Վահե Պետրոսյան
| Այս հոդվածը կամ բաժինը կարող է չհամապատասխանել հանրագիտական ոճի վերաբերյալ Վիքիպեդիայի չափանիշներին: Ներկայացված մտահոգությունների համար այցելեք քննարկման էջը: Տե՛ս Վիքիպեդիայի ոճական ուղեցույցը հոդվածը բարելավելու ցուցումների համար: |
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Պետրոսյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Վահե Արմենակի Պետրոսյան, (սեպտեմբերի 13, 1938[1], Արաք, Իրան[1])։ ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ, աստղաֆիզիկոս, Սթենֆորդի համալսարանի պրոֆեսոր։
Վահե Պետրոսյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 13, 1938[1] (86 տարեկան) Արաք, Իրան[1] |
| Քաղաքացիություն |  Իրան |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | աստղագետ |
| Հաստատություն(ներ) | Սթենֆորդի համալսարան[1] |
| Ալմա մատեր | Կոռնելի համալսարան (1962)[1] |
| Տիրապետում է լեզուներին | պարսկերեն, անգլերեն և հայերեն |
Կենսագրություն
խմբագրելՆախնական կրթությունը Վահե Պետրոսյանը ստացել է նույն քաղաքի հայկական դպրոցում, իսկ հետո տեղափոխվել է մայրաքաղաք Թեհրան, որտեղ էլ գերազանց գնահատականներով ավարտում է դպրոցը։
Այդ ժամանակ Իրանում տեղի է ունենում բարձր առաջադիմություն ցուցաբերած աշակերտների համաիրանական մրցույթ, որին մասնակցել է նաև Վահե Պետրոսյանը։ Արժանանալով Իրանի ազգային կրթաթոշակի, նա մեկնում է ԱՄՆ՝ շարունակելու բարձրագույն կրթությունը Քոռնելի համալսարանում (1958-1962) ուսանում է ֆիզիկա և աստղաֆիզիկա։
1963 թվականին ավարտել է Քոռնելի համալսարանը, նրան առաջարկել էն շարունակել կրթությունը։ 1963-1967 թվականներին պրոֆեսոր Էդվին Սալպիտերի ղեկավարությամբ նա աշխատանքներ է իրականացնում դոկտորական թեզի վրա, որը պաշտպանել է 1967 թվականին և ստանում աստղագիտության դոկտորի գիտական աստիճան։
Վահե Պետրոսյանի մասնագիտական գործունեությունը սկսվել է 1961 թվականին. Քոռնելի համալսարանում դասախոսի օգնական էր, այնուհետև՝ 1962-1967 թվականներին, նույն համալսարանի գիտական ասիստենտ, 1967 թվականին՝ գիտաշխատող, 1967-1969 թվականներին՝ Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի գիտաշխատող, 1969 թվականին՝ Քեմբրիջի համալսարանի հրա��իրյալ դասախոս, 1969-1971 թվականներին՝ Սթենֆորդի համալսարանի պրոֆեսորի օգնական, 1971 թվականին՝ ԱՄՆ-ի Քիտ Պիկի ազգային աստղադիտարանի խորհրդատու, 1972-1979 թվականներին՝ Սթենֆորդի համալսարանի դոցենտ և 1980 թվականից՝ Սթենֆորդի համալսարանի պրոֆեսոր։
1981-1982 թվականներին աշխատել է Արչետրիում (Ֆլորենցիա, Իտալիա), ԱՄՆ-ի Ազգային օպտիկական աստղադիտարանում (NOAO[2],Թուսոն, Արիզոնա), Նորդիտայում (Կոպենհագեն, Դանիա), Մեդոնի աստղադիտարանում (Ֆրանսիա, 1989-1990 թվականներ), ԱՄՆ-ի Տիեզերական դիտակի գիտական ինստիտուտում[3] (1996 թվականից), կրկին NOAO-ում (1998 թվականից) և Բոխումի համալսարանի Առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտում (Գերմանիա, 2000 թվականից)։
