կաղապար:Ծանցանկ/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:Հիմնական (խմբագրել)
Կաղապար:Հիմնական գույն (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Հիմնական հոդված (խմբագրել)
Կաղապար:Նավարկման աղյուսակ (խմբագրել)
Կաղապար:Պատկերի ֆորմատավորում (խմբագրել)
Կաղապար:Պատկերի ֆորմատավորում2 (խմբագրել)
Կաղապար:Սյուն (խմբագրել)
Կաղապար:Սյուն/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:Սյունակ ավարտ (խմբագրել)
Կաղապար:Տեղեկաաղյուսակ (խմբագրել)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր (խմբագրել)
Մոդուլ:Arguments (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Check for unknown parameters (խմբագրել)
Մոդուլ:Coordinates (խմբագրել)
Մոդուլ:Hatnote (խմբագրել)
Մոդուլ:Hatnote list (խմբագրել)
Մոդուլ:Infobox (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:InfoboxImage (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages/data (խմբագրել)
Մոդուլ:Main (խմբագրել)
Մոդուլ:Math (խմբագրել)
Մոդուլ:Navbar (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Navbox (խմբագրել)
Մոդուլ:Sources (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Sources-utils (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:String (խմբագրել)
Մոդուլ:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Wikidata/Globes (խմբագրել)
Մոդուլ:Wikidata/config (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Wikidata/media (խմբագրել)
Մոդուլ:WikidataSelectors (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)

Վերադարձ դեպի Զանգեզուրի գավառ։

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Զանգեզուրի_գավառ» էջից