Օդա Օլբերգ
Օդա Օլբերգ (գերմ.՝ Oda Olberg, ամուսնական ազգանունը` Լերդա (գերմ.՝ Lerda), նաև` Օդա Օլբերգ-Լերդա (գերմ.՝ Oda Olberg-Lerda), հոկտեմբերի 2, 1872[1], Բրեմերհաֆեն, Բրեմեն, Գերմանական կայսրություն[2] - ապրիլի 11, 1955[1], Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2]), սոցիալ-դեմոկրատ լրագրող, որը հանդես է եկել կանանց էմանսիպացիայի և սոցիալիստական եվգենիկայի օգտին[3]։
| Օդա Օլբերգ | |
|---|---|
| Ծնվել է | հոկտեմբերի 2, 1872[1] |
| Ծննդավայր | Բրեմերհաֆեն, Բրեմեն, Գերմանական կայսրություն[2] |
| Մահացել է | ապրիլի 11, 1955[1] (82 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2] |
| Քաղաքացիություն |  Գերմանիա |
| Մասնագիտություն | կանանց իրավունքների պաշտպան, լրագրող, բուժքույր, խմբագիր և Դիմադրության մարտիկ |
| Կուսակցություն | Գերմանիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն |
Կենսագրություն
խմբագրելԾնվել է բարձրաստիճան ծովային սպայի ընտանիքում։ Երազում էր զբաղվել բժշկությամբ, բայց մոր խորհրդով նախ յուրացնում է բուժքրոջ մասնագիտությունը։ Լայպցիգում բնակվելու ընթացքում հաճախել է վարժարան, ինչպես նաև` բժշկության և փիլիսոփայության վերաբերյալ դասախոսություններ լսել։
Վաղ տարիքից ակտիվորեն մասնակցել է գերմանական սոցիալ-դեմոկրատական շարժմանը և արդեն 17 տարեկանում հրապարակել է իր առաջին հոդվածը։ 1896 թվականին անդամակցել է ՍԴՀԿ-ին։ Այդ ժամանակ էլ բուժման է մեկնել Իտալիա, որտեղ ծանոթացել է սոցիալիստ պատգամավոր և լրագրող Ջովանի Լերդայի հետ և նույն թվականին ամուսնացել նրա հետ` հետագայում ունենալով չորս երեխա։ Իտալիա տեղափոխվելուց հետո աշխատել է որպես անկախ լրագրող, ինչպես նաև` եղել է սոցիալիստական Avanti! թերթի խմբագրության կազմում, որտեղ էլ հանդիպել է Բենիտո Մուսոլինիի հետ։
1897 թվականին Zukunft-ի 18-րդ հատորում հրապարակվել է Olberg Das Recht auf den Tod («Մահվան իրավունք») հոդվածը, որը ��վիրված էր աբորտներին։ 1902 թվականին Օլբերգը հրապարակել է Das Weib und der Intellectualismus («Կինը և ինտելեկտուալիզմը») աշխատանքը, որը պատասխան է դարձել Պաուլ Յուլիուս Մեբիուսի` կանանց ֆիզիոլոգիական թուլամտության մասին թեզերին։
Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ եղել է Arbeiter-Zeitung-ի թղթակիցը, ինչպես նաև տպագրվել է այնպիսի պարբերականներում, ինչպիսիք են Dokumente der Frauen-ը, Die Frau-ն և Die Unzufriedene-ը։ Պատերազմի տարիներին նա աշխատել է որպես բուժքույր, ապա կրկին` լրագրող Իտալիայում։ Նացիստների կողմից իշխանությունը զավթելուց հետո նա բռնադատվել է, և Հռոմում նրա բնակարանը մի քանի անգամ թալանվել է։ Օլբերգը փախել է Վիեննա, իսկ այնտեղից` Հարավային Ամերիկա։
1926 թվականին հրատարակված Die Entartung in ihrer Kulturbedingtheit («Այլասերումը մշակութային պայմաններում») գրքում, որը հիմնված է Լոմբրոզոյի աշխատանքների վրա, նա փորձել է բացատրել հանցավորության ֆենոմենը կենսաբանական անլիարժեքության միջոցով, ինչպես նաև` դիտարկել է պրոլետարիատի և լյումպեն-պրոլետարիատի դրությունը։ Օլբերգը հավատում էր, որ մշակույթը բնական ընտրության նվազման հետ մեկտեղ կհանգեցնի ժառանգականության վատթարացմանը։
1929 թվականին վերադարձել է Վիեննա։
Չնայած Օլբերգը պնդում էր ռասսայական մաքրության քաղաքականություն վարելու համար, նա նացիոնալ-սոցիալիզմի հակառակորդն էր.
