Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Զահլե)

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին գտնվում է Բեկաայի մարզի Զահլե քաղաքի կենտրոնական մասում։ Դրանից ոչ հեռու գտնվում է ասորի ուղղափառ սուրբ Գևորգ եկեղեցին և առաջնորդարանը, հույն կաթոլիկ սուրբ Նիկոլաս տաճարը, երկու ավետարանական եկեղեցիներ։

Զահլե քաղաքում հայերը հիմնականում հաստատվել են Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին: 1918 թվականի Մուդրոսի զինադադարից հետո նրանց մեծ մասը վերադարձել է Կիլիկիա: Կիլիկիայի հայաթափումից հետո, սակայն, Զահլեում հայերի թիվը կրկին աճել է: 1927 թվականին այստեղ բնակվել է շուրջ 2 հազար հայ: 21-րդ դարի սկզբին նրանք կազմում են շուրջ 150 ընտանիք:

Սկզբնական շրջանում տեղացի հայ առաքելականներն իրենց կրոնական արարողությունները կատարել են հույն ուղղափառ համայնքի սուրբ Նիկոլաս եկեղեցում: 1929 թվականից գործում է սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայկական եկեղեցին, 1927 թվականից՝ Ազգային Պալըգճյան վարժարանը, 1954 թվականից՝ Յուզպաշյան մանկապարտեզը, 1936 թվականից՝ Անարատ հղության հայ կաթոլիկ քույրերի «սիրտ Հիսուսի» վարժարանը (ընդհատումներով), 1922 թվականից հայ ավետարանական վարժարանը: Հետագայում այդ վարժարանները փակվել են: Գործում է նաև հայ կաթոլիկ սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին: Զահլեում իրենց մասնաճյուղերն ունեն ՀԲԸՄ-ն (1927 թվականից), ՀՄՄ-ն (1927 թվականից), Լիբանանի Օգնության Խաչը (1934 թվականից) և ՀՄԸՄ-ն (1927 թվականից): 1969 թվականից ՀԲԸՄ Զահլեի մասնաճյուղն ունի ակումբի առանձին շենք ու մարզադաշտ: 1944-52 թվականներին Զահլեում գործել է նաև «Բաղրամյան» մարզական միության մասնաճյուղը:

Հույն ուղղափառ արաբախոս համայնքի առաջնորդ տեր Նիֆոն Սաբա եպիսկոպոսը ընդառաջեց Զահլեի հայության ցանկությանը և արտոնություն տվեց հայերին արարողություններ կատարելու Մեյդան թաղի Սուրբ Նիկոլա տաճարի մեջ։ Հետագայում, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Սահակ Բ Խապայանը Խաչատուր ծայրագույն վարդապետ Տեր-Ղազարյանին նշանակեց շրջանի հոգևոր հովիվ:

1927 թվականին եգիպտահայ բարերար Բարսեղ Պալըգճյանի նվիրատվությամբ ապահովվեց եկեղեցու հողատարածքը, որի վրա գնտվող հողաշեն սենյակները միացան և վերածվեցան մատուռի։ 1928 թվականի ամռանը միևնոյն բարերարը իր ննջեցեալ հոր՝ Գրիգորի հիշատակին ստանձնեց նույն հողին վրա կառուցել քարաշեն եկեղեցի: Եկեղեցին մկրտվեց հանուն սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի։ Տեր Մաշտոց քահանա Ոսկերիչյանի ժամանակ և Հայ Բարեգործական Ընդհանուր Միության միջոցներով կառուցվեց «Յուզպաշյան» սրահը, իսկ «Գալուստ Կյուլպենկյան» հիմնադրամի հովանավորությամբ բարձրացան երեք յարկերը, ինչպես նաև հաստատվեց երիցատունը և ընդարձակվեց խորհրդարանի սրահը: Ղևոնդ արքեպիսկոպոս Չեպեյանի բարերարութեամբ մարմարապատվեց եկեղեցու խորանը:

Եկեղեցու հոգևոր հովիվներն են՝

• Տեր Խաչատուր ծայրագույն վարդապետ Տեր Ղազարյան
• Տեր Սարգիս քահանա Պետրոսյան (1925 – 1927)
• Տեր Եղիշե քահանա Տողրամաճյան
• Տեր Դիոնիս քահանա Կրեզյան
• Տեր Մաշտոց քահանա Ոսկերիչյան
• Տեր Նշան քահանա Ժասթաճյան
• Տեր Վաչե քահանա Թաթոյյան
• Տեր Ներսես քահանա Ճերմակյան
• Տեր Ռուբեն քահանա Միսիսյան
• Հայր Եզեկիել աբեղա Սելլումյան:

Եկեղեցու այժմյան թաղական խորհուրդի անդամներն են՝ Հակոբ Քյուրումյան (ատենապետ), Գաբրիել Ճլըգյան, Ավետիս Փամպուքյան, Կարո Թորգոմյան, Վարդան Մակարյան, Սարգիս Թոփուզյան, Րաֆֆի Հակոբյան, Անդո Դեքիրմենջյան եւ Րաֆֆի Չինչինյան։

2023 թվականի մարտի 12-ին, տեղի ունեցավ Թաղական խորհուրդի ընտրություն: Նորընտիր Թաղական խորհուրդի անդամներն են՝ Հակոբ Քյուրումյան (ատենապետ), Գաբրիել Ճլըգյան, Կարո Թորգոմյան, Թոնի Թաթինյան եւ Րաֆֆի Չինչինյան։