Սեմեյ
Սեմեյ (ղազ.՝ Семей, Semei, سەمەي, ղազ.՝ 
Семей, Semei, մինչև 2007 թվականը՝ Սեմիպալատինսկ[1][2], 1917-1920 թվականներին՝ Ալաշ-կալա (ղազ.՝ Алаш-қала, Alaş-qala), քաղաք Ղազախստանի արևելյան՝ սիբիրյան մասում, Ռուսաստանի հետ սահմանի մերձակայքում, Իրտիշ գետի զույգ ափերին, Ալմաթիից մոտավորապես 1000 կիլոմետր դեպի հյուսիս, ռուսական Օմսկ քաղաքից 700 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք։ 2022 թվականից նորակազմ Աբայի մարզի վարչական կենտրոնն է։ 1782-ից մինչև 1997 թվականը ներառյալ եղել է Սեմիպալատինսկի մարզկենտրոնը։ Բուն քաղաքը, առանց նրան վարչականորեն ենթակա 14 գյուղական շրջանների, զբաղեցնում է 210, դրանց հետ միասին՝ 27.490 քառակուսի կիլոմետր տարածք[3]։ 2021 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 351.124[4]:
| Բնակավայր | |||
|---|---|---|---|
| Սեմեյ | |||
| ռուս.՝ Семей | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Ղազախստան | ||
| Համայնք | Semey Qalasy? | ||
| Հիմնադրված է | 1718 թ. | ||
| Մակերես | 210 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 206 մետր | ||
| Բնակչություն | ▲350 201 մարդ (2020) | ||
| Ժամային գոտի | UTC+6 և Asia/Almaty? | ||
| Հեռախոսային կոդ | +7 7222 | ||
| Փոստային դասիչ | 070000–071411 | ||
| Պաշտոնական կայք | gov.kz/memleket/entities/abay-semey(ղազախ.) | ||
| |||
Ղազախստանում Սեմեյը երկրի մշակութային մայրաքաղաքի համարում ունի[5][6], քանի որ ղազախական մշակույթի և արվեստի բազմաթիվ կարկառուն գործիչներ ծագումով այս քաղաքից են։ Սեմեյին շնորհվել է «Ղազախստանի պատմական կենտրոնի» հատուկ կարգավիճակ[5]։
Տնտեսության զարգացած ճյուղերից են մեքենաշինությունը, շինանյութերի, մորթու և կաշվեղենի, պահածոների արտադրությունը։
Բնակչություն
խմբագրել| Տարին | Բնակչ. |
|---|---|
| 1881 | 17,820 |
| 1897 | 26,353 |
| 1910 | 34,400 |
| 1926 | 56,100 |
| 1939 | 109,700 |
| 1959 | 149,800 |
| 1979 | 270,400 |
| 1989 | 317,100 |
| 1999 | 269,600 |
| 2009 | 299,264 |
Կլիմա
խմբագրելՍեմեյին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման (Köppen climate classification-ի դասաարգմամբ՝ Dfb)՝ տաք ամառներով և չափազանց ցուրտ ձմեռներով; Ամենացածր ջերմաստիճանը՝ −48.6 °C (−55.5 °F), գրանցվել է 1938 թվականի նոյեմբերին, ամենաբարձրը՝ 42.5 °C (108.5 °F), 2002 թվականի օգոստոսին[7]։
| Սեմեյ (1991–2020, extremes 1854–present)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 7.2 (45) |
7.2 (45) |
24.5 (76.1) |
33.9 (93) |
37.5 (99.5) |
39.5 (103.1) |
42.1 (107.8) |
42.5 (108.5) |
38.9 (102) |
30.0 (86) |
21.0 (69.8) |
7.8 (46) |
42.5 (108.5) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −10.3 (13.5) |
−7.6 (18.3) |
0.4 (32.7) |
14.3 (57.7) |
22.1 (71.8) |
27.4 (81.3) |
28.5 (83.3) |
27.0 (80.6) |
20.5 (68.9) |
12.1 (53.8) |
0.3 (32.5) |
−7.1 (19.2) |
10.6 (51.1) |
| Միջին օրական °C (°F) | −15.1 (4.8) |
−13.2 (8.2) |
−5.0 (23) |
7.5 (45.5) |
14.8 (58.6) |
20.5 (68.9) |
21.7 (71.1) |
19.6 (67.3) |
12.7 (54.9) |
5.4 (41.7) |
−4.5 (23.9) |
−11.5 (11.3) |
4.4 (39.9) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −20.2 (−4.4) |
−19.1 (−2.4) |
−10.4 (13.3) |