Ռասսայական մաքրության մասին զանգվածների տեղեկացվածության այդքան անհրաժեշտ կոչն այսօր մասամբ անտեղի է, քանի որ նացիոնալ-սոցիալիզմն այդ պահանջը վերաձևել է իր ռեակցիոն եղանակով[4]։
Der so notwendige Appell an ein rassenhygienisches Bewusstsein der Massen verhallt heute zum Teil deshalb ungehört, weil der Nationalsozialismus diese Forderung in sein reaktionäres Warenlager aufgenommen hat.
1933 թվականին նացիստների իշխանության գալուց հետո նրանց կողմից այրվել են Օլբերգի Briefe aus Sowjetrußland, Der Fascismus in Italien և Die Entartung in Ihrer Kulturbedingtheit գրքերը։
1934 թվականին նա տեղափոխվել է Բուենոս Այրես և շարունակել է աշխատել որպես լրագրող։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ծանր հիվանդությունը խոչընդոտել է նրա վերադարձին, սակայն Օլբերգը շարունակել է տպագրվել թերթերում։ Մահացել է Բուենոս Այրեսում, 1955 թվականին։
Հրապարակումներ
խմբագրել- Das Elend in der Hausindustrie der Konfektion. Leipzig, 1896.
- Das Weib und der Intellectualismus. Berlin/Bern, 1902.
- Bibliographie der Sozialwissenschaften. Bibliographie des sciences sociales, Bibliography of social science. Bearb. in Verb. mit: Henry Barrault, Wilhelm Boehmert, David Kinley (etc.). Dresden, 1905.
- Ciccotti, Ettore. Der Untergang der Sklaverei im Altertum. [Deutsch von Oda Olburg]. Berlin, 1910.
- Der Fascismus in Italien. Jena, 1923.
- Der lebendige Marxismus: Festgabe zum 70. Geburtstage von Karl Kautsky. Mit Beitr. von Max Adler, Otto Bauer, [Oda Olberg]. Hrsg. von Otto Jenssen. Jena, 1924.
- Die Entartung in ihrer Kulturbedingtheit. München, 1926.
- Nationalsozialismus. Wien/Leipzig, 1932.
- Der Mensch sein eigener Feind. Nürnberg: Nest-Verlag, 1948.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 [Oda Olberg-Lerda Frauen in Bewegung 1848–1938] (գերմ.) — Österreichische Nationalbibliothek, 2006.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #124747566 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Schwartz, Michael. Sozialistische Eugenik. Eugenische Sozialtechnologien in Debatten und Politik der deutschen Sozialdemokratie 1890—1933. — Bonn, 1995. — S. 53.
- ↑ Olberg, Oda. Nationalsozialismus. S. 24.
Գրականություն
խմբագրել- Friedrich, Birgit. Publizistinnen und Publizisten aus Österreich im argentinischen Exil // Mitteilungen des Instituts für Wissenschaft und Kunst 44. — 1989. — 3: Österreichischer Journalismus im Exil 1933/34-1945. — S. 7-17.
- Hausjell, Fritz. Oda Olberg-Lerda — die beste sozialistische Journalistin // Medien & Zeit — 1987. — 1. — S. 17-21.
- Korotin, Ilse. Oda Olberg-Lerda (1872—1955) // Mitteilungen des Instituts für Wissenschaft und Kunst 50. — 1995. — 3: Frauen im Umkreis des Austromarxismus. — S. 37-44.
- Korotin, Ilse. «Bemerkungen über Rassenhygiene und Sozialismus» — Oda Olberg-Lerda, die eugenische Bewegung und ihre Rezeption durch die Linke // Die Revolutionierung des Alltags. Frankfurt am Main [u. a.] 2004, S. 101—119.
- Nachruf in der «Arbeiter-Zeitung». — 22. April 1955.
- Oda Olberg-Lerda // Osterroth, Franz. Biographisches Lexikon des Sozialismus. Verstorbene Persönlichkeiten. — Bd. 1. — Hannover: J. H. W. Dietz Nachf., 1960. — S. 235.
- Pietsch, Martina. Oda Olberg — Leben und Werk 1872—1955 — eine qualitative Analyse ihrer journalistischen und publizistischen Arbeiten. [Dipl.-Arb.] — Wien: Univ., 2005.