Դիտել Ատլանտյան օվկիանոս էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
[[Պատկեր:Atlantic Ocean - en.png|300px|մինի|Ատլանտյան օվկիանոսը Երկրի քարտեզին]]
{{Օվկիանոսներ}}
'''Ատլանտյան օվկիանոս''' ({{lang-lat|Oceanus Atlanticus}}), զբաղեցրած տարածքի մեծությամբ և խորությամբ [[Երկիր]] մոլորակի երկրորդ օվկիանոսն է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ից հետո։ [[Հյուսիս]]ում գտնվում է [[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիայի]] և [[Իսլանդիա]]յի միջև, [[Եվրոպա]]յի և [[Աֆրիկա]]յի միջև [[արևելք]]ում, [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի և [[Հարավային Ամերիկա]]յի միջև [[արևմուտք]]ում, իսկ [[Անտարկտիդա]]ն օվկիանոսի ծայր [[հարավ]]ում է։

Ատլանտյան օվկիանոսի մակերեսը կազմում է 91.66 միլիոն կմ²<ref name="NOAA-how-big">{{Harvnb|NOAA: How big is the Atlantic Ocean?}}</ref><ref name="Atlantic Ocean - Britannica">{{Cite web |title=Atlantic Ocean |url=https://www.britannica.com/place/Atlantic-Ocean |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170215072935/https://www.britannica.com/place/Atlantic-Ocean |archivedate=2017 թ․ փետրվարի 15 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=Encyclopædia Britannica |df=dmy-all}}</ref>, որից մոտավորապես 16 %-ը պատկանում է [[ծով]]երին, [[ծոց]]երին և [[նեղուց]]ներին։ Առափնյա [[ծով]]երի մակերեսը մեծ չէ և չի գերազանցում ընդհանուր [[աքվատորիա]]յի 1 %-ը։ Օվկիանոսի ծավալը կազմում է 329.7 միլիոն կմ³, որը կազմում է [[Համաշխարհային օվկիանոս]]ի ծավալի ավելի քան 25 %-ը։ Միջին խորությունը կազմում է 3736 մետր, իսկ առավելագույնը՝ 8742 մետր է<ref name="ETOPO12">{{Harvnb|Eakins|Sharman|2010}}</ref> ([[Պուերտո Ռիկո]])։ Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերի միջին աղիությունը կազմում է 35 ‰: Օվկիանոսն աչքի է ընկնում խիստ կտրատված ափագծերով, որոնց շնորհիվ շատ են ծովերն ու ծոցերը։

Ատլանտյան օվկիանոսի անվանումն առաջացել է [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցաբանության]] [[Տիտաններ (դիցաբանություն)|տիտան]] [[Ատլաս (դիցաբանություն)|Ատլասի]]<ref name="Oxford-Dict">{{Harvnb|Oxford Dictionaries|2015}}</ref> անունից։

== Անվան ստուգաբանություն ==
Օվկիանոսի անվանումն առաջին անգամ հանդիպում է դեռևս մեր թվարկությունից առաջ [[Մ.թ.ա. 5-րդ դար|5-րդ դարում]]<ref>[https://books.google.es/books?id=pZBSML97Ya0C&pg=PA283&dq=Eurípides+Atlántico+gangutia&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiw-7T-9YDSAhUC2BoKHZcUAbgQ6AEIGjAA#v=onepage&q=Stesichorus%20Lyricus&f=false SLG / (Sch. A. R. 1. 211)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180101191304/https://books.google.es/books?id=pZBSML97Ya0C&pg=PA283&dq=Eur%C3%ADpides+Atl%C3%A1ntico+gangutia&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiw-7T-9YDSAhUC2BoKHZcUAbgQ6AEIGjAA|date=1 January 2018}}</ref> պատմահայր [[Հերոդոտոս]]ի աշխատություններում։ Այդ աշխատանքներում հեղինակը գրել է. «[[Հերկուլեսյան սյուներ]]ով<ref>{{Harvnb|Hdt. 1.202.4}}</ref> պարփակված ծովը կոչվում է ''Ատլանտիս'' ({{lang-grc|Ἀτλαντίς}} - Ատլանտիդա)»<ref>[http://dge.cchs.csic.es/xdge/Ἀτλαντίς 1 Ἀ. θάλασσα "la mar Atlántida" (the Atlantis sea)..., DGE Dictionary, CSIC, 2006.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180101191304/http://dge.cchs.csic.es/xdge/%E1%BC%88%CF%84%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%82|date=1 January 2018}}</ref>։ Անվանումն առաջացել է [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցաբանության]] [[Տիտաններ (դիցաբանություն)|տիտան]] [[Ատլաս (դիցաբանություն)|Ատլասի]]ց, որն իր ուսերին պահում էր երկնակամարը [[Միջերկրական ծով]]ի ծայր արևմուտքում։ Հռոմեացի գիտնական [[Պլինիոս Ավագ]]ն [[1-ին դար|առաջին]] դարում օգտագործել է [[օվկիանոս]]ի ժամանակակից անունը՝ ''Օկեանուս Ատլանտիկուս'' ({{lang-lat|Oceanus Atlanticus}})՝ «Ատլանտյան օվկիանոս»։ Տարբեր ժամանակներում օվկիանոսի առանձին մասերն անվանել են ''Արևմտյան օվկիանոս, Հյուսիսային ծով, Ներքին ծով''։ [[17-րդ դար]]ի կեսերից արդեն օգտագործվեց Ատլանտյան օվկիանոս անվանումը, որը վերաբերում էր օվկիանոսի ողջ աքվատորիային<ref name="Географические названия мира">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Поспелов Е. М. |заглавие=Географические названия мира: Топонимический словарь. — 2-е изд., стереотип. |год=2001 |место=М. |издательство=Русские словари, Астрель, АСТ |страницы=24}}</ref>։

== Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր ==
{| class="standard" style="margin-left:15px"
|+Օվկիանոսների ընդհանուր ձևաբանական բնութագրերը
(Ըստ «Օվկիանոսների ատլաս» գրքի, 1980 թվական)<ref name="Атлас Океанов5">Атлас океанов. Термины, понятия, справочные таблицы.— М.: ГУНК МО СССР, 1980. С. 84—85</ref>
!Օվկիանոսներ
!Մակերևույթի մակերեսը, կմ²
!Ծավալը, միլիոն կմ³
!Միջին խորությունը, մ
!Օվկիանոսի առավելագույն խորությունը, մ
|-
|Ատլանտյան 
| align="right" |91,66
| align="right" |329,66
| align="right" |3597
| align="right" |[[Պուերտո Ռիկո փողրակ]] (8742)
|-
|[[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկական]]
| align="right" |76,17
| align="right" |282,65
| align="right" |3711
| align="right" |[[Զոնդյան փողրակ]] (7729)
|-
|[[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս|Հյուսիսային սառուցյալ]]
| align="right" |14,75
| align="right" |18,07
| align="right" |1225
| align="right" |[[Գրենլանդական ծով]] (5527)
|-
|Խաղաղ
| align="right" |179,7
| align="right" |710,36
| align="right" |3984
| align="right" |[[Մարիանյան իջվածք|Մարիանյան փողրակ]] (11 022)<ref name="autogenerated2">Данные в этом источнике устаревшие, см. выше</ref>
|-
|[[Համաշխարհային օվկիանոս|Համաշխարհային]]
| align="right" |'''361,26'''
| align="right" |'''1340,74'''
| align="right" |'''3711'''
| align="right" |'''11 022'''<ref name="autogenerated2" />
|}

=== Ընդհանուր ակնարկ ===
Ատլանտյան օվկիանոսն իր մեծությամբ երկրորդն է Երկրի վրա՝ Խաղաղ օվկիանոսից հետո։ Մակերեսը կազմում է 91.66 միլիոն կմ², ջրի ծավալը՝ 329.66 միլիոն կմ³: Այն ձգվում է [[Մերձարկտիկական գոտի|մերձարկտիկական գոտուց]] ընդհուպ մինչև Անտարկտիդա<ref name="Физическая география материков и океанов2">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Физическая география материков и океанов |ответственный=Под общей ред. А.М.Рябчикова |год=1988 |место=М. |издательство=Высшая школа |страницы=535—540}}</ref>։ [[Հնդկական օվկիանոս]]ի հետ սահմանն անցնում է [[Ասեղի հրվանդան]]ի միջօրեականով (20 ° արևելյան երկայնություն) մինչև Անտարկտիդայի ափերի մոտ գտնվող [[Մոդ թագուհու երկիր]]<ref name="БРЭ Т.11">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Большая Российская энциклопедия. Т.11 |год=2008 |место=М. |издательство=Большая Российская энциклопедия |страницы=228}}</ref>։ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի հետ սահմանն անցնում է [[Հոռն հրվանդան]]ից՝ արևմտյան [[Աշխարհագրական երկայնություն|երկայնության]] 68°04’ [[Միջօրեական|միջօրեկանից]] կամ [[Հարավային Ամերիկա]]յի ծայրից մինչև [[Անտարտիկական թերակղզի|Անտարկտիկական թերակղզի]] [[Դրեյքի նեղուց]]ով, որից հետո [[Օստ (կղզի)|Օստ]] կղզուց [[Շտերնեկ հրվանդան]]<ref name="БРЭ Т.112">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Большая Российская энциклопедия. Т. 11 |год=2008 |место=М. |издательство=Большая Российская энциклопедия |страницы=228}}</ref>։ [[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս]]ի հետ սահմանն անցնում է [[Հուդզոնի ծոց]]ով, հետո [[Դևիսի նեղուց]]ով և Գրենլանդիայի ափերով մինչև [[Բրուստեր հրվանդան]], [[Դանիական նեղուց]]ով մինչև Ռեյդինպյուր՝ Իսլանդիա կղզի, որի ափերի մոտից մինչև [[Հերպիր հրվանդան]], որից հետո [[Ֆարերյան կղզիներ]]ով, [[Շետլանդյան կղզիներ]]ով և հյուսիսային լայնության 61°-ով մինչև [[Սկանդինավյան թերակղզի|Սկանդինավյան թերակղզու]] ափեր<ref name="БРЭ Т.2">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Большая Российская энциклопедия. Т. 2 |год=2005 |место=М. |издательство=Большая Российская энциклопедия |страницы=445}}</ref>։ Երբեմն օվկիանոսի հարավային մասը, հարավային լայնության 35 °-ից մինչև 60 °-ը [[Հարավային օվկիանոս]]ի մաս են համարում։

=== Ծովեր և ծոցեր ===
Ատլանտյան օվկիանոսի [[ծով]]երը, [[ծոց]]երը և [[նեղուց]]ները զբաղեցնում են 14.69 միլիոն կմ² մակերես, որն ամբողջ օվկիանոսի տարածքի ավելի քան 16 %-ն է։ Ծավալը կազմում է 29.47 միլիոն կմ³ (8,9 %): Ատլանտյան օվկիանոսի ամենահայտնի ծովերն ու ծոցերն են (ժամ-սլաքի ուղղությամբ)՝ [[Իռլանդական ծով]], [[Բրիստոլի ծոց]], [[Հյուսիսային ծով]], [[Նորվեգական ծով]], [[Բալթիկ ծով]], [[Բոտնիկի ծոց]], [[Ֆիննական ծոց]], [[Ռիգայի ծոց]], [[Բիսկայան ծոց]], [[Միջերկրական ծով]], [[Ալբորան (ծով)|Ալբորան]] ծով, [[Բալեարյան ծով]], [[Լիգուրյան ծով]], [[Տիրենյան ծով]], [[Ադրիատիկ ծով]], [[Հոնիական ծով]], [[Եգեյան ծով]], [[Մարմարա ծով]], [[Սև ծով]], [[Ազովի ծով]], [[Գվինեական ծոց]], [[Ռիսեր-Լարսենի ծով]], [[Լազարևի ծով]], [[Ուեդդելի ծով]], [[Սկոշայի ծով]] (վերջին չորս ծովերը երբեմն համարում են [[Հարավային օվկիանոս]]ի մասեր), [[Կարիբյան ծով]], [[Մեքսիկական ծոց]], [[Սարգասյան ծով]], [[Մենի ծոց]], [[Սուրբ Լավրենտիոս ծոց]], [[Լաբրադորի ծով]]<ref name="Атлас Океанов5"/>։ Առանձնացվում են նաև [[Իրմինգերի ծով]]ը ([[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիայի]] և [[Իսլանդիա]]յի միջև), [[Կելտական ծով]]ը, [[Իրուազյան ծով]]ը, [[Վատտեն ծով]]ը։
{| class="graytable" style="text-align:center"
|+
| width="25%" |[[Պատկեր:Leading_tickels.JPG|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:ElbaKüstenansicht.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Vista_Varadero_calle_38.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Bouvet_Island_west_coast_glacier.jpg|կենտրոն|249x249փքս]]
|-
|Օվկիանոսի տեսքը [[Նյուֆաունդլենդ]] կղզուց 
([[Կանադա]])
|[[Էլբա]] կղզին Միջերկրական ծովում
|Վարդերո քաղաքի լողափը, Կուբա
|Սառցադաշտ [[Բուվե]] կղզում
|}

=== Կղզիներ ===
Ատլանտյան օվկիանոսի խոշոր [[կղզի]]ներն ու [[Կղզեխումբ|կղզեխմբեր]] են՝ [[Բրիտանական կղզիներ]] ([[Մեծ Բրիտանիա (կղզի)|Մեծ Բրիտանիա]], [[Իռլանդիա (կղզի)|Իռլանդիա]], [[Հեբրիդյան կղզիներ]], [[Օրկնեյան կղզիներ]], [[Շետլանդյան կղզիներ|Շետլանդական կղզիներ]]), [[Մեծ Անտիլյան կղզիներ]] ([[Կուբա (կղզի)|Կուբա]], [[Հայիթի կղզի|Հայիթի]], [[Ճամայկա (կղզի)|Ճամայկա]], [[Պուերտո Ռիկո (կղզի)|Պուերտո Ռիկո]], [[Խուվենտուդ]]), [[Նյուֆաունդլենդ]], [[Իռլանդիա (կղզի)|Իսլանդիա]], [[Հրո երկիր (կղզեխումբ)|Հրո երկիր կղզեխումբ]] ([[Հրո Երկիր|Հրո երկիր]], [[Նավարինո (կղզի)|Նավարինո]]), [[Մարաժո (կղզի)|Մարաժո]], [[Սիցիլիա (կղզի)|Սիցիլիա]], [[Սարդինիա (կղզի)|Սարդինիա]], [[Փոքր Անտիլյան կղզիներ]] ([[Տրինիդադ (կղզի)|Տրինիդատ]], [[Գվադելուպա (կղզի)|Գվադելուպա]], [[Մարտինիկա]], [[Կյուրասաո]], [[Բարբադոս]], [[Գրենադա]], [[Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենտ Վինսենտ]], [[Տոբագո (կղզի)|Տոբագո]]), [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ|Ֆոլկլենդյան]] (Մալվինյան) կղզիներ ([[Արևելյան Ֆոլկլենդ]] (Սոլեդադ), [[Արևմտյան Ֆոլկլենդ]] (Գրան Մալվինա)), [[Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան կղզիներ]] ([[Անդրոս (կղզի)|Անդրոս]], [[Մեծ Ինագուա (կղզի)|Մեծ Ինագուա]], [[Մեծ Բահամա (կղզի)|Մեծ Բահամա]]), [[Քեյփ Բրետոն (կղզի)|Քեյփ Բրետոն]], [[Կիպրոս (կղզի)|Կիպրոս]], [[Կորսիկա (կղզի)|Կորսիկա]], [[Կրետե]], [[Անտիկոստի (կղզի)|Անտիկոստի]], [[Կանարյան կղզիներ]] ([[Տեներիֆե]], [[Ֆուերտեվենտուրա (կղզի)|Ֆուերտեվենտուրա]], [[Գրան Կանարիա]]), [[Զելանդիա (կղզի)|Զելանդիա]], [[Էդուարդ արքայազնի կղզի]], [[Բալեարյան կղզիներ]] ([[Մալյորկա]]), [[Հարավային Ջեորջիա (կղզի)|Հարավային Ջեորջիա]], [[Լոնգ Այլենդ]], [[Արևմտաէստոնական կղզեխումբ|Արևմտաէստոնական կղզիներ]] ([[Սաարեմաա (կղզի)|Սաարեմաա]], [[Հիյումաա (կղզի)|Հիյումաա]]), [[Կանաչ Հրվանդանի կղզիներ|Կանաչ հրվանդանի կղզիներ]], [[Եվբեա]], [[Դոդեկանես]] ([[Հռոդոս]]), [[Գոթլանդ]], [[Ֆյուն]], [[Կիկլադներ|Կիկլադյան կղզիներ]], [[Ազորյան կղզիներ]], [[Հոնիական կղզիներ]], [[Հարավային Շետլանդյան կղզիներ|Հարավային Շետլանդական կղզիներ]], [[Բիոկո]], [[Բիժագոշ]], [[Լեսբոս]], [[Ալանդյան կղզիներ|Ալանդյան]], [[Ֆարերյան կղզիներ]], [[Էլանդ (կղզի)|Էլանդ]], [[Լոլլանդ|Լոլլլանդ]], [[Հարավային Օրկնեյան կղզիներ]], [[Սան Տոմե (կղզի)|Սան Տոմե]], [[Մադեյրա|Մադեյրա կղզիներ]], [[Մալթա (կղզի)|Մալթա]], [[Պրինսիպի (կղզի)|Պրինսիպի]], [[Սուրբ Հեղինեի կղզի]], [[Համբարձման կղզի|Համբարձման]], [[Բերմուդյան կղզիներ|Բերմուդյան]]<ref name="Атлас Океанов5"/>։

