Սֆերոֆիզա աղուտային

Ուղիղ կանգնած ցողուններով, 3-10 սմ բարձրությամբ, բազմամյա խոտաբույս է։ Տերևները կենտ փետրաձև են։ 6-11 զույգ տերևիկները առսեղմ թավոտ են, մոխրագույն, էլիպսաձև և բութ գագաթով։ Ծաղկաբույլն ունի 7-15 ծաղիկ։ 10-12 մմ երկարությամբ պսակը ծիրանագույն է։ 2-2,5 սմ երկարությամբ, փքված, թաղանթային և մերկ ունդը գտնվում է երկար ոտիկի վրա^[1]։

Հայաստանում հանդիպում է միայն Երևանի ֆլորիստիկական շրջանում (Արմավիր, Արարատ)։ Աճում է նաև Ռուսաստանի եվրոպական մասի հարավում, Միջին Ասիայում, Ղազախստանում, Իրանում, Աֆղանստանում, Ալթայում, Տուվայում և Մոնղոլիայում^[1]։

Աճում է ստորին լեռնային գոտիներում՝ 800-900 մ բարձրությունների վրա, ինչպես նաև աղակալած ճահիճներում և առուների ափերին։ Ծաղկում է հունիս-հուլիս ամիսներին, պտղաբերում՝ հուլիս-օգոստոսին^[1]։

Խոցելի տեսակ է։ Հայտնի են երկու պոպուլյացիա, որոնց տարածման և բնակության շրջանների մակերեսը 500 կմ²-ից պակաս է։ ��կատի ունենալով տեսակի լայն ընդհանուր տարածմանը՝ սպառնալիքի կատեգորիան իջեցվել է։ Հայաստանի Կարմիր գրքի առաջին հրատարակության մեջ ընդգրկված չէր։ Ընդգրկված չէ նաև CITES-ի և Բեռնի կոնվենցիաների հավելվածներում^[1]։

ՀՀ կառավարության 2008 թվականի որոշմամբ Արարատի աղակալած ճահիճները ընդգրկվել են բնության հուշարձանների ցանկում՝ որպես «Աղակալած ճահճուտ»^[1]։