Պիեռ Անդրե Լատրեյ
Պիեռ Անդրե Լատրեյ (ֆր.՝ Pierre André Latreille. ֆրանսերեն արտասանութամբ՝ , նոյեմբերի 29, 1762[1][2][3][…], Բրիվ-լա-Գայարդ[4] - փետրվարի 6, 1833[1][3][5][…], Փարիզ[4]), ֆրանսիացի կենսաբան, հոդվածոտանիների ուսումնասիրման բնագավառի մասնագետ։ Եղել է Փարիզի բնագիտա-պատմական թանգարանի միջատաբանության պրոֆեսոր, ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ։ Ընտրվել է նաև ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամ[8]։ Պարգևատրվել է Պատվո լեգեոնի շքանշանով։ Համարվել է իր ժամանակի խոշորագույն միջատաբանը։ 1832 թվականի հունվարի 31-ին հիմնել է Ֆրանսիայի միջատաբանական ընկերությունը (Société entomologique de France), որին նախագահել է մինչև իր մահը։
Պիեռ Անդրե Լատրեյ ֆր.՝ Pierre-André Latreille | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 29, 1762[1][2][3][…] Բրիվ-լա-Գայարդ[4] |
| Մահացել է | փետրվարի 6, 1833[1][3][5][…] (70 տարեկան) Փարիզ[4] բնական մահով[6] |
| Գերեզման | Grave of Pierre-André Latreille |
| Բնակության վայր(եր) | Ֆրանսիա |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Դավանանք | կաթոլիկություն |
| Մասնագիտություն | լեպիդոպտերիստ, միջատաբան, արաքնոլոգ, քաղցկեղաբան, սարկավագ, համալսարանի դասախոս, գրող և կենդանաբան |
| Հաստատություն(ներ) | École nationale vétérinaire d'Alfort? |
| Գործունեության ոլորտ | միջատաբանություն |
| Անդամակցություն | Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4] |
| Ալմա մատեր | Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ, collège du Cardinal-Lemoine? և Բնական պատմության ազգային թանգարան |
| Տիրապետում է լեզուներին | ֆրանսերեն[7] |
| Պարգևներ |  |
| Հայր | Jean-Baptiste Sahuguet d'Amarzit d'Espagnac?[6] |
| Մայր | անհայտ[6] |
 Pierre-André Latreille Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելԱստվածաբանություն է ուսումնասիրել, 1780 թվականին սարկավագ ձեռնադրվել։ 1793 թվականին բանտ է նետվել, քանի որ չի ենթարկվել 1790 թվականին ընդունված «Հոգևորականության քաղաքացիական սահմանադրության» (ֆր.՝ Constitution civile du clergé) պահանջին, ըստ որի պետք է հավատարմության երդում տար պետությանը[9]։ Դատապարտվել է մահապատժի։ Սահմանված կարգի համաձայն՝ մահապատժից առաջ դատապարտյալները բուժզննում են անցել։ Բանտի բժիշկը զարմանքով նկատել է, որ Լատրեյը կլանված զննում է զնդանի հատակին ընկած մի բզեզ[10] և արտահայտել է իր խորին զարմանքը։ Լատրեյը բացատրել է, որ դա հազվագյուտ միջատ է՝ Necrobia ruficollis[11]: Ապշահար բժիշկը բզեզն ուղարկել է տեղացի բնագետ Ժան Բատիստ Բորի դը Վենսանին (հետագայում՝ ակադմիկոս), ով, ծանոթ լինելով Լատրեյի աշխատանքներին, միջնորդել է, որ նրան և նրա խցակից ընկերոջն ազատեն բանտից[10] (մնացած խցակիցները մեկ ամսվա ընթացում կախաղան են հանվել)[10]։ Երախտագետ Լատրեյը մինչև կյանքի վերջը մնացել է դը Վենսանի նվիրյալ բարեկամը[12]։
Լատրեյի գիտական աշխատանքները մեծապես նպաստել են կենդանական աշխարհի համակարգումը բարեփոխելու գործին, կարևոր դեր են կատարել հատկապես սարդակերպերի, հոդվածոտանիների, կռճիկավոր ձկների, խեցգետնակերպերի ուսումնասիրման և դասդասման բնագավառում։ Յոհան Քրիստիան Ֆաբրիցուսը նրան բնորոշել է որպես entomologorum nostri aevi Princeps («մեր ժամանակի մեծագույն միջատաբանի»), իսկ Ժան Վիկտոր Օդուենը նրան անվանել է Entomologiae Princeps («միջատաբանության իշխան»)[9]։
Հիշատակ
խմբագրելՊիեռ Անդրե Լատրեյի՝ Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը գտնվող շիրմին Միջատաբանական ընկերության հանգանակած գումարով կանգնեցվել է նրա հուշարձանը[13]։
Լատրեյի կյանքի ու գործի ուսումնասիրությանը բազմաթիվ գրքեր են նվիրվել։ 1798-1850 թթ. միջակայքում նրա պատվին անվանվել է 163 միջատատեսակ[9]։ Լատրեյի պատվին անվանված տաքսոնների մեջ ներառված են նաև հետևյալները[14].