=== Օվկիանոսի ձևավորման պատմություն ===
[[Պատկեր:Oceanic_Crust_Sphere_Map1.jpg|մինի|Օվկիանոսային կեղը Ատլանտյան օվկիանոսի տակ. կարմիր գույնով նշված են ամենաերիտասարդ շրջանները, կապույտով՝ ամենահին շրջանները:]]
Ատլանտյան օվկիանոսն առաջացել է [[Մեզոզոյան դարաշրջան|մեզոզոյան]] ժամանակաշրջանում՝ [[Պանգեյ]]<ref name="geol.umd.edu">{{Cite web |date=2010 թ․ հունվարի 5 |title=GEOL 102 The Proterozoic Eon II: Rodinia and Pannotia |url=http://www.geol.umd.edu/~tholtz/G102/102prot2.htm |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=Geol.umd.edu}}</ref> նախամայրցամաքի տրոհման արդյունքում, որը բաժանվեց [[Գոնդվանա]]յի և [[Լավրասիա]]յի<ref name="MussettKhan2000">{{Cite book |last1=Mussett |first1=Alan E. |url=https://books.google.am/books?id=nzJLiPjHvCQC&pg=PA332 |title=Looking Into the Earth: An Introduction to Geological Geophysics |last2=Khan |first2=M. Aftab |date=2000 թ․ հոկտեմբերի 23 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-78574-7 |page=332 |accessdate=2013 թ․ հունիսի 10}}</ref>։ Շնորհիվ այդ մայրցամաքների տարբեր կողմեր շարժվելու, [[Տրիասի ժամանակաշրջան|տրիասի]] վերջում առաջացավ առաջին օվկիանոսային ընդերքը ներկայիս Հյուսիսային Անտլանտիկայում։ Առաջացած [[ռիֆտ]]ային գոտին [[Թետիս օվկիանոս]]ի ռիֆտային խզվածքի արևմտյան շարունակությունն էր։ Ատլանտյան իջվածքն իր ձևավորման վաղ շրջանում առաջացել է որպես երկու մեծ օվկիանոսային ավազանների միախառնման տեղ՝ Թետիս օվկիանոսի արևելքում և Խաղաղ օվկիանոսի արևմուտքում։ Ատլանտյան օվկիանոսի գոգավորության հետագա ընդարձակումը կատարվել է շնորհիվ Խաղաղ օվկիանոսի տարածքի կրճատման։ Վաղ [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] ժամանակաժրջանում Գոնդվանան սկսեց տրոհվել, որից առաջացան [[Աֆրիկա]]ն և [[Հարավային Ամերիկա]]ն և այդպիսով առաջացավ նաև ժամանակակից Հարավային Ատլանտիկայի հատակը։ [[Կավճի ժամանակաշրջան|Կավճի]] ժամանակահատվածում տրոհվեց նաև Լավրասիան և [[Հյուսիսային Ամերիկա]]ն առանձնացավ [[Եվրոպա]]յից։ Ընդ որում, [[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիա]] կղզին էլ սկսեց հեռանալ Սկանդինավիայից և Կանադայից։ Վերջին 40 միլիոն տարիների ընթացքում, ընդհուպ մինչև մեր օրերը, շարունակվում է Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանի ընդարձակումը<ref name="Дрейф материков и климаты Земли">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Ушаков С.А., Ясаманов Н.А. |заглавие=Дрейф материков и климаты Земли |год=1984 |место=М. |издательство=Мысль |страницы=142—191}}</ref>։ Այսօր էլ տեկտոնական սալերի շարժումը շարունակվում է։ Հարավային Ատլանտիկայում շարունակվում է [[Աֆրիկական սալ|Աֆրիկյան սալի]] և [[Հարավամերիկյան սալ]]ի տեղաշարժումները տարեկան 2,9-4 սմ արագությամբ։ Կենտրոնական Ատլանտիկայում իրարից հեռանում են Աֆրիկյան, Հարավաամերիկյան և [[Հյուսիսամերիկյան սալ]]երը տարեկան 2,6-2,9 սմ արագությամբ։ Հյուսիսային Ատլանտիկայում շարունակվում է [[Եվրասիական սալ|Եվրասիական]] և Հյուսիսամերիկյան սալերի շարժումները տարեկան 1,7-2,3 սմ արագությամբ։ Հյուսիսամերիկյան և Հարավամերիկյան սալերը շարժվում են դեպի արևմուտք, Աֆրիկյանը՝ հյուսիս-արևելք, իսկ Եվրասիականը՝ հարավ-արևելք՝ առաջացնելով սեղմման գոտի Միջերկրական ծովի շրջանում<ref name="Дрейф материков и климаты Земли1">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Ушаков С.А., Ясаманов Н.А. |заглавие=Дрейф материков и климаты Земли |год=1984 |место=М. |издательство=Мысль |страницы=10—15}}</ref>։

=== Երկրաբանական կառուցվածք և հատակի ռելիեֆ ===
==== Մայրցամաքների ստորջրյա եզրեր ====
[[Պատկեր:Atlantic_bathymetry.jpg|մինի|329x329փքս|Ատլանտյա օվկիանոսի խորությունների քարտեզ]]
Օվկիանոսային [[ծանծաղուտ]]ի զգալի մասը գտնվում է Հյուսիսային Ամերիկայի և Եվրոպայի ափամերձ գոտիներում։ [[Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան|Չորրորդական ժամանակաշրջանում]] օվկիանոսային շելֆի մեծ մասը մայրցամաքի կողմից ենթարկվել է սառցապատման, ինչն էլ ձևավորել է հատակի [[ռելիեֆ]]ի սառցադաշտային տիպերը։ Օվկիանոսի ծանծաղուտի [[ռելիկտ]]ային ձևերից են նաև ընկղմված գետահուները, որոնք հանդիպում են Ատլանտյան օվկիանոսի գրեթե ողջ ծանծաղուտային շրջաններում։ Լայնորեն տարածված են նաև մայրցամաքային ռելիկտային [[Նստվածքային ապար|նստվածքաշերտերը]] Աֆրիկայի և Հարավային Ամերիկայի ափերի մոտ ծանծաղուտը զբաղեցնում է ավելի փոքր տարածք, թեպետ Հարավային Ամերիկայի հարավային հատվածում այն ընդարձակվում է (Պատագոնիական ծանծաղուտ)։ [[Մակընթացություն և տեղատվություն|Մակընթացային]] հոսանքների արդյունքում առաջացել են [[ավազաթմբեր]]. դրանք խիստ բնորոշ են [[Հյուսիսային ծով]]ի ծանծաղուտին, շատ են նաև [[Լա Մանշ]]ի նեղուցում, ինչպես նաև [[Ամերիկա|Ամերիկա աշխարհամասի]] ափամերձ գոտիներում։ Օվկիանոսի [[հասարակած]]ային և [[արևադարձ]]ային ջրերում (հատկապես Կարիբյան ծովում, Բահամյան կղզիներում, Հարավային Ամերիկայի ափերի մոտ) լայնորեն տարածված են [[կորալային խութեր]]ը<ref name="Физическая география материков и океанов217">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Физическая география материков и океанов |ответственный=Под общей ред. А.М.Рябчикова |год=1988 |место=М. |издательство=Высшая школа |страницы=540—546}}</ref>։

Մայրցամաքային թեքությունները Ատլանտյան օվկիանոսի շրջանների մեծ մասում արտահայտված են մեծ թեքություններով, երբեմն դրանք ունեն աստիճանակերպ կառուցվածք և մասնատված են խորը ստոգետնյա [[Կիրճ|խնձահովիտների]]։ Որոշ շրջաններում մայրցամաքային թեքություններին գումարվում են նաև եզրային [[բարձրավանդակ]]ները՝ Բլեյք, Սան Պաուլու, Ֆոլկլենդյան բարձրավանդակները ամերիկյան ստորջրյա եզրերում, Պոդկուպայն, Գոբան բարձրավանդակները՝ Եվրոպայի ստորջրյա եզրերում։ Բեկորային կառուցվածք ունի Ֆարերոիսլանդական սահանքը, որը ձգվում է Իսլանդիայից դեպի Հյուսիսային ծով։ Այդ նույն տարածաշրջանում գտնվում է Ռոկկոլի բարձրացումը, որը համարվում է Եվրոպա աշխարհամասի ստորջրյա հատվածը<ref name="Физическая география материков и океанов2"/>։

Մայրցամաքային ստորոտը, իր ձգվածության մեծ մասում, ներկայացնում է կուտակումային հարթավայր, որն ընկած է 3-4 կմ խորություններում։ Այն պատված է մի քանի կիլոմետրանոց նստվածքային շերտով։ Ատլանտյան օվկիանոս թափվող երեք գետերը դասվում են աշխարհի մեծագույն գետերի տասնյակին. դրանք են՝ [[Միսիսիպի գետ|Միսիսիպին]] (կոշտ հոսքը տարեկան 500 միլիոն տոննա), [[Ամազոն]]ը (499 միլիոն տոննա) և [[Օրանժ (գետ)|Օրանժը]] (153 միլիոն տոննա)։ Ատլանտյան օվկիանոս թափվող կոշտ հոսքի գումարային քանակը տարեկան կազմում է ավելի քան 1.8 միլիարդ տարի։ Օվկիանոսի առանձին շրջաններում մայրցամաքային ստորոտում գտնվում են հսկայական կոներ, որոնք առաջացել են գետահոսքերի հետևանքով. այդպիսի կոներ առաջացրել են [[Հուդզոն (գետ)|Հուդզոն]], [[Ամազոն]], [[Ռոն]], [[Նիգեր (գետ)|Նիգերը]], [[Կոնգո (գետ)|Կոնգո]] գետերը։ Հյուսիսային Ամերիկայի ափերի մոտ սառը արկտիկական օվկիանոսային հոսանքների շնորհիվ առաջացել են հսկայական կուտակումային ռելիեֆային ձևեր, որոնցից նշանավոր են՝ Նյուֆաունդլենդի լեռնավահանն ու Բլեյք-Բահամյան լեռնավահանը<ref name="Физическая география материков и океанов2"/><ref name="Берега3">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Каплин П. А., Леонтьев О. К., Лукьянова С. А., Никифоров Л. Г. |заглавие=Берега |год=1991 |место=М. |издательство=Мысль |страницы=130—135}}</ref>։

==== Անցողիկ զոնա ====
Ատլանտյան օվկիանոսում տարածվում են մայցամաքների անցողիկ շրջաններ. դրանք են՝ Կարիբյան, Միջերկրածոցյան, Սկոշի, Հարավսանդվիչյան։

Կարիբյան շրջանին են վերաբերում՝ [[Կարիբյան ծով]]ը, [[Մեքսիկական ծոց]]ի խորջրյա հատվածները, կղզային աղեղներն ու խորջրյա փողրակները։ Կղզային ներքին աղեղներից են՝ Կուբայի, Կայմանյան-Սիերա Մաեստրա, Ճամայկա-Հարավային Հայիթի, իսկ արտաքիններից՝ [[Փոքր Անտիլյան կղզիներ]]։ Բացի այդ, այստեղ առանձնանում են ստորջրյա բարձրացումներ՝ Նիկարագուա, Բեատա և Ավես։ Կուբայի աղեղն ունի բարդ կառուցվածք. այն [[Լարամյան ծալքավորություն|լարամյան ծալքավորության]] ժամանակ է առաջացել։ Դրա շարունակությունն է համարվում Հայիթի կղզու Կորդիլիերը։ [[Միոցեն]]ում է առաջացել Կայման-Սիերա Մաեստրա ծալքավորությունը, որը սկսվում է [[Յուկատան (թերակղզի)|Յուկատան թերակղզու]] [[Մայայի լեռներ]]ից, հետո շարունակվում է որպես Կայման ստորջրյա լեռնաշղթա և Հարավային Կուբայում վերածվում է Սիերա Մաեստրա լեռնաշղթայի։ Փոքր Անտիլյան աղեղն ներառում է հրաբխային գոյացությունների շարք, որոնցից նշանավոր է [[Մոնտան Պելե]] հրաբուխը։ Այդ հրաբխային գոյացությունները բաղկացած են [[Բազալտային անդեզիտ|անդեզիտային]], [[Բազալտային անդեզիտ|բազալտային]], [[դացիտ]]ային արտաժայթքումներից։ Աղեղի ներքին թմբաշարը կազմված է [[կրաքար]]երից։ Հարավից կողմից Կարիբյան ծովը եզերում են երկու զուգահեռ ձգվող երիտասարդ լեռներ։ Կղզային աղեղներն ու ստորջրյա լեռնավահանները Կարիբյան ծովի հատակը դարձնում են խիստ բազմազան՝ մի շարք գոգահովիտներից բաղկացած, որոնք կազմված են [[Կարբոնատներ|կորբոնատային]] նստվածքներից։ Այդ գոգահովիտներից ամենախորը [[Վենեսուելական գոգահովիտ]]ն է  (5420 մետր)։ Այստեղ են գտնվում նաև երկու ամենախորը փողրակները՝ [[Կայման (փողրակ)|Կայմանն]] ու [[Պուերտո Ռիկո (փողրակ)|Պուերտո Ռիկոն]] (վերջինս Ատլանտյան օվկիանոսի ամենախորն իջվածքն է՝ 8742 մետր)<ref name="Физическая география материков и океанов2"/>։

[[Սկոշի կղզիներ|Սկոշի]] և [[Սանդվիչյան կղզիներ]]ի լեռների մարզերն իրենցից ներկայացնում են բորդերլենդեր՝ ստորջրյա մայրցամաքային եզրեր, որոնք մասնատված են երկրակեղևի տեկտոնական շարժումների հետևանքով։ Հարավային Սանդվիչյան կղզիների աղեղի մոտ տարածվում է հրաբխային շարք։ Արևելքից դրա մեջ է մխրճվում Հարավային Սանդվիչյան փողրակը, որի առավելագույն խորությունը կազմում է 8228 մետր։ Լեռնային և բլրավետ ռելիեֆ ունի [[Սկոշի ծով]]ի հատակը, որն առաջացել է Միջինօվկիանոսային լեռնաշղթայի ճյուղավորումից<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

[[Միջերկրական ծով]]ում լայնորեն տարածված է մայցամաքային տիպի [[երկրակեղև]]ը։ Սուբօվկիանոսային երկրակեղևը տարածված է որոշակի հատվածներում՝ Բալեարյան, Տիրենեյան, Կենտրոնական և Կրետեի։ Շելֆն առավելապես տարածված է [[Ադրիատիկ ծով]]ի սահմաններում և [[Սիցիլա (կղզի)|Սիցիլայի]] մոտ։ Լեռնային ծալքավորությունը, որն իրար է միացնում [[Հոնիական կղզիներ|Հոնիական կղզին]] և [[Կրետե]]ն, իրենից ներկայացնում է կղզային աղեղ, որը սահմանակցում է հարավից Հելլենական փողրակին, վերջինս էլ, հարավից սահմանակցում է Արևելամիջերկրածովային թմբաշարին։ Միջերկրական ծովի հատակը ձևավորվել է վերին [[միոցեն]]ի ժամանակահատվածում։ Միջերկրական ծովն իրենին ներկայացնում ակտիվ [[Սեյսմիկ ալիքներ|սեյսմիկ]] գոտի։ Այս տարածաշրջանում կան գործող [[հրաբուխ]]ներ՝ [[Վեզուվ]], [[Էտնա]], [[Սանտորինի (հրաբուխ)|Սանտորինի]]<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

