Վերափոխման եկեղեցի

Եկեղեցին կառուցվել է իտալական վերածննդի ոճով։ Պատերը բաժանված են որմնասյուներով, պատուհանների կամարներով և ճակատային մասի հարթ փորագրություններով, հյուսիսային և հարավային դռների կողափայտի փորագրություններով։ Վերևում փորագրված են նվիրատուների զինանշանները։ Քանդակները Լվովի վարպետներ Կոնստանտին և Յակով Կուլչիցկիներինն են։

Վերափոխման եկեղեցին իրենից ներկայացնում է եռանավ բազիլիկ, որը ձգվում է Ռուսկայա փողոցով՝ կիսաշրջանաձև աբսիդով հասնելով մինչև Պոդվալնայա փողոց։ Տաճարը ունի երեք ապակեպատ գմբեթ, կենտրոնական գմբեթը հենվում է կամարների վրա, որոնք էլ՝ չորս տոսկանական սյուների վրա։ Նման պլանային-ծավալային կառուցվածքում երևում է արևմտյան վերածննդի և ուկրաինական շինարարական ավանդույթների միաձուլումը՝ առաջինը՝ բազիլիկյան հատակագծով և ճարտարապետական դեկորով, երկրորդը՝ ավանդական գմբեթավոր ավարտով։ Արտաքինից պատերը, ըստ ներքին դասավորության, բաժանվում են համաչափ մակերևույթով տոսկանական որմնասյուներով, որոնք առանձնացված են պատուհանի արխիտրավով։ Ճակատային մասը ավարտվում է դորիական ֆրիզներով, տրիգլիֆներով և զարդապատկերներով։ Արտաքին տեսքը գեղեցկացնում են նաև աստվածաշնչյան և ավետարանական թեմաներով զարդաքանդակները։

Տաճարի ներքին հարդարանքում, որը բաղկացած է երեք մասից` բաբինեցից, գլխավոր նավից և խորանից, հիմնական գեղագիտական դերը կատարում է նյութը` սպիտակ տաշած քարը` լակոնիկ ճարտարապետական պլաստիկ սյուներով, կամարներով, քառանկյուն հարթ որմնասյուներով։ Կենտրոնական գմբեթը, որի հիմքը դորիական ֆրիզն է, զարդարված է կեսոններով և զարդանկարներով։ Նրա վերևում փորագրված են նվիրատուների զինանշանները, որոնք միջոցներ են հատկացրել տաճարի կառուցման համար։ Մյուս երկու գմբեթների հիմքում` բաբինեցում և զոհասեղանին, դորիական ֆրիզն է` մետոպներով և տրիգլիֆներով։ Պատերը բաժանվում են քառանկյուն հարթ որմնասյուներով, իսկ ինտերիերի ճարտարապետական ձևավորումը հարստացված է երկու սանդուղքաբազուկներով, որոնք տանում են դեպի հյուսիսային և հարավային պատերի պատկերասրահներ։ Լույսը եկեղեցի է մտնում բարձր պատուհանների միջով, որոնք զարդարված են XX դարի սկզբի լվովցի նկարիչ Պյոտր Խոլոդնու ապակենկարներով։

Եկեղեցում պահպանվել են 17-18-րդ դարերի արվեստի գործեր։ Դրանցից ամենաթանկարժեքը Քրիստոսի չարչարանքներին նվիրված սրբապատկերներն են, որոնք մնացել են 1630-1638 թվականների Վերափոխման պատկերակալներից։ Դրանք ստեղծվել են Լվովի արվեստագետներ Ֆյոդոր Սենկովիչի (1630, այրվել է) և Նիկոլայ Պետրախնովիչի (1638, այժմ՝ Լվովի հարևանությամբ գտնվող Բոլշիե Գրիբովիչի գյուղի եկեղեցում) կողմից, որը 19-րդ դարում փոխարինվել է Մ. Յաբլոնսկու պատկերակալով։ Կրկնապատկերի վերածված քսան սրբապատկերներից երեքը պատկանում են Սենկովիչի վրձնին («Տիրոջ մուտքը Երուսաղեմ», «Դեպի դժոխք» և «Ղազարոսի հարություն»), տասնչորսը՝ Պետրախնովիչին, մնացածը մեզ են հասել 18-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Սրբապատկերն ինքնին գտնվում է Լվովի հարևանությամբ գտնվող Գրիբովիչի գյուղում, որտեղ այն վաճառվել է 1767 թվականին։ Պատերին մնացել են 17-րդ դարի սրբատաշ նկարչության նմուշներ։

18-րդ դարի երկրորդ կեսին Գալիցիայի (ուկրաինական) լեհ մանր ազնվական Ստրելբիցկիների տոհմից Թեոդոսիան՝ Միկլաշև գյուղի քահանա Ալեքսեյ Ստրելբիցկու կինը, Վերափոխման եկեղեցու համար նվիրաբերել է 6000 զլոտի։ Ի հիշատակ դրա, նրա դիմանկարը տեղադրվել է Վերափոխման եկեղեցում^[3]։ Այսօր այդ դիմանկարը գտնվում է Բորիս Վոզնիցկու հավաքածուում՝ Լվովի արվեստի ազգային պատկերասրահում՝ Օլեսկի ամրոցի ցուցահանդեսում։

1779 թվականին եկեղեցին վնասվել է հրդեհից։ Վերակառուցվել է 1796 թվականին։ Այդ ժամանակ տանիքն ու կենտրոնական գմբեթը ենթարկվել են փոփոխությունների։ 1965-1973 թվականներին իրականացվել են վերանորոգման և վերականգնման աշխատանքներ։

Երեք սրբերի մատուռը կառուցվել է ավելի ուշ (օծվել է 1591 թվականին)։ Այն ունի պարզ ձևավորում՝ ուղղանկյուն երեք գմբեթներով, որոնք ավարտվում են ապակիներով։ Մուտքը՝ զարդարված որթատունկի զարդանախշերով, պատկանում է Լվովի ճարտարապետական գլուխգործոցներին։ Մատուռի կառուցումը վերագրվում է Պ. Կրասովսկուն։

• Диба Юрій. Першовзір архітектурної композиції Успенської церкви у Львові // Вісник Національного університету «Львівська політехніка». — Львів : Видавництво львівської політехніки, 2011. — № 716. — С. 108—116.
• Диба Юрій. Рецензія на: Mariusz Karpowicz Uwagi o genezie form i oddziaływaniu Cerkwi Wołoskiej we Lwowie
• Бокало Ігор, Диба Юрій. Реконструкція іконостаса Успенської церкви у Львові
• [ua.vlasenko.net/_pgs/index.html Памятники градостроительства и архитектуры Украинской ССР]. — К.: Будивэльнык, 1983—1986. — Т. 3. — С. 92.