Ստաբատ մատեր
Ստաբատ մատեր (լատին․՝ Stabat Mater < Stabat Mater dolorosa, միջին լատիներեն, կանգնած է մայրը վշտագին), կաթոլիկական պոեմ, որտեղ խաչված Որդու տառապանքը սգացող Տիրամայրը արտահայտում է ընդհանրապես որդեկորույս մոր վիշտն ու հուսահատությունը։ Ունի aab-ccb կառուցվածք, 20×3 տող ոտանավոր տեքստ։ Վերագրվում է Ֆրանցիսկյան միաբանության ներկայացուցիչ բանաստեղծ Յակոպո դա Տոդիին։
Երաժշտության մեջ
խմբագրել14-րդ դարում եղանակ և այնուհետև «Ստաբատ մատերը» գոյատևել է որպես սեքվենցիա։ Արարողության մեջ կատարվել է «Տիրամոր յոթ վշտերը» կոչվող տոնին (սեպտեմբերի 15), հետագայում Ավագ Ուրբաթին և այլ տոների։ Գրական տեքստը, որոշ դեպքերում նաև մեղեդին, սկսած 15-րդ դարից նշանավոր շատ կոմպոզիտորների ստեղծագործության համար նյութ են ծառայել։ Համանուն գործեր են գրել Ժոսքեն Դեպրեն, Պալեստրինան, Պերգոլեզին, Ռոսինին, Վերդին, Սկարլատտին, Հայդնը, Շուբերտը, Դվորժակը, Շիմանովսկին, Պուլենկը, Պենդերեցկին և ուրիշները։
Գրիգոր Նարեկացուն վերգրվող հայկական միջնադարյան նշանավոր տաղ «Տիրամայրն» յուրահատուկ հայկական «Ստաբատ մատեր» է։
Ստաբատ մատեր կազմել է երաժշտական ժանր, սակայն չի մնացել հոգևոր երաժշտության սահմաններում, այլ աշխարհականացել է բովանդակությամբ։
Լատիներեն տեքստը
խմբագրել
Stabat mater dolorosa Cuius animam gementem, O quam tristis et afflicta Quae maerebat et dolebat, Quis est homo qui non fleret, |
Quis non posset contristari Pro peccatis suae gentis Vidit suum dulcem Natum Eia, Mater, fons amoris Fac, ut ardeat cor meum |
Sancta Mater, istud agas, Tui Nati vulnerati, Fac me tecum pie flere, Iuxta Crucem tecum stare, Virgo virginum praeclara, |
Fac, ut portem Christi mortem, Fac me plagis vulnerari, Flammis ne urar succensus, Christe, cum sit hinc exire, Quando corpus morietur, |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 95)։ |