==== Միջինատլանտյան լեռներ ====
[[Միջօրեական]]ի ուղղությամբ է ձգվում Միջինատլանտյան լեռնաշղթան, որն Ատլանտյան օվկիանոսը բաժանում է երկու հատվածների՝ արևելյան և արևմտյան։ Այն սկսվում է Իսլանդիայի ափերի մոտ և կոչվում է Ռեյկյանես։ Առանցքային կառուցվածքում գերակշռում են [[բազալտ]]ային գագաթները, ռիֆտային հովիտներն այստեղ թույլ են արըահայտված։ Կան գործող հրաբուխներ։ Հյուսիսային լայնության 52-53° Միջինատլանտյան լեռնաշղթային հատում են Գիբբս և Ռեյկյանես կոտրատումների զոնաները։ Դրանցից հետո սկսվում է Միջին Ատլանտյան լեռնավահանը՝ կոտրատումներով և խորը [[գրաբեն]]ներով։ 40° հյուսիսային լայնությունում ձևավորվում է Ազորյան հրաբխային սարահարթը՝ բազմաթիվ ստորջրյա և կղզային գործող հրաբուխներով։ Ազորյան հրաբխային սարահարթից հարավ՝ ռիֆտային գոտում տարածվում են [[կրաքար]]ային շերտերը, որոնց տակ էլ 300 մետր հզորությամբ տարածված են բազալտային շերտերը, վերջինիս տակ էլ՝ ուլտրահիմնական ապարները։ Այս գոտում դիտվում են բուռն հրաբխականություն և [[Հիդրոթերմալ հանքավայրեր|ջրաջերմային]] ակտիվություն։ Հյուսիսատլանտյան լեռների [[Մերձհասարակածային կլիմա|մերձհասարակածային]] հոտվածներում շատ են բեկվածքներն ու կոտրվածքները։ Բուն հասարակածի հատվածում տարածված է Ռոմանշի իջվածքը՝ 7856 մետր խորությամբ<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Հարավատլանտյան լեռները նույնպես ձգվում են միջօրեականի ուղղությամբ։ Այստեղ բավականին լավ են արտահայտված ռիֆտային հովիտները, կոտրատումները բավականին քիչ են, այդ պատճառով էլ լեռներն ունեն մոնոլիտ տեսք, ինչը որ չունի Հյուսիսատլանտյան լեռնաշղթան։ Լեռնաշղթայի հարավային և միջին հատվածներում գտնվում է Համբարցման հրաբխային սարահարթը<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

==== Օվկիանոսի հատակ ====
Միջինատլանտյան լեռնաշղթան Ատլանտյան օվկիանոսի հատակը կիսում է երկու գրեթե հավասար մասերի։ Արևմտյան հատվածներում տարածված են ռելիեֆի հետևյալ տարրերը՝ Նյուֆաունդլենդի լեռնաշղթա, Բարակուդա լեռնաշղթա, Սաերի բարձրացումն ու Ռիու Գրանդի սարավանդը օվկիանոսի հատակը բաժանում են մի քանի գոգահովիտների՝ Լաբրադորի, Նյուֆաունդլենդի, Հյուսիսամերիկյան, Գվիանական, Բրազիլական, Արգենտինական։  Միջինատլանտյան լեռնաշղթայից արևելք օվկիանոսի հատակն ունի հետևյալ տեսքը՝ Կանարյան կղզիների հիմքեր, Կանաչ հրվանդանի բարձրացում, Գվինեական բարձրացում, Կետի լեռներ։ Այստեղ են հետևյալ գոգահովիտները՝ Արևմտաեվրոպական, Իբերական, Հյուսիսաֆրիկյան, Կանաչ հրվանդանի, Սիերա Լեոնեի, Գվինեական, Անգոլայի, Կապի։ Այդ գոգահովիտներում տարածված են հարթ խորքային հարթավայրերը, որոնք հիմնականում կազմված են կրաքարերից։

Օվկիանոսի հատակի տարածքի մեծ մասը կազմված է 1 կիլոմետրանոց [[Նստվածքային ապար|նստվածքային շերտից]]։ Նստվածքային ապարների տակ էլ գտնվում է հրաբխային և նստվածքային կոշտացած ապարաշերտերը<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Գոգահովիտների տարածքներում, որոնք հեռու են մայրցամաքներից, տարածվում են խորքային բլրաշարերը։ Շուրջ 600 լեռներ տարածված են ամբողջ օվկիանոսի հատակում։ Ամենաշատ լեռներ գտնվում են Բերմուդյան գոգահովտում։ Կան նաև մի քանի շատ մեծ ստորջրյա դաշտավայրեր, որոնցից Հյուսիսային Ատլանտիկայում նշանավոր են՝ Հեյզենի, Մորի<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

==== Հատակի նստվածքներ ====
Ատլանտյան օվկիանոսի ծանծաղուտներում կուտակված է հիմնականում [[Տիղմ|տղմային]] նստվածք և օրգանածին նստվածքաշերտ. դրանք զբաղեցնում են օվկանիոսի ամբողջ հատակի մակերեսի ավելի քան 20 %-ը։ Խորջրյա նստվածքներից առավել տարածված են կրաքարային տիղմերը, որոնք զբաղեցնում են հատակի 65 %-ը։ [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] և [[Կարիբյան ծով]]երում, ինչպես նաև Հարավատլանտյան լեռնաշղթայի հարավային շրջանում տարածված են հիմնականում պտերային նստվածքներ։ Խորջրյա [[Կավ|կարմիր կավը]] զբաղեցնում է Ատլանտյան օվկիանոսի հատակի 15 %-ը։ Անգոլական գոգահովտում տարածված են ռադիլյար տիղմերը։ Ատլանտյան օվկիանոսի հարավային հատվածում տարածված են դիատոմային տիղմերը, որոնք պարունակում են աուտիգեն՝ 62-72 % պարունակությամբ [[սիլիցիումի երկօքսիդ]]։ [[Արևմտյան քամիներ]]ի տարածման շրջաններում տարածված են դիատոմաին նստվածքներ, բացառություն է կազմում միայն [[Դրեյքի նեղուց]]ը։ Որոշ գոգահովիտներում օվկիանոսի հատակը զբաղեցնում են [[ալևրիտներ]]ն ու [[պելիտներ]]ը։ Աբիսալ նստվածքներով հատկապես հարուստ են Հյուսիսատլանտյան, Հավայան և Արգենտինական գոգահովիտները<ref name="Физическая география материков и океанов2"/>։
{| class="graytable" style="text-align:center"
|+
| width="25%" |[[Պատկեր:Mid_Atlantic_Ridge.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Ash_and_Steam_Plume,_Soufriere_Hills_Volcano,_Montserrat.jpg|կենտրոն|210x210փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:GOES-12_satellite_image_of_Hurricane_Katrina.jpg|կենտրոն|165x165փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Atlantic_hurricane_tracks.jpg|կենտրոն|267x267փքս]]
|-
|Միջինատլանտյան լեռնաշղթայի խզվածք Իսլանդիայում
|[[Սուֆրիեր Հիլս]] հրաբխի ժայթքումը [[Մոնտսերատ]] կղզում, [[Փոքր Անտիլյան կղզիներ]]
|«[[Քաթրինա (փոթորիկ)|Քաթրինա]]» փոթորիկ։ Տեսքը տիեզերքից։ 28 օգոստոսի, 2005 թվական
|1851-ից 2005 թվականներին գրանցված [[փոթորիկ]]ների ուղիները
|}

=== Կլիմա ===
[[Պատկեր:Atlantic ocean's climate zones (HY).png|մինի|379x379փքս|Ատլանտյան օվկիանոսի կլիմայական գոտիները]]
Ատլանտյան օվկիանոսի [[կլիմա]]ն խիստ բազմազան է. դա հետևանք է նրա հյուսիս-հարավ հսկայական ձգվածության, ինչպես նաև [[օդային զանգվածներ]]ի տեղաշարժերի։ Այդ մթնոլորտային կլիմայաստեղծ կենտրոններն են՝ [[Գրենլանդական անտիցիկլոն]], [[Անտարկտիկական անտիցիկլոն]], [[Իսլանդական մինիմում]], [[Անտարկտիկական մինիմում]]։ Բացի այդ, մերձարևադարձերում գործում են երկու հիմնական [[անտիցիկլոն]]ներ՝ [[Ազորյան անտիցիկլոն|Ազորյան]] և [[Հարավատլանտյան անտիցիկլոն|Հարավատլանտյան]]։ Դրանք կիսվում են հասարակածային գոտում երկու մասի՝ [[Մթնոլորտային ճնշում|մթնոլորտային ճնշման]] նվազման հետևանքով։ Ատլանտյան օվկիանոսում ձևավորված [[քամի]]ների ճնշող մեծամասնությունն առաջանում է [[բարիկական կենտրոն]]ներից։ Ատլանտյան օվկիանոսի ջերմաստիճանային ռեժիմի վրա ոչ միայն [[միջօրեական]]ի ուղղությամբ մեծ ձգվածությունն է ազդում, այլև [[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս]]ի հետ ջրափոխանակությունը, ինչպես նաև Անտարկտիկայի ծովերի ու Միջերկրական ծովի ջրերի հետ ջրափոխանակությունը։ Օվկիանոսի մակերևութային ջրերին բնորոշ է դանդաղ սառեցումը՝ [[հասարակած]]ից հեռանալուն զուգընթաց, չնայած, որ օվկիանոսային վիթխարի հոսանքները ջրի ջերմաստիճանի փոփոխության վրա նույնպես ազդում են՝ անկախ [[աշխարհագրական լայնություն]]ից<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Ատլանտյան օվկիանոսի ամբողջ տարածքում կան [[Կլիմայական գոտիներ|կլիմայական բոլոր գոտիները]]։ [[Արևադարձային գոտիներ|Արևադարձային]] լայնություններին բնորոշ են ջերմաստիճանի սեզոնային աննշան տատանումները. միջին ջերմաստիճանն այստեղ կազմում է 20&nbsp;°C: Տեղումներն արևադարձերում ամբողջ տարին առատ են։ Արևադարձերից հյուսիս և հարավ տարածված են [[Մերձարևադարձային կլիմա|մերձարևադարձային]] գոտիները. այստեղ ջերմաստիճանի սեզոնային տատանումներն առավել տեսանելի են՝ ձմեռը 10&nbsp;°C, ամառը՝ 20&nbsp;°C: Առկա է նաև ջերմաստիճանի օրական մեծ տատանում։ [[Մթնոլորտային տեղումներ|Տեղումներն]] այս գոտում հիմնականում թափվում են ամռանը։ Հաճախակի են կրկնվում արևադարձային [[փոթորիկ]]ները։ Այդպիսի սարսափելի մթնոլորտային [[պտտահողմ]]երի ժամանակ քամու արագությունը հասնում է մի քանի կիլոմետր ժամ արագության։ Ամենահզոր արևադարձային փոթորիկները մոլեգնում են [[Կարիբյան ավազան]]ում։ [[Մեքսիկական ծոց]]ում և [[Վեստ Ինդիա]]յի կղզիներում ամենամեծ ավերածություններն են գործում։ Վեստ Ինդիայի արևադարձային փոթորիկները ձևավորվում են օվկիանոսի արևմտյան հատվածում՝ հյուսիսային լայնության 10-ից 15° սահմաններում և տեղաշարժվում են դեպի [[Ազորյան կղզիներ]] և ընդհուպ մինչև [[Իռլանդիա (կղզի)|Իռլանդիա]]։ Արևադարձերից հարավ և հյուսիս տարածվում են մերձարևադարձային գոտիները, որտեղ ամենացուրտ ամսին ջերմաստիճանը նվազում է մինչև 10&nbsp;°C, իսկ ձմեռը բևեռային սառը օդային զանգվածները ցածր ճնշման մարզերից իրենց հետ բերում են մեծ քանակությամբ տեղումներ։ [[Բարեխառն գոտիներ|Բարեխառն լայնություններում]] միջին ջերմաստիճանը ամենատաք ամսին պահպանվում է 10-15&nbsp;°C, իսկ ամենացուրտ ամսին՝ -10&nbsp;°C: Այստեղ նկատվում է նաև ջերմաստիճանի օրական մեծ տատանում։ Բարեխառն գոտուն բնորոշ է նաև գրեթե հավասարաչափ տարեկան բաշխված մթնոլորտային տեղումները, որը կազմում է շուրջ 1000 միլիմետր։ Տեղումները ամենաշատն են դիտվում բարեխառն գոտում աշնան և ձմռան ամիսներին. հաճախակի են գրանցվում նաև ծովամրրիկներ։ Հարավային բարեխառն գոտում այդ ծովամրրիկներն առավել բնորոշ են, ինչի պատճառով երբեմն այդ լայնություններն անվանում են «մռնչացող քառասուն»։ 10&nbsp;°C [[իզոթերմ]]ը [[Հյուսիսային կիսագունդ|Հյուսիսային կիսագնդում]] անցնում է հյուսիսային լայնության 50° զուգահեռականով (Լաբրադոր) և հս. լ. 70° զուգահեռականների միջև ([[Նուր-Նորգե|Հյուսիսային Նորվեգիա]])։ Հարավային կիսագնդում մերձբևեռային գոտին սկսվում է հասարակածին ավելի մոտ՝ մոտավորապես հարավային լայնության 45-50° զուգահեռականներում։ Ամենացածր ջերմաստիճանը Ատլանտյան օվկիանոսի մթնոլորտում գրանցվել է -34&nbsp;°C՝ [[Ուեդդելի ծով]]ում<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

