Ռուսուդան (վրաց թագուհի)
Ռուսուդան (վրաց.՝ რუსუდანი, 1194 - 1245, Թիֆլիս, Վրաց թագավորություն), Վրաստանի թագուհի (1223-1245)։ Թամար թագուհու ու Դավիթ Սոսլանի դուստրը։ Ռուսուդանի թագավորության տարիներին ավարտվում է Վրաստանի պատմության ոսկեդարը։ Ռուսուդանը չափազանց թույլ էր մոնղոլական արշավանքներին դիմակայելու և երկրի անկախությունն ու միասնականությունը պահպանելու համար։
Ռուսուդան վրաց.՝ რუსუდანი | |
|---|---|
| Վրաց թագուհի | |
 | |
| Իշխանություն | Վրաստան |
| Թագադրում | 1223 |
| Հանձնում | 1245 |
| Ծնվել է՝ | շուրջ 1194 |
| Մահացել է՝ | 1245 |
| Վախճանի վայր | Թիֆլիս, Վրաց թագավորություն |
| Գելաթի վանք | |
| Երկիր | Վրաստան |
| Ազգություն | վրացի |
| Նախորդ | Գեորգի IV |
| Հաջորդող | Դավիթ IV Նարին |
| քաղաքական գործիչ | |
| Հայր | Դավիթ Սոսլան |
| Մայր | Թամար թագուհի |
| Երեխաներ | Գյուրջի խաթուն և Դավիթ VI Նարին |
| Հավատք | Վրաց ուղղափառ եկեղեցի |
| Ստորագրություն |  |
Կենսագրություն
խմբագրելՌուսուդանը գահ է բարձրացել 1223 թվականի հունվարի 18-ին՝ իր եղբոր՝ Գեորգի IV-ի մահից հետո, ով ծանր վիրավորվել էր մոնղոլների դեմ մղված ճակատամարտում։
Ռուսուդանի թագավորության երրորդ տարում՝ 1225 թվականի աշնանը, Վրաստան են ներխուժում խորեզմշահ Ջալալ Էդ-Դինի զորքերը, ովքեր փախչում էին Խորեզմը գրաված մոնղոլներից։ Վրացական զորքերը, որ կռվում էին Իվանե Ա-ի առաջնորդությամբ, ծանր պարտություն կրեցին Գառնու ճակատամարտում, ինչի շնորհիվ խորեզմշահի զորքերի համար բացվեցին Թիֆլիսի, Կարսի ու Գանձակի ճանապարհները։ Խորեզմշահը պաշարեց Թիֆլիսը, իսկ վրաց արքունիքը տեղափոխվեց Քութայիս։ 1226 թվականի մարտի 9-ին Ջալալ Ադ-Դինը գրավեց ու ամբողջովին ավերեց Թիֆլիսը։ 1227 թվականին Ջալալ Ադ-Դինը կրկին գրավեց Թիֆլիսը, սակայն ստիպված եղավ լքել քաղաքը այն բանից հետո, երբ Ռուսուդանը պայմանագիր կնքեց Իկոնիայի սուլթանության հետ, որով ողջ արևելյան Վրաստանը անցավ նրա տիրապետության տակ մինչև 1230 թվականը։
1236 թվականին մոնղոլները երրորդ և վերջին անգամ ներխուժեցին Անդրկովկաս։ Խորեզմշահերի դեմ կռիվներում թուլացած վրացական զորքերը չկարողացան դիմադրություն ցույց տալ, և 1240 թվականին երկիրն ամբողջովին գրավվել էր մոնոլների կողմից։ Ռուսուդանն այդ ժամանակ գտնվում էր Քութայիսում։ 1242 թվականին նա հաշտություն ��այմանագիր կնքեց մոնղոլների հետ, որով Վրաստանը ճանաչվում էր խանի վասալ և պարտավորվում էր հարկ վճարել նրան։
1224 թվականին Ռուսուդանն ամուսնանում է սելջուկների արքայազն Մուհամադ ուդ-Դինի հետ, ով ընդունել էր քրիստոնեություն և վերցրել Դմիտրի անունը։ Նրա դուստրը՝ Թամարը, կնության տրվեց սելջուկների սուլթան Կեյ Խոսրով II-ին, իսկ վերջինիս մահից հետ ամուսնացավ վեզիր Փերվանի հետ, ով սուլթանության փաստացի ղեկավարն է։
Ռուսուդանի մահից հետո վրացական միասնական պետությունը դադարեց գոյություն ունենալուց�� Նրա որդի Դավիթ VI Նարինը, ով պատանդ էր պահվում սուլթանի արքունիքում, Վրաստան վերադարձավ միայն մոր մահից հետո։ Մոնղոլները պաշտպանում էին ինչպես նրան, այնպես էլ գահի մյուս հավակնորդին՝ Գոերգի IV-ի ապօրինի որդուն, որ ավելի ուշ հայտնի դարձավ որպես Դավիթ VII Ուլու։ Արդյունքում գահը թափուր մնաց մինչև 1247 թվականը, որից հետո երկիրը բաժանվեց երկու մասի՝ Արևելյան և Արևմտյան Վրաստան։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Alemany, Agustí (2000), Sources on the Alans: A Critical Compilation, p. 321. Brill Academic Publishers, ISBN 9004114424.
Գրականություն
խմբագրել- Ronald Grigor Suny. The making of the Georgian nation. — 2. — Indiana University Press, 1994. — 418 p. — ISBN 0253209153, ISBN 9780253209153.
| Նախորդող Գեորգի IV 1213—1223 |
Վրաստանի թագուհի Ռուսուդան 1223–1245 |
Հաջորդող Դավիթ VI Նարին 1245–1293 |