0.6 (33.1) |
6.8 (44.2) |
12.8 (55) |
14.7 (58.5) |
11.9 (53.4) |
5.0 (41) |
−0.5 (31.1) |
−8.9 (16) |
−16.2 (2.8) |
−2.0 (28.4) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −47.2 (−53) |
−45.3 (−49.5) |
−38.9 (−38) |
−26.1 (−15) |
−9.9 (14.2) |
−1.1 (30) |
3.9 (39) |
−1.0 (30.2) |
−8.2 (17.2) |
−20.8 (−5.4) |
−48.6 (−55.5) |
−45.8 (−50.4) |
−48.6 (−55.5) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 16 (0.63) |
18 (0.71) |
20 (0.79) |
20 (0.79) |
27 (1.06) |
33 (1.3) |
50 (1.97) |
27 (1.06) |
17 (0.67) |
23 (0.91) |
28 (1.1) |
25 (0.98) |
304 (11.97) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 1 | 1 | 3 | 9 | 13 | 12 | 15 | 12 | 10 | 11 | 6 | 1 | 94 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 18 | 18 | 14 | 4 | 0.4 | 0 | 0 | 0.03 | 0.1 | 5 | 14 | 19 | 93 |
| % խոնավություն | 75 | 75 | 76 | 59 | 53 | 53 | 60 | 59 | 60 | 67 | 74 | 75 | 66 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 108 | 139 | 199 | 243 | 303 | 335 | 342 | 307 | 242 | 144 | 111 | 94 | 2567 |
| Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[7] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: NOAA (sun, 1961–1990)[8] | |||||||||||||
Քույր քաղաքներ
խմբագրել| Քաղաքը | Տարին | Երկիրը |
|---|---|---|
| Իպր | 2012 | Բելգիա[9] |
| Պուշկին | 2013 | Ռուսաստան[10] |
.svg){kind=link}
Պատկերասրահ
խմբագրել
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Указ Президента Республики Казахстан от 21 июня 2007 года № 351 «О переименовании города Семипалатинска Восточно-Казахстанской области»». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 2-ին.
- ↑ «О переименовании города Семипалатинска Восточно-Казахстанской области - ИПС "Әділет"». adilet.zan.kz. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 27-ին.
- ↑ в том числе 15 населённых пунктов с численностью более 1000 человек, самые крупные из них Шульбинск, Букенчи, Чекоман, Приречное, Мукур, Новобаженово
- ↑ «Численность населения Казахстана по отдельным этносам на начало 2022 года [[:Կաղապար:XLSlink]]». Комитет по статистике Министерства национальной экономики Казахстана (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 1-ին.
{{cite web}}: URL–wikilink conflict (օգնություն) - ↑ 5,0 5,1 «Семей станет историческим центром». Деловой портал Капитал.кз (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- ↑ «Семей подарил стране целую плеяду выдающихся деятелей». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 4-ին.
- ↑ 7,0 7,1 «Weather and Climate - The Climate of Semipalatinsk (Semey)» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ «Semipalatinsk Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
- ↑ «Бельгийский Ипр и казахстанский Семей стали городами-побратимами». Казинформ. 2012 թ․ մարտի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ «Города-партнеры». Сайт администрации Санкт-Петербурга. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 4-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեմեյ» հոդվածին։ |