=== Ջրաբանական ռեժիմ ===
==== Ջրի մակերևույթի շրջանառություն ====
Ատլանտյան օվկիանոսի ջրի շրջապտույտը կախված է [[մթնոլորտի շրջանառություն]]ից։ Մթնոլորտի այդ շրջանառությունից էլ առաջանում են [[Օվկիանոսային հոսանքներ|օվկիանոսային և ծովային հոսանքները]], որոնք հիմնականում ձևավորվում են հասարակածի երկու կողմերում։ Այդպիսի հոսանքներից են [[Հյուսիսպասսատային հոսանք]]ն ու  [[Հարավպասսատային հոսանք]]ը<ref>[http://oceanmotion.org/html/background/equatorial-currents.htm "Wind Driven Surface Currents: Equatorial Currents Background"], Ocean Motion. Retrieved 9 June 2013.</ref>. սրանք կտրում են օվկիանոսը արևելքից արևմուտք ուղղությամբ։ Հյուսիսպասսատային հոսանքը [[Փոքր Անտիլյան կղզիներ]]ի մոտ բաժանվում է մասերի՝ հյուսիսային ճյուղը շարունակվում է դեպի հյուսիս-արևմուտք, ընդհուպ մինչև [[Մեծ Անտիլյան կղզիներ]]ի ափեր ([[Անտիլյան հոսանք]]), իսկ հարավային ճյուղը հեռանում է Փոքր Անտիլյան կղզիներից դեպի [[Կարիբյան ծով]], իսկ [[Յուկատանի նեղուց]]ով անցնում դեպի Մեքսիկական ծոց և դուրս գալիս դեպի [[Ֆլորիդայի նեղուց]]՝ ձևավորելով [[Ֆլորիդական հոսանք]]ը։ Վերջինս ունի 10 կմ/ժամ արագություն և ծնունդ է տալիս ամենահայտնի հոսանքներից մեկին՝ [[Գոլֆստրիմ]]ին։ Գոլֆստրիմն անցնելով Ամերիկայի ափերի մոտով, հյուսիսային լայնության 40° զուգահեռականի մոտ ենթարկվում է արևմտյան քամիների և [[Կորիոլիսի ուժ]]ի ներգործությանն ու փոխում ուղղությունը՝ սկզբից դեպի արևելք, հետայդու հյուսիս-արևելք. այստեղից կոչվում է նոր անունով՝ [[Հյուսիսատլանտյան հոսանք]]։ Հյուսիսատլանտյան հոսանքի հիմնական հոսքն անցնում է [[Իսլանդիա]]յի և [[Սկանդինավյան թերակղզի|Սկանդինավյան թերակղզու]] միջև և հասնում Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս՝ մեղմացնելով [[Արկտիկա]]յի եվրոպական հատվածի կլիման։ Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսից սկիզբ են առնում երկու հզոր օվկիանոսային հոսանքներ՝ [[Արևելագրենլանդական հոսանք]]ը, որն անցնում է [[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիայի]] ափերի մոտով, և [[Լաբրադորյան հոսանք]]ը, որն անցնում է [[Լաբրադորի թերակղզի|Լաբրադոր թերակղզու]] և [[Նյուֆաունդլենդ]]ի մոտով ու հասնում մինչև [[Հատերաս հրվանդան]]<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Հարավային պասսատային հոսանքը մասամբ մտնում է Հյուսիսային կիսագնունդ, իսկ [[Սան Ռոկի հրվանդան]]ի մոտ բաժանվում է երկու մասի՝ դրանցից մեկը հեռանում է հարավ՝ ձևավորելով [[Բրազիլական հոսանք]]ը, իսկ մյուսը թեքվում է դեպի հյուսիս՝ ձևավորելով [[Գվիանական հոսանք]]ը, որը հեռանում է դեպի [[Կարիբյան ծով]]։ Բրազիլական հոսանքը [[Լա Պլատա]] [[էստուար]]ի մոտ հանդիպում է [[Ֆոլկելնդյան հոսանք|Ֆոլկելնդյան սառը հոսանքին]]։ Աֆրիկայի հարավային վերջավորության մոտ Արևմտյան քամիների ներգործությամբ ձևավորվում է [[Բենգելյան հոսանք]]ը, որը շարունակում է իր ուղղությունը դեպի Հարավարևմտյան Աֆրիկայի ափեր և դանդաղորեն շեղվում է դեպի արևմուտք։ [[Գվինեական ծոց]]ի մոտ այդ հոսանքը մտնում է Հարավային պասսատային հոսանքի անտիցիկլոնային շրջապտույտի մեջ<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Ատլանտյան օվկիանոսում գոյություն ունեն խորջրյա հոսանքների մի քանի շերտեր։ Գոլֆստրիմի տակով անցնում է հզոր հակահոսանք, որի հիմնական հորձանքը գտնվում է մինչև 3500 մետր խորության վրա, իսկ դրա արագությունը կազմում է 20 սմ/վայրկյան։ [[Հակահոսանք]]ը տեղաշարժվում է նեղ հոսքով մայրցամաքային ստորոտների մոտով. սրա ձևավորումը կապված է [[Նորվեգական ծով|Նորվեգական]] և [[Գրենլանդական ծով]]երի հատակային սառը ջրերի հետ։ Հասարակածային գոտում ստորջրյա հոսանքներից հայտնի է [[Լոմոնոսովի հոսանք]]ը։ Այն սկիզբ է առնում [[Անտիլագվիանական հակահոսանք]]ից և հասնում է ընդհուպ մինչև Գվինեական ծոց։ Հզոր խորջրյա հոսանք է [[Լուիզանիայի հոսանք]]ը, որը գտնվում է Ատլանտյան օվկիանոսի արևելքում. այն առաջանում է Միջերկրական ծովի առավել տաք ու աղի ջրերի՝ [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ով հոսելու հետևանքով<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Ատլանտյան օվկիանոսին բնորոշ են ալիքի մեծ բարձրություն ունեցող [[Մակընթացություն և տեղատվություն|մակընթացությունները]], որոնք դիտվում են հատկապես Կանադայի [[ֆյորդ]]երում՝ [[Ունգավայի ծոց]]ում մակընթացության բարձրությունը հասնում է 12.4 մ, [[Ֆրոբիշերի ծոց|Ֆրոբիշերում]]՝ 16.6 մ և Մեծ Բրիտանիայում՝ մինչև 14.4 մ [[Բրիստոլի ծոց]]ում։ Ամենամեծ մակընթացության ալիքն աշխարհում դիտվել է Ատլանտյան օվկիանոսի մաս կազմող [[Ֆանդի ծոց]]ում՝ Կանադայի արևելյան ափերի մոտ. ալիքի բարձրությունը հասնում է մինչև 15.6-ից 18 մետր<ref name="Берега3"/>։

{| class="standard"
|+'''Ատլանտյան օվկիանոսի ջրային հաշվեկշիռը (ըստ 1980 թվականի «Օվկիանոսների ատլասի»)'''<ref name="Атлас Океанов5"/>
!'''Մուտք'''
!'''Ջրի քանակությունը տարեկան հազար կմ³'''
!'''Ծախս'''
!'''Ջրի քանակությունը տարեկան հազար կմ³'''
|-
|[[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս]]ից հետևյալ նեղուցներով՝ [[Դևիսի նեղուց|Դևիսի]], [[Դանիական նեղուց|Դանիական]], [[Ֆարերոիսլանդական նեղուց|Ֆարերոիսլանդական]], [[Ֆարերոշետլանդական նեղուց|Ֆարերոշետլանդական]]
| align="right" |260
|[[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս]] հետևյալ նեղուցներով՝ [[Դևիսի նեղուց|Դևիսի]], [[Դանիական նեղուց|Դանիական]], [[Ֆարերոիսլանդական նեղուց|Ֆարերոիսլանդական]], [[Ֆարերոշետլանդական նեղուց|Ֆարերոշետլանդական]]
| align="right" |225
|-
|[[Միջերկրական ծով]]ից [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ով
| align="right" |52
|[[Միջերկրական ծով]] [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ով
| align="right" |55
|-
|[[Խաղաղ օվկիանոս]]ից [[Դրեյքի նեղուց]]ով [[Արևմտյան քամիներ]]ի հոսանքի հետ
| align="right" |3470
|Ատլանտյան օվկիանոսից Խաղաղ օվկիանոս Դրեյքի նեղուցով [[Արևմտյան քամիներ]]ի հոսանքի հետ
| align="right" |210
|-
|[[Հնդկական օվկիանոս]]ից [[Աֆրիկա]]-[[Անտարկտիդա]] կտրվածքով (արևելյան երկայնության 20° միջօրեկան) Մերձափնյա անտարկտիկական հոսանքվ, խորջրյա և երկրային ջրերով
| align="right" |1692
|[[Հնդկական օվկիանոս]] [[Աֆրիկա]]-[[Անտարկտիդա]] կտրվածքով (արևելյան երկայնության 20° միջօրեկան) Մերձափնյա անտարկտիկական հոսանքվ, խորջրյա և երկրային ջրերով
| align="right" |4976
|-
|[[Մթնոլորտային տեղումներ]]
| align="right" |93
|[[Գոլորշացում]]
| align="right" |125
|-
|Գետային հոսք
| align="right" |20
|
| align="right" |
|-
|Ստորգետնյա հոսք
| align="right" |1
|
| align="right" |
|-
|[[Արկտիկա]]կան սառույցների հալման հետևանքով առաջացած ջրեր
| align="right" |2
|
|
|-
|[[Անտարկտիկա]]կան սառույցների հալման հետևանքով առաջացած ջրեր
| align="right" |1
|
|
|-
| align="right" |'''Ընդամենը'''
| align="right" |'''5591'''
| align="right" |'''Ընդամենը'''
| align="right" |'''5591'''
|}

==== Ջերմաստիճան, աղիություն, սառցագոյացում ====
Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերի [[ջերմաստիճան]]ի տատանումը մեկ տարվա ընթացքում այդքան էլ մեծ չէ։ Հասարակածային և արևադարձային գոտիների ջրերում այդ տատանումները կազմում են 1-3°, մերձարևադարձերում և բարեխառն գոտու ջրերում՝ 5-8°, մերձբևեռային լայնություններում այն կազմում է  4° հյուսիսում և 1° հարավում։ Օվկիանոսի ամենատաք ջրերը հասարակածային ու արևադարձային գոտիներում են դիտվում։ [[Գվինեական ծոց]]ի ջրերի մակերեսային հատվածում ջերմաստիճանը երբեք չի նվազում 26&nbsp;°C-ից։ Հյուսիսային կիսագնդում հյուսիսից դեպի արևադարձային գոտի ջրի ջերմաստիճանը բարձրանում է։ Ընդհանուր առմամբ Հարավային կիսագնդում Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերն ավելի սառն են, քան Հյուսիսային կիսագնդում<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերի աղիության ամենաբարձր մակարդակը նկատվում է մերձարևադարձային լայնություններում, որտեղ [[աղիություն]]ը հասնում է ընդհուպ մինչև  37.25 ‰: Առավելագույ աղիությունը դիտվում է [[Միջերկրական ծով]]ում՝ 39 ‰: Հասարակածային լայնություններում, որտեղ ամբողջ տարվա ընթացքում գալիս են հորդառատ [[անձրև]]ներ, դիտվում է նվազագույն աղիությունը՝ 34 ‰: Խոշոր գետերի [[գետաբերան]]ային հատվածներում աղիությունը խիստ ցածր է, օրինակ [[Լա Պլատա]]յի էստուարում այն կազմում է ընդամենը 18-19 ‰<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>:

Ատլանտյան օվկիանոսում սառցագոյացումը տեղի է ունենում [[Գրենլանդական ծով|Գրենլանդական]] և [[Բաֆֆինի ծով|Բաֆֆինի]] ծովերում, ինչպես նաև մերձանտարկտիկական ջերում։ Հարավային Ատլանտիկայի [[Սառցասար|սառցալեռների]] գոյացման հիմնական պատճառը Ֆիլխների սառցադաշտն է Ուեդդելի ծովում։ Գրենլանդիայի ափերի մոտ այսբերգները գոյանում են հիմնականում Յակոբսհավն սառցադաշտից՝ [[Դիսկո (կղզի)|Դիսկո]] կղզու շրջանում։ Լողացող այսբերգները Հյուսիսային կիսագնդում ամռանը հասնում են ընդհուպ մինչև հյուսիսային լայնության 40° զուգահեռական։ Հարավային կիսագնդում լողացող սառցասարերը հասնում են մինչև հարավային լայնության 55° լայնություններ՝ հասնելով առավելագույն տարածման սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին։ Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի ընդհանուր առմամբ դուրս եկած քաղցրահամ ջրի հանրագումարը կազմում է 900 000 կմ³/տարի, իսկ Անտարկտիդայից՝ 1630 կմ³/տարի<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

==== Ջրային զանգվածներ ====
[[Քամի|Քամու]] և [[Կոնվեկցիա|կոնվեկցիոն]] երևույթների հետևանքով տեղի է ունենում նաև ջրի ուղղահայաց տեղափոխություն Ատլանտյան օվկիանսում։ Կոնվեկցիայի հետևանքով ջրի շերտի տեղափոխության հաստությունը կազմում է 100 մետր հարավային կիսագնդում և մինչև 300 մետր արևադարձային ու հասարակածային լայնություններում։ Ջրի վերին շերտի ստորին հատվածում, մերձանտարկտիկական և մերձանտարկտիդական լայնություններում տարածված են Անտարկտիկական միջնակա ջրերը<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Հյուսիսային Ատլանտիկայի արևելյան հատվածի ջրերի հիդրոլոգիական կառուցվածքի առանձնահատկություններից է համարվում Միջերկրակածովային միջնակա ջրերի առկայությունը, որոնք դանդաղորեն իջնում են դեպի խորությունները՝ 1000-ից մինչև 1250 մետր՝ դառնալով խորջրյա ջրային զանգված։ Հարավային կիսագնդում՝ հարավային լայնության 45° զուգահեռականում այդ ջրային զանգվածը իջնում է մինչև 2500-2750 մետր խորությունները։ Այդ ջրերի գլխավոր առանձնահատկություններից է բարձր աղիությունը և ջերմաստիճանը՝ հարակից ջրերի նկատմամբ։ [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ի հատակային ջրերում աղիությունը կազմում է 38 ‰ իսկ ջրի ջերմաստիճանը՝ մինչև 14&nbsp;°C: Կադիսի ծոցում, որտեղ Միջերկրական ծովի ջրերը դուրս են գալիս Ատլանտյան օվկիանոս, ջրի աղիությունն ու ջերմաստիճանը փոփոխության է ենթարկվում՝  35 ‰ աղիություն և 5°С ջերմություն։ Միջերկրական ծովի խորքերում ձևավորվում է հյուսիսատլանտյան խորջրյա շերտը, որը ձմեռային սառը ջերմաստիճանային պայմանների հետևանքով իջնում է ներքև<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

Անտարկտիկական հատակային ջրային զանգվածները ձևավորվում են Անտարկտիկական շելֆի վրա։ Այդ ջրերը տարածվում են [[Ուեդդելի ծով]]ից մինչև [[Բերմուդյան կղզիներ]]<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

== Ֆլորա և ֆաունա ==
Հյուսիսային Ատլանտիկայի հատակի բուսականությունում հիմնականում տիրապետող են [[Գորշ ջրիմուռներ|գորշ]] (ֆուկոիդներ, լամինարիա, ալյարիա) և [[Կարմիր ջրիմուռներ|կարմիր]] ջրիմուռները։ Արևադարձային գոտիներում տարածված են [[Կանաչ ջրիմուռներ|կանաչ]] (կաուլերպա), կարմիր (լիտոտամնիա) և գորշ (սարգաս) ջրիմուռները։ Հարավային կիսագնդում հատակային բուսականությունը հիմնականում ներկայացված է լամինարիաներով։ Ատլանտյան օվկիանոսի ֆիտոպլանկտոնը ներառում է 245 տեսակներ՝ պերիդնիե, կոկոլիտոֆորներ, դիատոմային ջրիմուռներ և այլն։ [[Դիատոմային ջրիմուռներ]]ը ամենաշատը տարածումն ունեն Արևմտյան քամիների տարածման գոտում<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։
{| class="graytable" style="text-align:center"
|+
| width="25%" |[[Պատկեր:BlueWhaleWithCalf.jpg|կենտրոն|248x248փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Underwater_internal_reflection.jpg|կենտրոն|167x167փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Colony_of_aptenodytes_patagonicus.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Flickr_-_Dario_Sanches_-_GAIVOTÃO_(Larus_dominicanus).jpg|կենտրոն|216x216փքս]]
|-
|[[Կապույտ կետ]]ը [[Իսլանդիա]]յի ափերի մոտ
|[[Կորալային խութեր|Մարջանային խութեր]] [[Կանարյան կղզիներ]]ի ափամերձ ջրերում
|[[Թագավորական պինգվին]]ների գաղութ.  [[Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ]]
|[[Ալբատրոսներ|Ալբատրոս]] [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յի ափերի մոտ
|}
Ատլանտյան օվկիանոսում կենդանական աշխարհի տարածումն ունի վառ արտահայտված զոնայական բնույթ։ Մերձարկտիկական և արկտիկական լայնությունների ջրերում ձկներից արդյունագործական նշանակություն ունեն՝ ''նոտոտենայիններ,'' Պուտասուև ուրիշներ։ [[Բենթոս]]ով և [[պլանկտոն]]ով Ատլանտիկան աղքատ է. և՛ տեսակային կազմով, և՛ կենսազանգվածով։ Մերձարկտիկական գոտում, որտեղ բարեխառն գոտու ջրերն են միմյանց հետ հանդիպում, [[կենսազանգված]]ը առավելագույնին է հասնում։ [[Զոոպլանկտոն]]ում գերակշռում են ''անվակիր'' խեցգետնակերպեր,  [[Նեկտոն]]ում գերակշռում են՝ կաթնասուն [[կետեր]]ը ([[կապույտ կետ]]), [[մաշկոտանիներ]]ը, ձկներից՝ ''նոտոտենայիններ''։ Արևադարձային լայնությունների ջրերում զոոպլանկտոնը ներկայանում է բազմազան կենդանատեսակներով՝ ֆորամինիֆերներ, մի քանի տեսակի [[ճառագայթավորներ]], անվակիր խեցգետնակերպեր-ներ, կակղամորթերի և ձկների թրթուրներ, ինչպես նաև ''սիֆոնոֆորներ'', ''Siphonophora,'' զանազան [[Մեդուզաներ|մեուզաներ]], խոշոր [[գլխոտանիներ]] ([[կաղամարներ]]), իսկ բենթոսից՝ [[ութոտանիներ]]ը։ Արդյունագործական նշանակություն ունեցող ձկներից են՝ [[սկումբրիա]], [[թյունոս]], [[սարդին]], օվկիանոսային սառը հոսանքների շրջանում՝ [[անչոուս]]ներ։ Արևադարձային և մերձարևադարձային գոտիներին բնորոշ են կորալային խութերը։ Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն լայնությունների ջրերին բնորոշ է կենդանական հարուստ քանակությունը, սակայն տեսակային կազմը համեմատաբար աղքատ է։ Այս գոտում արդյունագործական նշանակություն ունեն՝ [[ծովատառեխ]], ատլանտյան [[Ձողաձուկազգիներ|ձողաձուկ]], [[պիկշա]], [[վահանաձուկ]], ծովային [[Պերկեսազգիներ|պերկես]]։ Զոոպլանկտոնի համար առավել բնորոշ են՝ ''անվակիր խեցգետնակերպեր, ֆորամինիֆերներ''։ Պլանկտոնի ամենամեծ առատությունը դիտվում է Նյուֆաունդլենդի շրջանում և Նորվեգական ծովում։ Խորջրյա ֆաունան ներկայացված է հետևյալ տեսակային կազմով՝ [[խեցգետնանմաններ]], [[փշամորթներ]], [[սպունգներ]], [[հիդրոզոաներ]]։ Պուերտո Ռիկո փողրակում հայտնաբերվել են մի շարք էնդեմիկ կենդանատեսակներ՝ [[բազմախոզան որդեր]], հավասարաոտներ'',''  [[հոլոթուրիաներ]]<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։