Վահե Պետրոսյանի գիտական հետաքրքրությունները տարածվում են տեսական (հիմնականում՝ բարձր էներգիաների) աստղաֆիզիկայի և տիեզերաբանության երկու լայն ոլորտների վրա։ Առաջինը ներառում է ոչ ջերմային մասնիկների արագացման, տեղափոխման և ճառագայթման հետազոտությունները, որոնք մշակվել են գլխավորապես արեգակնային բռնկումների և դրանց ռենտգենյան ճառագայթման նկատմամբ կիրառության համար։ Այս աշխատանքները կիրառություն են գտել նաև բազմաթիվ այլ աստղաֆիզիկական աղբյուրներում և բարձր էներգիաներով աստղաֆիզիկական գործընթացներում՝ ներառյալ աստղային բռնկումները, աստղերի և ակտիվ գալակտիկաների սև խոռոչների ակրեցիոն սկավառակները, գամմա բռնկումները և գալակտիկաների կույտերը։ Նա հետաքրքիր արդյունքներ է ստացել նաև նեյտրինային աստղաֆիզիկայի բնագավառում, հետազոտել իոնացված ջրածնային ամպերում ինֆրակարմիր աղբյուրները։ Վահե Պետրոսյանի տիեզերաբանության աշխատանքներն ուղղված են գալակտիկաների և քվազարների (և ընդհանրապես ակտիվ գալակտիկական միջուկների) էվոլյուցիային, գալակտիկաների կույտերում պայծառ աղեղների ուսումնասիրությանը (որոնց համահայտնաբերողն է Ռ. Լինդս և Վ Ա. Պետրոսյան, «Պայծառ աղեղներ գալակտիկաների կույտերում»), գրավիտացիոն ոսպնյակներին, Տիեզերքի էվոլյուցիայի վաղ փուլին և տիեզերաբանական մոդելների կառուցմանը։ Մեկ այլ ոլորտ է աստղագիտական տվյալների վերլուծությանը վերաբերող վիճակագրական եղանակների բնագավառը։ Սթենֆորդի համալսարանի վիճակագրության բաժնի աշխատակից Բ.Էֆրոնի հետ համատեղ կատարած այս աշխատանքը վերաբերում է ոչ լրիվ տվյալների հիման վրա աստղագիտական աղբյուրների բաշխման որոշման ոչ պարամետրական նոր եղանակների մշակմանը։
Վահե Պետրոսյանը հրատարակել է ավելի քան 250 գիտական հոդված՝ ներառյալ գամմա բռնկումները, քվազարներն ու ակտիվ գալակտիկական միջուկները, արեգակնային բռնկումները, վիճակագրական եղանակները և այլն։ 1973 թվականից սկսած նա ղեկավարել է բակալավրական և մագիստրոսական ավելի քան 30 թեզ և ունեցել է 7 հետդոկտորական աշխատակից։
Վահե Պետրոսյանը Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ), Ամերիկյան աստղագիտական ընկերության, Մեծ Բրիտանիայի Թագավորական աստղագիտական ընկերության և Հայկական աստղագիտական ընկերության (ՀԱԸ 2007 թվականից) անդամ է, ինչպես նաև Էտա Կապպա Նյու և Տաու Բետա Պի (Eta Kappa Nu, and Tau Beta Pi[4]) գիտական ընկերությունների անդամ։ (Վ. Պետրոսյանի գիտական ձեռքբերումների մասին մեծապես օգտվել ենք Հայկական աստղագիտական ընկերության կայքից)։
Վահե Պետրոսյանը ակտիվորեն մասնակցում է տեղի հայ համայնքի աշխատանքներին և տևական ժամանակ է, որ ԱՄՆ-ի մեծահասակների վոլեյբոլի հավաքականի ավագն է։
ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիան 2008 թվականին նրան ընտրել է ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 9 (հայ.) — հատոր 9. — էջ 264.
- ↑ «ԱՄՆ-ի Ազգային օպտիկական աստղադիտարանի կայքը». Արխիվացված է օրիգինալից 1997 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «ԱՄՆ-ի Տիեզերական դիտակի գիտական ինստիտուտ». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Eta Kappa Nu, and Tau Beta Pi». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 15-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Ազգային գրադարանի կայք
- Պետրոսյան Վահե, ՀՀ ԳԱԱ Արտասահմանյան անդամներ
- Vahe Petrosian, Professor of Physics and Applied Physics at Stanford University
| Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վահե Պետրոսյան» հոդվածին։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 264)։ |