- Lumbrineris latreilli Audouin & H. Milne-Edwards, 1833
- Cecrops latreillii Leach, 1816
- Apseudes latreillii (H. Milne-Edwards, 1828)
- Orbinia latreillii (Audouin & H. Milne-Edwards, 1833)
- Latreillia Roux, 1830
- Cilicaea latreillei Leach, 1818
- Bittium latreillii (Payraudeau, 1826)
- Macrophthalmus latreillei (Desmarest, 1822)
- Eurypodius latreillei Guérin, 1828
- Sphex latreillei Lepeletier de Saint Fargeau, 1831
Կարևորագույն աշխատություններ
խմբագրել- «Essai sur l’histoire des fourmis» (Брив, 1798);
- «Histoire naturelle des salamandres» (1800);
- «Hist. nat. des singes» (2 т., 1801);
- «Hist. nat. des reptiles» (вместе с Соннини, 1802; новое изд. 1826);
- «Hist. nat. des crustacé es et insectes» (14 т., 1802-5);
- «Genera crustaceorum et insectorum» (4 т., 1806-9);
- «Considerations sur l’ordre naturel des animaux etc.» (1810);
- «Mémoires sur divers sujets de l’histoire naturelle des insectes, de géographie ancienne et de chronologie» (1819);
- «Familles naturelles du règne animal» (1825);
- «Cours d’entomologie» (1831).
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Base Léonore (ֆր.) — ministère de la Culture.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Dupuis C. Pierre André Latreille (1762-1833): The Foremost Entomologist of his Time // Annual Review of Entomology / A. E. Douglas, N. M. Gerardo, M. R. Berenbaum, T. E. Mittler, C. N. Smith, R. F. Smith, F. J. Radovsky, V. H. Resh, E. A. Steinhaus, C. M. Grozinger et al. — Annual Reviews, 1974. — Vol. 19, Iss. 1. — P. 1—14. — ISSN 0066-4170; 1545-4487 — doi:10.1146/ANNUREV.EN.19.010174.000245
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ «APS Member History». search.amphilsoc.org. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Claude Dupuis Pierre André Latreille (1762–1833): the foremost entomologist of his time(անգլ.) // Annual Review of Entomology. — 1974. — Т. 19. — С. 1—14. — Архивировано из первоисточника 20 Մարտի 2019.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 David M. Damkaer A celebration of Crustacea // The Copepodologist's Cabinet: A Biographical and Bibliographical History, Volume 1. — American Philosophical Society, 2002. — С. 114—130. — (Memoirs of the American Philosophical Society, Volume 240). — ISBN 978-0-87169-240-5
- ↑ «Pierre André Latreille: The Entomologist Who Escaped Death Because of a Beetle». www.amusingplanet.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 27-ին.
- ↑ Bory de Saint-Vincent, Correspondence, published and annotated by Philippe Lauzun, Maison d’édition et imprimerie moderne, 1908. (Read online)
- ↑ Paul Bauer, Deux siècles d'histoire au Père Lachaise, Mémoire et Documents, (978-2-914611-48-0), p. 476-477
- ↑ Hans G. Hansson. «Pierre André Latreille». Biographical Etymology of Marine Organism Names. Göteborgs Universitet. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 25-ին.
Գրականություն
խմբագրել- «Латрейль, Пьер-Андре». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Works by Pierre André Latreille at the Biodiversity Heritage Library
| Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Անդրե Լատրեյ» հոդվածին։ |
| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Անդրե Լատրեյ» հոդվածին։ |