== Բնապահպանական հիմնախնդիրներ ==
Ատլանտյան օվկիանոսն անհիշելի ժամանակներից համարվում է ինտենսիվ [[Ձկնորսություն|ձկնորսության]] և [[Որսորդություն|որսորդության]] վայր։ Ձկնորսության տեխնոլոգիաների կտրուկ զարգացմումը հանգեցրել է մեծամասշտաբ ձնկորսության, որը վտանգի տակ է դնում շատ ձկնատեսակների։ Հարպունային թնդանոթի հայտնաբերումից հետո Հյուսիսային Ատլանտիկայում հսկայական աճ արձանագրվեց [[Կետորսություն|կետորսության]] բնագավառում։ [[20-րդ դար]]ի կեսերին այս ջրերում այնքան մեծացավ կետորսության մասշտաբները, որ կետերը անհետացման եզրին հայտնվեցին<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։ [[1985]] թվականից [[1986]] թվականների ընթացքում [[Կետերի որսի միջազգային հանձնաժողով]]ը մորատորիում (վճարումի դադարեցում) հայտարարեց։ [[2010]] թվականի հունիսին Կետերի որսի միջազգային հանձնաժողովի 62-րդ նիստում [[Ճապոնիա]]յի, [[Իսլանդիա]]յի և [[Դանիա]]յի ճնշմամբ մորատորիումը դադարեցվեց<ref name="Япония, Исландия и Дания продолжат убивать китов">{{Cite web |title=Япония, Исландия и Дания продолжат убивать к��тов |url=http://www.buenolatina.ru/news.php?id=251 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67yAcuo2l?url=http://www.buenolatina.ru/news.php?id=251 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 27 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=BuenoLatina}}</ref>։
[[Պատկեր:Deepwater_Horizon_oil_spill_-_May_24,_2010.jpg|մինի|Նավթի շերտ Մեքսիական ծոցի վրա, 2010 թվական, մայիսի 24. տեսքը Տիրեզերքից]]
[[2010]] թվականի [[ապրիլի 20]]-ին [[Deepwater Horizon նավթային պլատֆորմի պայթյուն|«Deepwater Horizon» նավթային պլատֆորմի]], որը պատկանում էր բրիտանական «[[BP|BP»]] ընկերությանը, պայթյունի հետևանքով [[էկոլոգիական աղետ]] սկսվեց. այն համարվեց երբևէ եղած ամենամեծ բնապահպանական աղետը օվկիանոսում։ Վթարի հետևանքով [[Մեքսիկական ծոց|Մեքսիական ծոցի]] ջրեր թափվեցին մոտավորապես 5 միլիոն [[բարել]] հում [[նավթ]], աղտոտվեց 1100 [[մղոն]] երկարությամբ ափագիծը։ Կառավարությունները արգելեցին ձկնորսությամբ զբաղվելը Մեքսիական ծոցի տարածքի ավելի քան մեկ երրորդում<ref name="РИА-27-03-2011">{{Cite web |date=27 марта 2011 года |title=Завершается работа по очистке от нефти побережья Мексиканского залива |url=http://eco.ria.ru/nature/20110327/358233045.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67yAeXgpa?url=http://eco.ria.ru/nature/20110327/358233045.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 27 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=[[ՌԻԱ Նովոստի]] |lang=ru}}</ref>։ 2010 թվականի [[նոյեմբերի 2]]-ի դրությամբ հավաքվել է 6814 մեռած կենդանիներ, այդ թվում 6104 թռչուն, 609 ծովային կրիա, 100 դելֆին և այլ կաթնասուններ, և 1 երկկենցաղ<ref name="www.restorethegulf.gov">{{Cite web |date=2 ноября 2010 года |title=Deepwater Horizon Response Consolidated Fish and Wildlife Collection Report |url=http://www.restorethegulf.gov/sites/default/files/documents/pdf/Consolidated%20Wildlife%20Table%20110210.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/67yAkUJa4?url=http://www.restorethegulf.gov/sites/default/files/documents/pdf/Consolidated%20Wildlife%20Table%20110210.pdf |archivedate=2012 թ․ մայիսի 27 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |lang=en}}</ref>։ Ըստ [[ԱՄՆ-ի Օվկիանոսների և մթնոլորտի հետազոտությունների ազգային կառավարում|ԱՄՆ-ի Օվկիանոսների և մթնոլորտի հետազոտությունների ազգային կառավարման]] տվյալների 2010 թվականից 2011 թվականներին կետանմանների մահացության դեպքը կտրուկ աճել է Մեքսիական ծոցի հյուսիսում՝ համեմաատած 2002-2009 թվականների հետ<ref name="NOAA Fisheries">{{Cite web |date=18 марта 2012 года |title=2010-2012 Cetacean Unusual Mortality Event in Northern Gulf of Mexico |url=http://www.nmfs.noaa.gov/pr/health/mmume/cetacean_gulfofmexico2010.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67pZxjWKi?url=http://www.nmfs.noaa.gov/pr/health/mmume/cetacean_gulfofmexico2010.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 21 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=NOAA Fisheries Office of Protected Resources |lang=en}}</ref>։

[[Սարգասյան ծով]]ում առաջացել է մեծ աղբաշերտ՝ բաղկացած [[Պլաստմասսա|պլաստիկե]] իրերից և թափոններից։ Դրանք այստեղ են հասել օվկիանոսայի հոսանքների շնորհիվ։ Այս գոտին դառնում է Համաշխարհային օվկիանոսի ամենամեծ աղբավայրերից մեկը<ref name="Мусорный остров в Тихом Океане">{{Cite web |title=Мусорный остров в Тихом Океане |url=(ecologoff.ru/eco-problems/20-musornyj-ostrov-v-tixom-okeane.html) |archiveurl=http://www.webcitation.org/659SDbCxY |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 2 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=ECOlogoFF.Ru}}</ref>։

Ատլանտյան օվկիանոսի որոշ շրջաններում դիտվում են [[Ճառագայթային աղտոտում|ռադիոակտիվ աղտոտման]] գոտիներ։ [[Ատոմակայան]]ների և գիտահետազատական կայանների  թափոնները նետվում են Ատլանտյան օվկիանոս, մասնավորապես նրա մաս կազմող հետևյալ ջրատարածությունների մեջ՝ [[Հյուսիսային ծով]], [[Իռլանդական ծով|Իռանդական ծով]], [[Միջերկրական ծով]], [[Մեքսիկական ծոց]], [[Բիսկայան ծոց]] և ԱՄՆ-ի Ատլանտյան ափագիծ։ Միայն [[1977]] թվականին Ատլանտյան օվկիանոս է նետվել 7180 բեռնարկղ ռադիոակտիվ թափոն՝ 5650 տոննա կշռով։ [[ԱՄՆ-ի շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալություն|ԱՄՆ-ի շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության]] հաղորդմամբ՝ [[Մերիլենդ]] և [[Դելավեր]] նահանգների միջև սահմանից դեպի արևելք՝ 120 մղոն երկարությամբ ջրաշերտը աղտոտված է։ Այդտեղ, հընթացս երեսուն տարիների, թաղվել է 14 300 ցեմենտապատ բեռնարկղ, որոնք պարունակում էին [[պլուտոնիում]] և [[ցեզիում]]։ Այս [[Ռադիոակտիվություն|ռադիոակտվիվ նյութերը]] աղտոտեցին օվկիանոսի ջրեր. սահմանային թույլատրելի քանակը գերազանցեց 3-ից 70 անգամ։ [[1970]] թվականին Միացյալ Նահանգները [[Ֆլորիդա]]յի ափագծից 500 կմ հեռու խորտակեց «Ռասել-Բրիգե» նավը, որի վրա կար 68 տոննա զարին՝ նյարդակաթվածահարական գազ 418 բետոնե բեռնարկղերով։ 1972 թվականին օվկիանոսի ջրերում, [[Ազորյան կղզիներ]]ի հատվածում, [[Գերմանիա]]ն խորտակեց 2500 մետաղյա տակառ, որոնց մեջ լցված էր [[Ցիանիններ|ցիանիդներ]] պարունակող թափոններ։ Հյուսիսային Ատլանտիկայի ջրերում 4 ատոմային [[սուզանավ]]եր են խորտակել՝ 2 խորհրդային (Բիսկայան ծոցում և բաց օվկիանոսում) և 2 ամերիկյան(ԱՄՆ-ի ափեր մոտ և բաց օվկիանոսում)<ref name="Мировой океан под угрозой">{{Cite web |title=Мировой океан под угрозой |url=http://nplit.ru/books/item/f00/s00/z0000032/st008.shtml |archiveurl=https://www.webcitation.org/68e57Qsv3?url=http://nplit.ru/books/item/f00/s00/z0000032/st008.shtml |archivedate=2012 թ․ հունիսի 23 |accessdate=2012 թ․ հունիսի 21 |publisher=NPLit.ru: Библиотека юного исследователя}}</ref>։

== Խաղաղ օվկիանոսի պետություններ և տարածքներ ==
=== Եվրոպա (հյուսիսից հարավ) ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Իսլանդիա}}
|[[Իսլանդիա]]
|[[Ռեյկյավիկ]]
|103 125
|-
|{{Դրոշ|Նորվեգիա}}
|[[Նորվեգիա]]
|[[Օսլո]]
|385 186<ref name="area">{{Cite web |title=Statistical Yearbook of Norway 2012, Table 19: Total area, distribution of area and length of coastline, by county. 2011 |url=http://www.ssb.no/a/english/aarbok/tab/tab-019.html |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 3 |publisher=Statistics Norway ({{lang-no2|Statistisk sentralbyrå}}) |lang=en}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Շվեդիա}}
|[[Շվեդիա]]
|[[Ստոկհոլմ]]
|447 435<ref name="autogenerated1">[http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/sv/ssd/START__MI__MI0802/Areal2012/?rxid=55ac2603-a882-49a2-8d81-72ade05d2451 Land- och vattenareal i kvadratkilometer efter arealtyp och år (2015)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150925174009/http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/sv/ssd/START__MI__MI0802/Areal2012/?rxid=55ac2603-a882-49a2-8d81-72ade05d2451|date=2015-09-25}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Ֆինլանդիա}}
|[[Ֆինլանդիա]]
|[[Հելսինկի]]
|338 400<ref name="atlas">{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Атлас мира: Максимально подробная информация |ответственный=Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов |год=2017 |место=Москва |издательство=АСТ |страницы=8 |страниц=96 |isbn=978-5-17-10261-4}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|ՌԴ}}
|[[Ռուսաստան]]
|[[Մոսկվա]]
|17 125 191
|-
|{{Դրոշ|Էստոնիա}}
|[[Էստոնիա]]
|[[Տալլին]]
|45 227<ref>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012/Table03.pdf Статистика ООН] (2012)</ref>
|-
|{{Դրոշ|Լատվիա}}
|[[Լատվիա]]
|[[Ռիգա]]
|64 589
|-
|{{Դրոշ|Լիտվա}}
|[[Լիտվա]]
|[[Վիլնյուս]]
|65 301
|-
|{{Դրոշ|Լեհաստան}}
|[[Լեհաստան]]
|[[Վարշավա]]
|312 679
|-
|{{Դրոշ|Գերմանիա}}
|[[Գերմանիա]]
|[[Բեռլին]]
|357 021
|-
|{{Դրոշ|Դանիա}}
|[[Դանիա]]
|[[Կոպենհագեն]]
|43 094<ref name=":0">Անդրծովյան տարածքների հետ միասին</ref>
|-
|{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}}
|[[Նիդերլանդներ]]
|[[Ամստերդամ]]
|41 543
|-
|{{Դրոշ|Բելգիա}}
|[[Բելգիա]]
|[[Բրյուսել]]
|30 528
|-
|{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}
|[[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և]] 
[[Միացյալ Թագավորություն|Հյուսիսային Իռլանդիայի]]

[[Միացյալ Թագավորություն]]
|[[Լոնդոն]]
|243 809
|-
|{{Դրոշ|Իռլանդիա}}
|[[Իռլանդիա]]
|[[Դուբլին]]
|70 273
|-
|{{Դրոշ|Մեն կղզի}}
|[[Մեն կղզի]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Դուգլաս]]
|84 497<ref>[https://www.gov.im/media/207882/census2011reportfinalresized_1_.pdf Население острова Мэн (2011 год)]</ref>
|-
|{{Դրոշ|Ջերսի}}
|[[Ջերսի]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Սենթ Հելիեր]]
|118.2<ref name="figures">{{Cite web |title=Jersey in Figures 2013 booklet |url=http://www.gov.je/SiteCollectionDocuments/Government%20and%20administration/R%20Jersey%20In%20Figures%202013%2020140429%20SU.pdf |accessdate=2015 թ․ հունվարի 1}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Գերնսի}}
|[[Գերնսի]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Սենթ Փիթեր Փորթ]]
|78
|-
|{{Դրոշ|Ֆրանսիա}}
|[[Ֆրանսիա]]
|[[Փարիզ]]
|674 685<ref name=":0" />
|-
|{{Դրոշ|Իսպանիա}}
|[[Իսպանիա]]
|[[Մադրիդ]]
|505 990
|-
|{{Դրոշ|Պորտուգալիա}}
|[[Պորտուգալիա]]
|[[Լիսաբոն]]
|92 151
|-
|{{Դրոշ|Ջիբրալթար}}
|[[Ջիբրալթար]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Ջիբրալթար]]
|6.5
|-
|{{Դրոշ|Իտալիա}}
|[[Իտալիա]]
|[[Հռոմ]]
|301 340
|-
|{{Դրոշ|Մալթա}}
|[[Մալթա]]
|[[Վալետա|Վալետտա]]
|316
|-
|{{Դրոշ|Սլովենիա}}
|[[Սլովենիա]]
|[[Լյուբլյանա]]
|20 253
|-
|{{Դրոշ|Խորվաթիա}}
|[[Խորվաթիա]]
|[[Զագրեբ]]
|56 594
|-
|{{Դրոշ|Բոսնիա և Հերցեգովինա}}
|[[Բոսնիա և Հերցեգովինա]]
|[[Սարաևո]]
|51 197
|-
|{{Դրոշ|Չեռնոգորիա}}
|[[Չեռնոգորիա]]
|[[Պոդգորիցա]]
|13 812
|-
|{{Դրոշ|Ալբանիա}}
|[[Ալբանիա]]
|[[Տիրանա]]
|28 748
|-
|{{Դրոշ|Հունաստան}}
|[[Հունաստան]]
|[[Աթենք]]
|131 957
|-
|{{Դրոշ|Թուրքիա}}
|[[Թուրքիա]]
|[[Անկարա]]
|783 562<ref>{{Cite web |title=CIA - The World Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920072149/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 20 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 4}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Բուլղարիա}}
|[[Բուլղարիա]]
|[[Սոֆիա]]
|110 993.6
|-
|{{Դրոշ|Ռումինիա}}
|[[Ռումինիա]]
|[[Բուխարեստ]]
|238 391
|-
|{{Դրոշ|Ուկրաինա}}
|[[Ուկրաինա]]
|[[Կիև]]
|603 549<ref name="С Крымом">Включая [[Автономная Республика Крым|Автономную Республику Крым]] ({{ПлощадьРегионы/Украина|Автономная Республика Крым|ф}} км²) и [[Территория, подчинённая Севастопольскому городскому совету|Севастополь]] ({{ПлощадьРегионы/Украина|Севастополь|ф}} км²), находящиеся под контролем [[Россия|России]] (см. [[присоединение Крыма к Российской Федерации]]); без них — {{nts|{{#expr:{{ПлощадьРегионы/Украина|Украина}}-{{ПлощадьРегионы/Украина|Автономная Республика Крым}}-{{ПлощадьРегионы/Украина|Севастополь}}}}}} км²</ref>
|-
|{{Դրոշ|Ուկրաինա}}
|[[Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետություն]]
(չճանաչված հանրապետություն)
|[[Դոնեցկ]]
|8 436.23
|-
|{{Դրոշ|Աբխազիա}}
|[[Աբխազիա]] (մասամբ ճանաչված 
պետություն)
|[[Սուխում]]
|8 665
|-
|{{Դրոշ|Վրաստան}}
|[[Վրաստան]]
|[[Թբիլիսի]]
|69 700<ref>{{Cite web |date=2012 |title=The World Factbook. Country profile: Georgia. |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151016075816/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html |archive-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 16 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 6 |publisher=[[ЦРУ]] США |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Jacques Leclerc |date=29 sept. 2011 |title=Géorgie |url=http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/asie/georgie.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BOlfT4W7?url=http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/asie/georgie.htm |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 14 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 6 |publisher=[[Университет Лаваля]] |lang=fr}}</ref><ref>без [[Южная Осетия|Южной Осетии]]

