Տնտեսական լիբերալիզմ

Փաստարկները՝ հօգուտ տնտեսական լիբերալիզմի, նպաստեցին լուսավորության շրջանում դեմ լինել մերկանտիլիզմին և ֆեոդալիզմին։ Այն առաջին անգամ վերլուծվել է Ադամ Սմիթի կողմից «Ազգերի հարստության բնույթը և պատճառները» հարցման մեջ (1776), որը պաշտպանում էր շուկայական տնտեսության մեջ կառավարության նվազագույն միջամտությունը, չնայած որ դա անպայմանորեն դեմ չէր պետության հիմնական հանրային ապրանքների տրամադրմանը^[4]։ Սմիթը պնդում էր, որ եթե յուրաքանչյուրը կարողանա արտադրություն իրականացնել ազատ տնտեսական համակարգում, քան պետության կողմից վերահսկվի, արդյունքում կլինի անընդհատ աճող բարեկեցիկ և ներդաշնակ ավելի հավասար հասարակություն^[2]։ Սա նախադրյալ է հանդիսացել 18-րդ դարի վերջին կապիտալիստական տնտեսական համակարգի անցնելու քայլին և մերկանտիլիստական համակարգի հետագա անկմանը։

Մասնավոր գույքը և անհատական պայմանագրերը տնտեսական լիբերալիզմի հիմքերն են^[5]։ Վաղ տեսությունը հիմնված էր այն ենթադրության վրա, որ անհատների տնտեսական գործողությունները հիմնականում հիմնված են ինքնազարգացման (անտեսանելի ձեռք) վրա, և այն թույլ է տալիս իրենց գործել առանց որևէ սահմանափակումների, ինչը ամենալավ արդյունքը կտա բոլորի համար (ինքնաբուխ կարգ), սակայն պայմանով, որ գոնե գոյություն կունենան հանրային տեղեկատվության և արդարադատության նվազագույն չափանիշներ։ Օրինակ՝ ոչ մեկին չպետք է թույլ տրվի հարկադրել, գողանալ կամ խարդախություն կատարել, ինչպես նաև կա խոսքի և մամուլի ազատություն։

Սկզբում տնտեսական լիբերալները ստիպված էին պայքարել ֆեոդալական արտոնությունների կողմնակիցների դեմ՝ հարուստ, արիստոկրատական ավանդույթների և թագավորների իրավունքների համար ազգային տնտեսությունները սեփական անձնական շահերով օգտագործելու հ��մար։ 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը այդ երևույթը հիմնականում վերացավ։

Այսօր տնտեսական լիբերալիզմը կապված է դասական լիբերալիզմի, նեոլիբերալիզմի և պահպանողականության որոշ դպրոցների հետ, ինչպիսին է օրինակ լիբերալ պահպանողականությունը։

Տնտեսական լիբերալիզմը դեմ է կառավարության միջամտությանը այն հիմքով, որ պետությունը հաճախ սպասարկում է գերիշխող բիզնես շահերին՝ շեղելով շուկան իրենց օգտին և դրանով իսկ հանգեցնում է անարդյունավետ հետևանքների^[6]։ Օրդոլիբերալիզմի և դասական լիբերալիզմի վրա հիմնված սոցիալական լիբերալիզմի տարբեր դպրոցներ պետության համար ունեն ավելի նշանակալի դեր, բայց նրանք չեն ձգտում մասնավոր ձեռնարկությունն ու ազատ շուկան փոխարինել պետական ձեռնարկությամբ և տնտեսական պլանավորմամբ^[7][8]։ Օրինակ՝ սոցիալական շուկայական տնտեսությունը մեծապես ազատ շուկայական տնտեսությունն է, այն հիմնված է անվճար գների համակարգի և մասնավոր սեփականության վրա, բայց աջակցում է կառավարության գործունեությանը՝ խթանելու մրցակցային շուկաները և սոցիալական բարեկեցության ծրագրերը` շուկայական արդյունքներից բխող սոցիալական անհավասարությունները լուծելու համար^[7][8]։

Պատմաբան Քեթլին Գ. Դոնոհյունը պնդում էր, որ XIX դարում Միացյալ Նահանգներում դասական լիբերալիզմն առանձնահատուկ հատկություններ ուներ ի տարբերություն Բրիտանիայի.

• Կապիտալիզմ

1. ↑ https://www.aier.org/article/liberal-capitalism-as-the-ideology-of-freedom-and-moderation/
2. ↑ ^{2,0 2,1} Adams, 2001, էջ 20
3. ↑ Brown, Wendy (2005). Edgework: Critical Essays on Knowledge And Politics. Princeton University Press. p. 39.
4. ↑ Aaron, Eric (2003). What's Right?. Dural, Australia: Rosenberg Publishing. p. 75.
5. ↑ Butler, 2015, էջ 10
6. ↑ Turner, 2008, էջ 60-61
7. ↑ ^{7,0 7,1} Turner, 2008, էջեր 83–84
8. ↑ ^{8,0 8,1} Balaam, Dillman, էջ 48

• Adams, Ian (2001). Political Ideology Today. Manchester University Press. ISBN 978-0-719-06020-5.
• Balaam, David N; Dillman, Bradford (2015). Introduction to International Political Economy. Routledge. ISBN 978-1-317-34730-9.
• Butler, Eamonn (2015). Classical Liberalism – A Primer. Do Sustainability. ISBN 0-255-36708-2.
• Turner, Rachel S. (2008). Neo-Liberal Ideology: History, Concepts and Policies. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-748-68868-5.