Տափոլոռ

Հայաստանում՝ 16-18 տեսակ՝

• տափոլոռ պալարավոր (Lathyrus tuberosus),
• տափոլոռ անտառային (Lathyrus sylvestris),
• տափոլոռ մարգագետնային (Lathyrus pratensis),
• տափոլոռ Նեղատերև (Lathyrus leptophyllus) և այլն։

Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերում։ Աճում է անտառներում և անտառեզրերին, թփուտներում, առվակների ափերին, այգիներում, աղբոտում ցանքերը և այլն։

Ցողունն ուղիղ է կամ ճյուղավորվող, կառչող, բարձրությունը՝ 25-100 սմ։ Տերևները զույգփետրաձև են, բեղիկներով։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է (երբեմն ծաղիկները մեկական և այլն՝ տերևանութերում), վարդագույն, բաց մանուշակագույն, կապտամանուշակագույն, դեղնավուն, կարմրավուն և այլն։

Ծաղկում է հունիս-օգոստոսին։ Պտուղը մերկ կամ թույլ թավոտ ունդ է։ Սերմերը սեպաձև են, հարթ կամ կնճռոտ, սպիտակ, գորշ, դարչնագույն։

Միամյա տեսակներից մշակության մեջ տարածված են տափոլոռ ցանովին կամ սովորականը (Lathyrus sativus), տափոլոռ կարմիրը (Lathyrus cicera) և տափոլոռ տան ծերին (Lathyrus tingitanus)։ Սննդային ու կերային հատկանիշներով առավել արժեքավոր է մշակովի տափոլոռ (հայտնի է ճուլպան, մրտուկ, խոբու, խալար անուններով)։ Գարնանացան է, սերմերը ծլում են 2-3 °C ջերմաստիճանի պայմաններում, ծիլերը կարող են դիմանալ -11 °C-ից -13 °C սառնամանիքներին։ Չորադիմացկուն է։

Սերմերն օգտագործում են սննդի մեջ, դրանցից կարելի է ստանալ բուսական սոսինձ։ Մշակում են կանաչ կեր, խոտ և սիլոս ստանալու համար։ Հայաստանում կարելի է մշակել տափաստանային գոտում։ Կերային (կանաչ զանգվածը, խոտը, հատիկը, ծղոտը, խոտալյուրը), գեղազարդիչ և մեղրատու է։ Սերմերից ստանում են սոսինձ, որն օգտագործում են նրբատախտակ պատրաստելիս, ավիացիոն, տեքստիլ և արդյան այլ ճյուղերում։

Տափոլոռ խաղողանմանը (Lathyrus vinealis) հանդիպում է Սյունիքի, Վայոց ձորի մարզերում և Երևանի շրջակայքում, աճում է չոր, խճոտ լանջերին, գիհու նոսրանտառներում (ստորին և միջին լեռն, գոտիների). գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։

• Lathyrus alpestris
• Lathyrus angulatus
• Lathyrus annuus
• Lathyrus aphaca
• Lathyrus aureus
• Lathyrus basalticus
• Lathyrus bauhinii
• Lathyrus belinensis
• Lathyrus biflorus
• Lathyrus bijugatus
• Lathyrus boissieri
• Lathyrus brachycalyx
• Lathyrus cassius
• Lathyrus chloranthus
• Lathyrus cicera
• Lathyrus ciliolatus
• Lathyrus cirrhosus
• Lathyrus clymenum
• Lathyrus crassipes
• Lathyrus cyaneus
• Lathyrus davidii
• Lathyrus decaphyllus
• Lathyrus delnorticus
• Lathyrus digitatus
• Lathyrus eucosmus
• Lathyrus filiformis
• Lathyrus gloeospermus
• Lathyrus gorgoni
• Lathyrus graminifolius
• Lathyrus grandiflorus
• Lathyrus heterophyllus
• Lathyrus hirsutus
• Lathyrus hitchcockianus
• Lathyrus holochlorus
• Lathyrus hygrophilus
• Lathyrus inconspicuus
• Lathyrus incurvus
• Lathyrus japonicus
• Lathyrus jepsonii
• Lathyrus laetivirens
• Lathyrus laevigatus
• Lathyrus lanszwertii
• Lathyrus latifolius
• Lathyrus laxiflorus
• Lathyrus linifolius
• Lathyrus littoralis
• Lathyrus macropus
• Lathyrus magellanicus
• Lathyrus nervosus
• Lathyrus nevadensis
• Lathyrus niger
• Lathyrus nissolia
• Lathyrus nudicaulis
• Lathyrus ochroleucus
• Lathyrus ochrus
• Lathyrus odoratus
• Lathyrus palustris
• Lathyrus pauciflorus
• Lathyrus polyphyllus
• Lathyrus pratensis
• Lathyrus pseudocicera
• Lathyrus pubescens
• Lathyrus pusillus
• Lathyrus quinquenervius
• Lathyrus rigidus
• Lathyrus roseus
• Lathyrus sativus
• Lathyrus sphaericus
• Lathyrus splendens
• Lathyrus sulphureus
• Lathyrus sylvestris
• Lathyrus szowitsii
• Lathyrus tingitanus
• Lathyrus torreyi
• Lathyrus tuberosus
• Lathyrus venetus
• Lathyrus venosus
• Lathyrus vernus
• Lathyrus vestitus
• Lathyrus vinealis
• Lathyrus whitei

• Растениеводство / Г. С. Посыпанов, В. Е. Долгодворов и др. — М.: КолосС, 2007. — С. 315—316.
• Головкин Б. Н., Китаева Л. А., Немченко Э. П. Декоративные растения СССР. — М.: «Мысль», 1986. — С. 191—194.

• Jepson Manual Treatment