и [[Абхазия|Абхазии]] — 57200 км²</ref>
|}

=== Ասիա ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Կիպրոս}}
|[[Կիպրոս]]
|[[Նիկոսիա]]
|9250
|-
|{{Դրոշ|Թուրքիա}}
|[[Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն|Հյուսիսային Կիպրոսի]] 
[[Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն|Թուրքական Հանրապետություն]]

(մասամբ ճանաչված

պետություն)
|Նիկոսիայի 
հյուսիսային հատված
|3 300
|-
|{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}
|[[Ակրո��իրի և Դեկելիա]]
(Միացյալ Թագավորություն)
|[[Էպիսկոպի]]
|254
|-
|{{Դրոշ|Սիրիա}}
|[[Սիրիա]]
|[[Դամասկոս]]
|185 180<ref>Из них около 1150 км² захвачены [[Израиль|Израилем]] в [[1967 год]]у по результатам [[Шестидневная война|Шестидневной войны]], а затем присоединены в [[1980 год]]у</ref>
|-
|{{Դրոշ|Լիբանան}}
|[[Լիբանան]]
|[[Բեյրութ|Բեյրութ]]
|10 452
|-
|{{Դրոշ|Իսրայել}}
|[[Իսրայել]]
|[[Երուսաղեմ]]<ref>Das [[Jerusalem#Jerusalemgesetz und Camp David|Jerusalemgesetz]] besagt, dass {{"|Jerusalem, vollständig und vereint, die Hauptstadt Israels}} ist und dass die Stadt als Sitz der Regierung dient, in der sich die Residenz des Präsidenten, die Regierungsämter, der Oberste Gerichtshof und das [[Knesset|Parlament]] befinden. Die [[Vereinte Nationen|Vereinten Nationen]] und die [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen|Mehrheit ihrer Mitgliedstaaten]] lehnen es ab, das Jerusalemgesetz zu akzeptieren (siehe Kellerman 1993, S. 140) und empfehlen, ihre Botschaften in den Städten [[Tel Aviv-Jaffa]], [[Ramat Gan]] und [[Herzlia]] zu unterhalten.</ref>[[Թել Ավիվ]]
|20 770 /22 072
|-
|{{Դրոշ|Պաղեստին}}
|[[Պաղեստին]] (մասամբ ճանաչված 
պետություն)
|[[Ռամալլահ]]
|6020<ref>{{Cite web |title=Данные Палестинского академического общества изучения международных отношений |url=http://www.passia.org/palestine_facts/pdf/pdf2006/3-Geography.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061004085625/http://www.passia.org/palestine_facts/pdf/pdf2006/3-Geography.pdf |archive-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 4 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 4}}</ref>
|}

=== Աֆրիկա ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Եգիպտոս}}
|[[Եգիպտոս]]
|[[Կահիրե]]
|1 001 450
|-
|{{Դրոշ|Լիբիա}}
|[[Լիբիա]]
|[[Տրիպոլի]]
|1 759 541
|-
|{{Դրոշ|Թունիս}}
|[[Թունիս]]
|[[Թունիս (քաղաք)|Թունիս]]
|163 610
|-
|{{Դրոշ|Ալժիր}}
|[[Ալժիր]]
|[[Ալժիր (քաղաք)|Ալժիր]]
|2 381 740
|-
|{{Դրոշ|Մարոկկո}}
|[[Մարոկկո]]
|[[Ռաբաթ]]
|710 850
|-
|{{Դրոշ|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն}}
|[[Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական]]  
[[Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Դեմոկրատական Հանրապետություն]]

(մասամբ ճանաչված

պետություն)
|[[Էլ Այուն]]
|266 000
|-
|{{Դրոշ|Մավրիտանիա}}
|[[Մավրիտանիա]]
|[[Նուակշոտ]]
|1 030 700
|-
|{{Դրոշ|Սենեգալ}}
|[[Սենեգալ]]
|[[Դակար]]
|196 722
|-
|{{Դրոշ|Գամբիա}}
|[[Գամբիա]]
|[[Բանջուլ]]
|10 380
|-
|{{Դրոշ|Կաբո Վերդե}}
|[[Կաբո Վերդե]]
|[[Պրայա]]
|4033
|-
|{{Դրոշ|Գվինեա Բիսաու}}
|[[Գվինեա Բիսաու]]
|[[Բիսաու]]
|36 120
|-
|{{Դրոշ|Գվինեա}}
|[[Գվինեա]]
|[[Կոնակրի]]
|245 857
|-
|{{Դրոշ|Սիերա Լեոնե}}
|[[Սիերա Լեոնե]]
|[[Ֆրիթաուն]]
|71 740
|-
|{{Դրոշ|Լիբերիա}}
|[[Լիբերիա]]
|[[Մոնրովիա]]
|111 369
|-
|{{Դրոշ|Կոտ դ'Իվուար}}
|[[Կոտ դ'Իվուար]]
|[[Յամուսուկրո]]
|322 460
|-
|{{Դրոշ|Գանա}}
|[[Գանա]]
|[[Աքրա]]
|238 537
|-
|{{Դրոշ|Տոգո}}
|[[Տոգո]]
|[[Լոմե]]
|56 785
|-
|{{Դրոշ|Բենին}}
|[[Բենին]]
|[[Պորտո Նովո]]
|112 622
|-
|{{Դրոշ|Նիգերիա}}
|[[Նիգերիա]]
|[[Աբուջա]]
|923 768
|-
|{{Դրոշ|Կամերուն}}
|[[Կամերուն]]
|[[Յաունդե]]
|475 442
|-
|{{Դրոշ|Հասարակածային Գվինեա}}
|[[Հասարակածային Գվինեա]]
|[[Մալաբո]]
|28 051
|-
|{{Դրոշ|Սան Տոմե և Պրինսիպի}}
|[[Սան Տոմե և Պրինսիպի]]
|[[Սան Տոմե (քաղաք)|Սան Տոմե]]
|1001
|-
|{{Դրոշ|Գաբոն}}
|[[Գաբոն]]
|[[Լիբրևիլ]]
|267 667
|-
|{{Դրոշ|Կոնգոյի Հանրապետություն}}
|[[Կոնգոյի Հանրապետություն]]
|[[Բրազավիլ]]
|342 000
|-
|{{Դրոշ|Անգոլա}}
|[[Անգոլա]]
|[[Լուանդա]]
|1 246 700
|-
|{{Դրոշ|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն}}
|[[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]]
|[[Կինշասա]]
|2 345 410
|-
|{{Դրոշ|Նամիբիա}}
|[[Նամիբիա]]
|[[Վինդհուկ]]
|825 418
|-
|{{Դրոշ|ՀԱՀ}}
|[[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]
|[[Պրետորիա]]
[[Քեյփթաուն]]

[[Բլումֆոնտեյն]]
|1 219 912
|-
|{{Դրոշ|Նորվեգիա}}
|[[Բուվե]] ([[Նորվեգիա]])
| -
|49<ref name="SNL">[http://snl.no/Bouvetøya Bouvetøya] // [[Store norske leksikon]], 2009, 14. februar.{{ref-no}}{{V|4|3|2014}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}
|[[Սուրբ Հեղինեի կղզի, Համբարձման կղզի և Տրիստան դա Կունյա]] 
(Միացյալ Թագավորություն)
|[[Ջեյմսթաուն]]<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sh.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101228232819/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sh.html |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 4}}</ref>
|420
|}
[[Բլումֆոնտեյն]]

=== Հարավային Ամերիկա (հարավից հյուսիս) ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Չիլի}}
|[[Չիլի]]
|[[Սանտյագո]]
|756 950<ref>Անտարկտիդայի 1 250 000 կմ² տարածքը չհաշված, որի նկատմամբ հավակնություններ ունի Չիլին</ref>
|-
|{{Դրոշ|Արգենտինա}}
|[[Արգենտինա]]
|[[Բուենոս Այրես]]
|2 780 400
|-
|{{Դրոշ|Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ }}
|[[Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ]]

(Միացյալ Թագավորություն)
|[[Քինգ Էդուարդ Փոյնթ]]
|4066
|-
|{{Դրոշ|Ֆոլկլենդյան կղզիներ}}
|[[Ֆոլկլենդյան կղզիներ]] 
(Միացյալ Թագավորություն)
|[[Պորտ Սթենլի]]
|12 173
|-
|{{Դրոշ|Ուրուգվայ}}
|[[Ուրուգվայ]]
|[[Մոնտեվիդեո]]
|176 220
|-
|{{Դրոշ|Բրազիլիա}}
|[[Բրազիլիա]]
|[[Բրազիլիա (քաղաք)|Բրազիլիա]]
|8 515 770<ref name="CIA">{{Cite web |title=World Factbook. SOUTH AMERICA :: BRAZIL |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151222121846/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 22 |accessdate=2017 թ․ փետրվարի 28 |publisher=CIA |lang=en}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Սուրինամ}}
|[[Սուրինամ]]
|[[Պարամարիբո]]
|163 821
|-
|{{Դրոշ|Գայանա}}
|[[Գայանա]]
|[[Ջորջթաուն]]
|214 970
|-
|{{Դրոշ|Վենեսուելա}}
|[[Վենեսուելա]]
|[[Կարակաս]]
|916 445
|-
|{{Դրոշ|Կոլումբիա}}
|[[Կոլումբիա]]
|[[Բոգոտա]]
|1 141 748
|-
|{{Դրոշ|Պանամա}}
|[[Պանամա]]
|[[Պանամա (քաղաք)|Պանամա]]
|78 200
|}

=== Կարիբյան ավազան ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ}}
|[[Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ]]
(Միացյալ Նահանգներ)
|[[Շարլոտա Ամալիա]]
|346.36
|-
|{{Դրոշ|Անգիլիա}}
|[[Անգիլիա]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Վալլի]]
|91
|-
|{{Դրոշ|Անտիգուա և Բարբուդա}}
|[[Անտիգուա և Բարբուդա]]
|[[Սենթ Ջոնս (Անտիգուա և Բարբուդա)|Սենթ Ջոնս]]
|440
|-
|{{Դրոշ|Բահամյան Կղզիներ}}
|[[Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան կղզիներ]]
|[[Նասաու]]
|13 878
|-
|{{Դրոշ|Բարբադոս}}
|[[Բարբադոս]]
|[[Բրիջթաուն (Բարբադոս)|Բրիջթաուն]]
|439
|-
|{{Դրոշ|Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ}}
|[[Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ]]
|[[Ռոդ Թաուն]]
|153
|-
|{{Դրոշ|Հայիթի}}
|[[Հայիթի]] 
|[[Պորտ-օ-Պրենս]]
|27 750
|-
|{{Դրոշ|Գրենադա}}
|[[Գրենադա]]
|[[Սենտ Ջորջես]]
|344
|-
|{{Դրոշ|Դոմինիկա}}
|[[Դոմինիկա]]
|[[Ռոզո]]
|754
|-
|{{Դրոշ|Դոմինիկյան Հանրապետություն}}
|[[Դոմինիկյան Հանրապետություն]]
|[[Սանտո Դոմինգո]]
|48 730
|-
|{{Դրոշ|Կայմանյան կղզիներ}}
|[[Կայմանյան կղզիներ]] 
(Միացյալ Թագավորություն)
|[[Ջորջթաուն (Կայմանյան կղզիներ)|Ջորջթաուն]]
|264
|-
|{{Դրոշ|Կուբա}}
|[[Կուբա]]
|[[Հավանա]]
|110 860
|-
|{{Դրոշ|Մոնտսերատ}}
|[[Մոնտսերատ]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Պլիմութ (Մոնտսերատ)|Պլիմութ]]
|102
|-
|{{Դրոշ|ԱՄՆ}}
|[[Նավասա կղզի]] (Միացյալ Նահանգներ)
| -
|5.2
|-
|{{Դրոշ|Պուերտո Ռիկո}}
|[[Պուերտո Ռիկո]]
|[[Սան Խուան (Պուերտո Ռիկո)|Սան Խուան]]
|9104
|-
|{{Դրոշ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ}}
|[[Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]]
|[[Քինգսթաուն]]
|389.3
|-
|{{Դրոշ|Սենթ Քիթս և Նևիս}}
|[[Սենթ Քիթս և Նևիս]]
|[[Բաստեր]]
|261
|-
|{{Դրոշ|Սենտ Լյուսիա}}
|[[Սենտ Լյուսիա]]
|[[Կաստրիս]]
|616
|-
|{{Դրոշ|Թերքս և Քայքոս կղզիներ}}
|[[Թերքս և Քայքոս կղզիներ]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Կոբերն Թաուն]]
|430
|-
|{{Դրոշ|Տրինիդադ և Տոբագո}}
|[[Տրինիդադ և Տոբագո]]
|[[Պորտ օֆ Սփեյն]]
|5 128<ref>Տրինիդադի տարածքը 4 828 քառ. կմ է, իսկ Տոբագոյինը՝ 300 քառ. կմ</ref>
|-
|{{Դրոշ|Ճամայկա}}
|[[Ճամայկա]]
|[[Քինգսթոն (Ճամայկա)|Քինգսթոն]] 
|10 991
|}

=== Հյուսիսային Ամերիկա ===
{| class="wikitable"
!Դրոշ
!Պետություն
!Մայրաքաղաք
!Տարածք
կմ²
|-
|{{Դրոշ|Կոստա Ռիկա}}
|[[Կոստա Ռիկա]]
|[[Սան Խոսե]]
|51 100
|-
|{{Դրոշ|Նիկարագուա}}
|[[Նիկարագուա]]
|[[Մանագուա]]
|129 494
|-
|{{Դրոշ|Հոնդուրաս}}
|[[Հոնդուրաս]]
|[[Տեգուսիգալպա]]
|112 090
|-
|{{Դրոշ|Գվատեմալա}}
|[[Գվատեմալա]]
|[[Գվատեմալա (քաղաք)|Գվատեմալա]]
|108 889
|-
|{{Դրոշ|Բելիզ}}
|[[Բելիզ]]
|[[Բելմոպան]]
|22 966
|-
|{{Դրոշ|Մեքսիկա}}
|[[Մեքսիկա]]
|[[Մեխիկո]]
|1 972 550
|-
|{{Դրոշ|ԱՄՆ}}
|[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]
|[[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոն]]
|9 519 431<ref>{{Cite web |title=United States |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080109013304/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html |archive-date=2008 թ․ հունվարի 9 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 21 |publisher=CIA — The World Factbook |lang=en}}</ref>
|-
|{{Դրոշ|Բերմուդյան կղզիներ}}
|[[Բերմուդյան կղզիներ]] (Միացյալ Թագավորություն)
|[[Համիլթոն (Բերմուդյան կղզիներ)|Համիլթոն]]
|53.2
|-
|{{Դրոշ|Կանադա}}
|[[Կանադա]]
|[[Օտտավա]]
|9 984 670
|}

== Հետազոտման պատմություն ==
Դեռևս [[Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ից առաջ Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերը ճեղքում էին շատ ու շատ նավեր։ Մեր թվարկությունից չորս հազար տարի առաջ դեռևս [[Փյունիկիա]]յի ժողովուրդները ծովային առևտուր էին վարում Միջերկրական ծովի երկրների ժողովուրդների հետ։ Ավելի ուշ, [[մեր թվարկությունից առաջ]] [[6-րդ դար]]ից սկսած, ըստ [[Հույներ|հույն]] պատմաբան [[Հերոդոտոս]]ի թողած վկայությունների, փյունիկացիները Աֆրիկայի շուրջը ճանապարհորդություն են իրականացրել, իսկ Ջիբրալթարի նեղուցով և [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] մոտով հասել են ընդհուպ մինչև Բրիտանական կղզիներ։ Մեր թվարկությունից առաջ 6-րդ դարում [[Հին Հունաստան]]ի բնակիչներն ունեցել են այդ ժամանակվա համար հզոր նավատորմիղ և ճանապարհորդել են Անգլիայի ափերի մոտից մինչև Սկանդինավիա, Բալթիկ ծով և Աֆրիկայի արևմտյան ափեր։ [[10-րդ դար|10-ից]] [[11-րդ դար]]երում Հյուսիսային Ատլանտիկայի հետազոտություններ իրականացրել են [[վիկինգներ]]ը։ Շատ հետազոտողների կարծիքով, նախքան [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ի հայտնագործություններ, վիկինգները բազմաթիվ անգամներ հասել են Ամերիկայի ափեր. ի դեպ, վիկինգները Ամերիկան անվանել են [[Վինլանդ]] և հայտնաբերել են [[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիան]] և [[Լաբրադորի թերակղզի|Լաբրադորը]]<ref name="География морских путей23">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Серебряков В. В. |заглавие=География морских путей |год=1981 |место=М. |издательство=Транспорт |страницы=7—30}}</ref>։

[[15-րդ դար]]ում [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] և [[Պորտուգալացիներ|պորտուգալացի]] ծովագնացները կատարել են հեռավոր նավարկություններ, որ գտնեն դեպի [[Հնդկաստան]] ու [[Չինաստան]] տանող նոր ուղիներ։ [[1488]] թվականին պորտուգալացի ճանապարհորդ [[Բարդուղիմեոս Դիաշ]]ի արշավախումբը հասավ [[Բարեհուսո հրվանդան]]ին և շրջանցեց Աֆրիկան հարավից։ [[1492]] թվականին [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ի արշավախումբը Կարիբյան ծովի ավազանի շատ կղզիներ ու հսկա մայրցամաք  քարտեզագրեցին, որին հետագայում անվանեցին Ամերիկա։ [[1497]] թվականին [[Վասկո դա Գամա]]ն Եվրոպայից նավարկության դուրս եկավ դեպի Հնդկաստան՝ շրջանվելով Աֆրիկան հարավից։ [[1520]] թվականին [[Ֆեռնան Մագելան]]ն առաջին [[շուրջերկրյա ճանապարհորդություն]]ը կատարեց։ Նա Ատլանտյան օվկիանոսից հասավ Խաղաղ օվկիանոս. անցավ նեղուցով, որը հետագայում իր անունով կոչվեց՝ [[Մագելանի նեղուց|Մագելանի]]։ 15-րդ դարի վերջին Իսպանիայի և Պորտուգալիայի միջև մրցակցություն սկսվեց, թե որը պիտի գերիշխանություն ունենա Ատլանտիկայում։ Դրությունն այնքան սրվեց, որ երկրներին միջամտեց [[Վատիկան]]ը։ [[1494]] թվականին Իսպանիայի և Պորտուգալիայի միջև պայմանագիր ստորագրվեց, որը կոչվեց [[Տորդեսիլյասի պայմանագիր]]։ Այն համաձայնագիր էր համաշխարհային ազդեցության տիրույթները միմյանց միջև բաժանելու վերաբերյալ։ Կնքվել է [[1494 թվական]]ի [[հունիսի 7]]-ին [[Տորդեսիլյաս]] քաղաքում ([[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիա]])<ref>{{Cite web |title=Тордесильясский договор между королями Испании и Португалии о разделе мира 7 июня 1494 г. |url=http://www.vostlit.narod.ru/Texts/Dokumenty/Spain/Ferdi_Isabel/1494.07.06.dogovor.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/616Jrt034?url=http://www.vostlit.narod.ru/Texts/Dokumenty/Spain/Ferdi_Isabel/1494.07.06.dogovor.htm |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 21 |accessdate=2009 թ․ մարտի 13 |publisher=Восточная литература}}</ref>։  Սահմանագիծը, որն անցնում էր երկու բևեռների միջով և հատում էր Ատլանտյան օվկիանոսը, պորտուգալական կողմի պնդմամբ տեղափոխվել է գծից՝ անցնելով [[Ազորյան կղզիներ]]ից ցանկացածից 100 [[Լիգա (միավոր)|լիգա]] դեպի արևմուտք, և [[Կանաչ Հրվանդանի կղզիներ|Կանաչ հրվանդանի կղզիներից]] 370 լիգա դեպի արևմուտք։ Այժմյան կոորդինատներով դա ամ. ե. 49°32’56" [[միջօրեական]]ն է, կամ «պապական միջօրեականը»։ Այդ գծից արևելք ընկած ծովերն ու ցամաքը բաժին էր հասնում Պորտուգալիայի թագավորությանը, իսկ արևմուտքինը՝ [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] և [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի թագավորությանը]] (Միացյալ Իսպանիային)։ [[16-րդ դար]]ում սկսվեց գաղութացման դարաշրջանը և Ատլանտյան օվկիանոսը դարձավ ամենաերթևեկելի օվկիանոսն աշխարհում։ Օվկիանոսը կտրող նավերը Եվրոպա էին բերում [[ոսկի]], [[արծաթ]], քանկարժեք քարեր, [[պղպեղ]], [[կակաո]], [[շաքար]]։ Դեպի Ամերիկա տեղափոխում էին՝ [[զենք]], [[Գործվածքներ|գործվածքեղեն]], ոգելից խմիչքներ, սննդամթերք, [[Բամբակենի|բամբակի]] և [[շաքարեղեգ]]ի տնկատափերում աշխատելու համար ստրկացած աֆրիկացիներ։ Զարմանալի չէ, որ [[16-րդ դար|XVI]]-ից [[17-րդ դար|XVII]] դարերում այդ կողմերում լայն թափ ստացած [[ծովահենություն]]ն ու [[կապերություն]]ը։ Ատլանտյան օվկիանոսում այդ դարերի հայտնի ծովահեններից են՝ [[Ջոն Հոքինս]], [[Ֆրենսիս Դրեյք]], [[Հենրի Մորգան]]։ Ատլանտյան օվկիանոսի հարավային սահմանը ([[Անտարկտիդա|Անտակտիդա]] մայրցամաք) հայտաբերվել է [[1819]]-[[1821]] թվականներին ռուսական արշավախմբի կողմից, որը ղեկավարում էին [[Ֆաբիան Գոթլիբ ֆոն Բելլինգսհաուզեն]]ն ու [[Միխայիլ Լազարև]]ը<ref name="География морских путей23"/>։

Օվկիանոսի հատակի հետազոտման առաջին փորձերը սկսվել են [[1779]] թվականին [[Դանիա]]յի ափերի մոտ։ Լուրջ գիտական առաջին հետազոտությունները սկսել են [[1803]]-[[1806]] թվականներին ծովային սպա [[Իվան Կրուզենշտեռն]]ն ու իր արշավախմբի անդամները<ref name="autogenerated12">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Крузенштерн И. Ф. |заглавие=Путешествие вокруг света в 1803, 1804, 1805 и 1806 годах на кораблях «Надежда» и «Нева» |год=2007 |место=М. |издательство=Изд. дом «Дрофа»}}</ref>։ [[1722]] թվականին [[Ջեյմս Կուկ]]ը սկսել է Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերում ջերմաչափումներ իրականացնել, իսկ Օ. Սոսյուրը՝ 1780 թվականին։ Հետագա չափումների շնորհիվ հնարավոր եղավ կազմել Գոլֆստրիմի տեղաշարժման քարտեզը, որը կազմվեց Բ. Ֆրանկլինի կողմից 1770 թվականին։ Հյուսիսային Ատլանտիկայի խորությունների քարտեզն առաջին անգամ կազմել է Մ. Ֆ. Մորին 1854 թվականին։ Քամիների և հոսանքների քարտեզ նույնպես կազմել է Մորին<ref name="Российские универсальные энциклопедии8">{{Cite web |title=Российские универсальные энциклопедии Брокгауз-Ефрон и Большая Советская Энциклопедия объединенный словник |url=http://gatchina3000.ru/great-soviet-encyclopedia/bse/079/973.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/68e596dHU?url=http://gatchina3000.ru/great-soviet-encyclopedia/bse/079/973.htm |archivedate=2012 թ․ հունիսի 23 |accessdate=2012 թ․ հունիսի 13 |publisher=gatchina3000.ru}}</ref>։

[[1872]]-ից [[1876]] թվականներն ընկած ժամանակահավածում տեղի ունեցավ առաջին գիտական օվկիանոսային էքսպեդիցիան անգլիական «Չելենջեր» առագաստանավ-շոգենավի կողմից<ref name="Челленджер2">{{Cite web |title=Челленджер |url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=49&Itemid=52 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6LVMGV?url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 8 |publisher=Океанология. Океанография - изучение, проблемы и ресурсы мирового океана}}</ref>։ Ըստ արշավախմբի տվյալների թարմացվեցին օվկիանոսի ջրերի կազմության մասին տեղեկությունները, նոր նյութեր ստացվեցին կենդանական և բուսական աշխարհների, հատակի ռելիեֆի, գրունտի մասին, կազմվեց առաջին քարտեզը, որը ներկայացնում էր խորությունները, ինչպես նաև հավաքվեց խորջրյա կենդանատեսակների առաջին հավաքածուն։ Ստացված արդյունքներից կազմվեց գիտական աշխատանք՝ բաղկացած 50 հատորից<ref name="Челленджер">{{Cite web |title=Челленджер |url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=49&Itemid=52 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6LVMGV?url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 8 |publisher=Океанология. Океанография - изучение, проблемы и ресурсы мирового океана}}</ref>։ Դրան հաջորդեցին նաև ուրիշ գիտական արշավախմբեր՝ Ռուսական «Վիտյազ» պտուտակավոր առագաստանավի էքսպեդիցիա (1886-1889), գերմանական «Վալդիվիա» (1898-1899) և «Հաուս» (1901-1903) և այլն<ref name="Российские универсальные энциклопедии8"/>։ Լայնամասշտաբ գիտական  հետազոտություններ իրականացվեց բրիտանական «Դիսքավերի-II» նավով (1931 թվականից). հետազոտություններն անցկացվեցին Հարավային Ատլանտիկայի մեծ խորություններում։ Կատարվեցին օվկիանոսագիտական, ջրակենսաբանական հետազոտություններ<ref name="Комитет Дискавери">{{Cite web |title=Комитет «Дискавери» |url=http://www.hitmind.ru/category/istoria-antarktidi/page/12 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68e59rXFN?url=http://www.hitmind.ru/category/istoria-antarktidi/page/12 |archivedate=2012 թ․ հունիսի 23 |accessdate=2012 թ․ հունիսի 18 |publisher=Секрет Энигмы}}</ref>։ [[Միջազգային երկրաֆիզիկական տարի|Միջազգային երկրաֆիզիկական տարվա]]» ([[1957]]-[[1958]]) շրջանակներում հետազոտություններ կատարվեցին օվկիանոսում, որի ժամանակ կազմվեցին օվկիանոսի տեղորոշման քարտեզներ<ref name="Международный геофизический год2">{{Cite web |title=Международный геофизический год |url=http://pochemy.net/?n=977 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6OMYqm?url=http://pochemy.net/?n=977 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 8 |publisher=Электронная энциклопедия Pochemy.net}}</ref>։ [[1968]] թվականից ամերիկյան «Գլոմար Չելենջեր» նավից կատարվել են կանոնավոր խորջրյա հորատումներ, որոնց շնորհիվ խորջրյա հատվածներում կենսաբանական հետազոտություններ են իրականացվել<ref name="Гломар Челленджер">{{Cite web |title=«Гломар Челленджер» и проект глубоководного бурения |url=http://www.seapeace.ru/oceanology/science/712.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6PjJhf?url=http://www.seapeace.ru/oceanology/science/712.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 8 |publisher=Мир океана}}</ref>։ Միջպետական օվկիանոսագիտական հանձնաժողովի որոշմամբ  1963-ից 1964 թվականներին իրականացվցին մեծածավալ գիտարշավներ Ատլանտյան օվկիանոսի արևադարձային և հասարակածային լայնություններում. հետազոտություններին մասնակցեցին՝ ԽՍՀՄ-ը («Վիտյազ», «Միխայիլ Լոմոնոսով», «Ակադեմիկոս Կուրչատով» և այլ նավեր), ԱՄՆ-ն, Բրազիլիան և այլ երկրներ<ref name="Российские универсальные энциклопедии8"/>։

Վերջին տասնամյակներում օվկիանոսի հետազոտություններ և զանազան չափումներ կատարվում են նաև [[Տիեզերական սարքավորում|տիեզերանավերից]]։ [[1994]] թվականին ԱՄՆ-ի գեոֆիզիկայի ազգային կենտրոնի կողմից կազմվեց օվկիանոսների բաթիմետրիկ ատլաս՝ ±100 մետր ճշգրտությամբ<ref name="Батиметрические карты и базы данных2">{{Cite web |title=3.5 Батиметрические карты и базы данных |url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1538&Itemid=263 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6Z0DFo?url=http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 8 |publisher=Океанология. Океанография - изучение, проблемы и ресурсы мирового океана}}</ref>։

== Տնտեսական նշանակություն ==
=== Ձկնորսություն և ծովային արդյունաբերություն ===
Ատլանտյան օվկիանոսը տալիս է համաշխարհային ձկնորսության 2/5-ը, սակայն այս ցուցանիշը տարեցտարի նվազման միտում է արձանագրում։ Մերձանտարկտիկական ջրերից արդյունագործական նշանակություն ունեցող ձկնատեսակներից են՝ նոտոտենայիններ'','' պուտասու և այլն, արևադարձային գոտու ջրերից՝ սկումբրիա, թյունոս, սարդինաձուկ, սառը հոսանքների շրջաններից՝ անչոուսներ, բարեխառն գոտու ջրերից՝ ծովատառեխ, ձողաձուկ, պիկշա, վահանաձուկ, պերկես։ 1970-ական թվականներին շատ ձկնատեսակների չափազանց մեծ որսի հետևանքով ստեղծվեծ էկոլոգիական հավասարակշռության խախտում և շատ կենդանատեսակներ կանգնեցին անհետացման եզրին։ Խիստ սահմանափակումների կիրառումից հետո միայն հնարավոր եղավ փրկել ձկնատեսակների<ref name="Физическая география материков и океанов217"/>։ Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանի համար գործում են մի շարք միջազգային կոնվենցիաներ ձկնորսության վերաբերյալ<ref name="Российские универсальные энциклопедии8"/>։

=== Տրանսպորտային ուղիներ ===
Ատլանտյան օվկիանոսը համաշխարհային նավարկության մեջ առաջատարն է համարվում։ Ուղիների մեծամասնությունն անցնում են Եվրոպայից դեպի Հյուսիսային Ամերիկա։ Ատլանտյան օվկիանոսի հիմնական նավարկելի [[նեղուց]]ներն են՝ [[Բոսֆոր]] և [[Դարդանելի նեղուց|Դարդանել]], [[Ջիբրալթարի նեղուց|Ջիբրալթար]], [[Լա Մանշ]], [[Պա դե Կալե]], Բալթյան նեղուցներ ([[Սկագերակ]], [[Կատեգատ]], [[Էրեսուն]], [[Մեծ Բելտ]], [[Փոքր Բելտ]]), [[Դանիական նեղուց|Դանիական]], [[Ֆլորիդայի նեղուց|Ֆլորիդայի]]։ Ատլանտյան օվկիանոսը Խաղաղ օվկիանոսի հետ կապված է արհեստական փորված ջրանցքով՝ [[Պանամայի ջրանցք]]ով, որն անց է կացված Պանամայի պարանոցում։ Ատլանտյան օվկիանոսը Հնդկական օվկիանոսի հետ կապված է [[Սուեզի ջրանցք]]ով, որը կրկին արհեստական փորված ջրանցք է, և իրար է միացնում [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] և [[Կարմիր ծով]]երը։ Խոշոր նավահանգիստներից են՝ [[Սանկտ Պետերբուրգ]] ([[նավթ]]ամթերք, [[մետաղ]]ներ, անտառամթերք, բեռնարկղեր, [[ածուխ]], հանքանյութ, քիմիական հումք, մետաղի ջարդոն), [[Համբուրգ]] ([[ավտոմեքենա]]ներ և սարքավորումներ, քիմիական արտադրանք, մետաղագործության հումք, նավթ, [[բուրդ]], անտառտնտեսություն, պարենմթերք), [[Բրեմեն]], [[Ռոտերդամ]] (նավթ, [[բնական գազ]], հանքանյութ, [[Պարարտանյութեր|պարարտանյութ]], սարքավորումներ, արդյունաբերական հումք), [[Անտվերպեն]], [[Հավր]] (նավթ, սարքավորումներ), [[Ֆիլիքսթոու]], [[Վալենսիա]], [[Ալխեսիրաս]], [[Բարսելոնա]], [[Մարսել]] (նավթ, հանքանյութ, [[Հացահատիկային բույսեր|հացահատիկ]], մետաղ, քիմիական նյութեր, [[շաքար]], [[Միրգ|մրգեր]] և [[բանջարեղեն]], [[գինի]]), [[Ջիոիա Տաուրո]], [[Մարսաշլոկ]], [[Ստամբուլ]], [[Օդեսա]] (շաքարի հումք, բեռնարկղեր), [[Մարիուպոլ]]  ([[ածուխ]], հանքաքար, հացահատիկ, բեռնարկղեր, նավթամթերք, անտառանյութ, պարենմթերք), [[Նովոռոսիյսկի քաղաքային օկրուգ|Նովոռոսիյսկ]] (նավթ, հանքաքար, ցեմենտ, հացահատիկ, մետաղներ, սարքավորումներ, պարենմթերք), [[Բաթում]] (նավթ, խառնաբեռնիչ իրեր, պարենմթերք), [[Բեյրութ|Բեյրութ]] ([[ֆոսֆոր]]իտ, մրգեր, բանջարեղեն, բուրդ, անտառանյութ, [[ցեմենտ]], ավտոմեքենաներ, պարատանյութեր, [[թուջ]], [[Շինարարական նյութեր|շինանյութեր]], պարենմթերք), [[Պորտ Սաիդ]], [[Ալեքսանդրիա]] ([[Բամբակենի|բամբակ]], [[բրինձ]], հանքանյութեր,  սարքավորումներ, մետաղներ, նավթամթերք, պարատանյութեր), [[Կասաբլանկա]] (ֆոսֆորիտ, հանքանյութեր, [[Ցիտրուսայիններ|ցիտրուսներ]], [[Խցանափայտ|խցան]], պարենմթերք,  սարքավորումներ, գործվածքներ, նավթամթերք), [[Դակար|Դաքար]] ([[գետնանուշ]], [[Փյունիկյան արմավենի|արմավ]], բամբակ, անասուն, ձկնեղեն, հանքանյութեր, սարքավորումներ, նավթամթերք, պարենմթերք), [[Քեյփթաուն]], [[Բուենոս Այրես]] ([[բուրդ]], [[միս]], հացահատիկ, [[կաշի]], բուսական յուղեր, [[կտավատ]]ի սերմ, բամբակ, սարքավորումներ, երկաթի հանքաքար, ածուխ, նավթ, արդյունաբերական սարքավորումներ), Սանտուս, Ռիո դե Ժանեյրո (երկաթի հանքաքար, թուջ, սուրճ, բամբակ, շաքարավազ, [[կակաո]]յի սերմեր, սղոցանյութեր, միս, բուրդ, կաշի, նավթամթերք, սարքավորումներ, ածուխ, հացահատիկ, ցեմենտ, պարենմթերք), [[Հյուստոն|Հյուսթոն]]  (նավթ, հացահատիկ, ծծումբ, սարքավորումներ), [[Նոր Օրլեան|Նոր Օռլեան]] (հանքանյութեր, ածուխ, շինսարքավորումներ, ավտոմեքենաներ, հացահատիկ, վարձույթ, սարքավորումներ, սուրճ, մրգեր, պարենմթերք), [[Սավաննա (Ջորջիա)|Սավաննա]], [[Նյու Յորք]] (նավթ, քիմիական հումք, սարքավորումներ, [[բջջանյութ]], [[Թուղթ (նյութ)|թուղթ]], [[սուրճ]], շաքարավազ, մետաղներ), [[Մոնրեալ]] (հացահատիկ, նավթ, ցեմենտ, ածուխ, անտառանյութ, մետաղներ, թուղթ, [[ասբեստ]], զինամթերք, ձկնեղեն, ցորեն, սարքավորումներ, բամբակ, բուրդ)<ref name="География морских путей">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Серебряков В. В. |заглавие=География морских путей |год=1981 |место=М. |издательство=Транспорт |страницы=69—187}}</ref><ref name="WORLD PORT RANKING">{{Cite web |title=WORLD PORT RANKING - 2008 |url=http://aapa.files.cms-plus.com/Statistics/WORLD%20PORT%20RANKINGS%2020081.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/69eaEND3Y?url=http://aapa.files.cms-plus.com/Statistics/WORLD%20PORT%20RANKINGS%2020081.pdf |archivedate=2012 թ․ օգոստոսի 4 |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 23}}</ref>։

Ուղևորափոխադրումների մեջ գլխավոր տեղը, Ատլանտյան օվկիանոսի վրայով, Եվրոպայի և Հյուսիսային Ամերիկայի միջև, բաժին է ընկնում օդային տրանսպորտին։ Տրանսատլանտյան գլխավոր օդային ուղիներն անցնում են Իսլանդիայից դեպի Նյուֆաունդլենդ։ Մյուս կարևոր օդուղին Լիսաբոնից, Ազորյան կղզիներից և Բերմուդյան կղզիներից է անցնում։ Եվրոպայից դեպի Հարավայի Ամերիկա ավիամայրուղին անցնում է Լիսաբոնից դեպի Դակար և ամենանեղ հատվածով դեպի Ռիո դե Ժանեյրո։ Միացյալ Նահանգներից դեպի Աֆրիկա օդուղիներն անցնում են Բահամյան կղզիներով, Դակարով և [[Ռոբերտսփորթ]]ով<ref name="Российские универсальные энциклопедии8"/>։ Ատլանտյան օվկիանոսի ափերին են գտնվում նաև մի շարք տիեզերական թռիչքների կայաններ՝ [[Կանավերալի հրվանդան]] (ԱՄՆ), Կուրու ([[Ֆրանսիական Գվիանա]]), [[Ալկանտարաս|Ալկանտարա]] (Բրազիլիա)։
{| class="graytable" style="text-align:center"
|+
| width="25%" |[[Պատկեր:Hamburg_(DerHexer)_2011-08-13_79.jpg|կենտրոն|257x257փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Development-driller-2.jpg|կենտրոն|248x248փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Sea-salt-minemaio.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
| width="25%" |[[Պատկեր:Ferry_Birka_Princess_20050902.jpg|կենտրոն|220x220փքս]]
|-
|Բեռնարկղեր փոխադրող նավ [[Համբուրգ]] նավահանգստում ([[Գերմանիա]])
|նավթային պլատֆորմ «Development Driller II» [[Մեքսիկական ծոց]]ում
|[[Նատրիումի քլորիդ|Կերակրի աղի]] արդյունահանում [[Կաբո Վերդե]]ում
|«[[Sea Diamond (զբոսանավ)|Sea Diamond]]» զբոսանավը [[Ստոկհոլմ]]ի նավահանգստում ([[Շվեդիա]])
|}

=== Օգտակար հանածոներ ===
Ատլանտյան օվկիանոսի տարածքից ամենաշատը [[նավթ]] և [[բնական գազ]] են արդյունահանում, հիմնականում մայրցամաքային ծանծաղուտներից։ Նավթը արդյունահանում են [[Մեքսիկական ծոց|Մեքսիական ծոցից,]] [[Կարիբյան ծով]]ից, [[Հյուսիսային ծով]]ից, [[Բիսկայան ծոց]]ից, [[Միջերկրական ծով]]ից, [[Գվինեական ծոց]]ից։ Հյուսիսային ծովի շելֆից արդյունահանվում է նաև մեծ քանակությամբ բնական գազ։ Մեքսիկական ծոցից արդյունահանում են [[ծծումբ]], Նյուֆաունդլենդ կղզուց՝ [[երկաթ]]աքար։ Հարավային Աֆրիկայի մայցամաքային ծանծաղուտի հանածոներով հարուստ փխրուն հանքաշերտից արդյունահանում են [[ալմաստ]]։ Ատլանտյան օվկիանոսից արդյունահանում են նաև մի շարք այլ քիմիական նյութեր ու օգտակար հանածոներ՝ [[տիտան]], [[ցիրկոն]], [[անագ]], [[ֆոսֆատներ]], [[մոնացիտ]], [[սաթ]], ածուխ, [[բարիտ]], [[ավազ]], [[կոպիճ]], [[կրաքար]] և այլն<ref name="Российские универсальные энциклопедии8"/>։

Ատլանտյան օվկիանոսի ափերին կառուցված են նաև [[մակընթացային էլեկտրակայան]]ներ՝ «[[Լյա Ռանս]]» Ռանս գետի վրա Ֆրանսիայում, «Աննապոլիս» Ֆանդի ծոցում՝ Կանադա, «[[Համերֆեստ ՓՄԿ|Համերֆեսթ]]» Նորվեգիայում<ref name="Российские универсальные энциклопедии8" />։

=== Ռեկրեացիոն ռեսուրսներ ===
Ատլանտյան օվկիանոսի [[ռեկրեացիոն ռեսուրսներ]]ը խիստ բազմազան են։ Արտագնա [[Տուրիզմ|զբոսաշրջության]] հիմնական գոտիներն են՝ [[Եվրոպա]] ([[Գերմանիա]], [[Միացյալ Թագավորություն]], [[Ֆրանսիա]], [[Իտալիա]], [[Նիդերլանդներ]], [[Բելգիա]], [[Ավստրիա]], [[Շվեդիա]], [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնություն]], [[Շվեյցարիա]], [[Իսպանիա]]), Հյուսիսային Ամերիկա ([[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], [[Կանադա]]) և Հարավային Ամերիկա<ref name="Основные черты географии туризма">{{Cite web |title=Основные черты географии туризма |url=http://www.orsha.by/?page_id=97 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6dgmK7?url=http://www.orsha.by/?page_id=97 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=Страны и континенты}}</ref>։ Հիմնական ռեկրեացիոն գոտիներն են՝ Հարավային Եվրոպայի և Հյուսիսային Աֆրիկայի  Միջերկրածովային ափագիծ, Բալթիկ և Սև ծովերի ափագիծ, Ֆլորիդա թերակղզի, Հայիթի, Կուբա, Բահամյան կղզիներ, Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի քաղաքների և քաղաքային ագլոմերացիաների Ատլանտյան ափագիծ։ Վերջին ժամանակներում մեծ հետաքրքություն են առաջացնում նոր երկրները՝ Թուրքիա, Խորվաթիա, Եգիպտոս, Թունիս, Մարոկկո<ref name="Рекреационные ресурсы">{{Cite web |title=Рекреационные ресурсы |url=http://www.orsha.by/?page_id=54 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67m6eF8P7?url=http://www.orsha.by/?page_id=54 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=Страны и континенты}}</ref>։ Ատլանտյան օվկիանոսի երկրների մեջ զբոսաշրջիկ ընդունող ամենամեծ երկրներից են՝ Ֆրանսիա (77 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), ԱՄՆ (60 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Իսպանիա (53 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Իտալիա (44 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Միացյալ Թագավորություն (28 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Թուրքիա (27 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Մեքսիկա (22 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Ուկրաինա (21 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Ռուսաստան  (20 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Կանադա (16 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Հունաստան (15 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Եգիպտոս (14 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Լեհաստան  (12 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Նիդերլանդներ (11 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Մարոկկո (9 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Դանիա (9 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն (8 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Սիրիա (8 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Թունիս (7 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Բելգիա (7 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Պորտուգալիա (7 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Բուլղարիա (6 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Արգենտինա (5 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան), Բրազիլիա (5 միլիոն զբոսաշրջիկ տարեկան)<ref name="ВсеТур">{{Cite web |title=UNWTO World Tourism Barometer. 2011 edition |url=http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights11enlr_1.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/67ukiubXk?url=http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights11enlr_1.pdf |archivedate=2012 թ․ մայիսի 25 |accessdate=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=Всемирная туристская организация ЮНВТО}}</ref>։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանտուփ}}

== Գրականություն ==
* {{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Атлас океанов. Термины, понятия, справочные таблицы |год=1980 |место=М. |издательство=ГУНК МО СССР}}
* {{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Физическая география материков и океанов |ответственный=Под общей ред. А.М.Рябчикова |год=1988 |место=М. |издательство=Высшая школа}}
* {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/prosvirov2007_jadov_opasn_yby_trop_atl.djvu |автор=Просвиров Е. С. |заглавие=Ядовитые и опасные рыбы тропических вод Атлантики |год=2007 |место=М. |archive-url=https://web.archive.org/web/20160401102745/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/prosvirov2007_jadov_opasn_yby_trop_atl.djvu |archive-date=2016-04-01}}
* {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/perlmutter1970_rukov_opred_morskikh_ryb.djvu |автор=Перлмуттер А. |заглавие=Руководство по определению морских рыб (Атлантического побережья США) |год=1970 |место=М. |archive-url=https://web.archive.org/web/20220409045257/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/perlmutter1970_rukov_opred_morskikh_ryb.djvu |archive-date=2022-04-09}}
* {{Cite book |last=Winchester |first=Simon |url=https://archive.org/details/atlanticvastocea0000winc |title=Atlantic: A Vast Ocean of a Million Stories |publisher=HarperCollins UK |year=2010 |isbn=978-0-00-734137-5 |authorlink=Simon Winchester}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4862 Ատլանտյան օվկիանոսը դասարան․ամ կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160905124213/http://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4862 |date=2016-09-05 }}
* [http://potomy.ru/world/1155.html Почему в Атлантическом океане самая солёная вода?]
* [http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=37&id=144&Itemid=260 Течения Атлантического океана] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090403212538/http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=37&id=144&Itemid=260 |date=2009-04-03 }}
* [http://www.wdl.org/en/item/10081 "Map of Atlantic Coast of North America from the Chesapeake Bay to Florida"] from 1639 via the [[World Digital Library]]

{{Արտաքին հղումներ}}
{{Ատլանտյան օվկիանոսի ծովեր}}
{{Երկրամասեր}}
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից|2018 թվականի [[Կաղապար:Օրվա հոդված/Փետրվարի 13, 2018 թ.|փետրվարի 13]]}}

[[Կատեգորիա:Աշխարհագրություն]]
[[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոս]]
[[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Ջուր]]
[[Կատեգորիա:Օվկիանոսագիտություն]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Ատլանտյան օվկիանոս։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ատլանտյան_օվկիանոս» էջից