Շավարշ Ամիրխանյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Ամիրխանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Շավարշ Մեհրաբի Ամիրխանյան (նոյեմբերի 15, 1894[1], Կոթիգեղ, Ղազախի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1][2] - օգոստոսի 26, 1959[1][2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2]), հայազգի հեղափոխական, կուսակցական և պետական գործիչ, խմբագիր։
| Շավարշ Ամիրխանյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 15, 1894[1] |
| Ծննդավայր | Կոթիգեղ, Ղազախի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1][2] |
| Մահացել է | օգոստոսի 26, 1959[1][2] (64 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2] |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Ներսիսյան դպրոց[1] |
| Մասնագիտություն | հեղափոխական և քաղաքական գործիչ |
| Աշխատավայր | Պահակ |
| Կուսակցություն | ԽՄԿԿ[1] |
Կենսագրություն
խմբագրելԾնվել է 1894 թվականի նոյեմբերի 15-ին, Ղազախի գավառի Կոթիգեղ (այժմ՝ Հայաստանի Տավուշի մարզի Կոթի) գյուղում։ Տարրական կրթությունն ստացել է հայրենի գյուղում, ապա սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, որը չի ավարտել։ Ավարտել է Երևանի ուսուցչական սեմինարիան։ 1916-1917 թթ. աշխատել է որպես ուսուցիչ սկզբում Քանաքեռում, ապա Սուխումի շրջանում։ 1917-1919 թվականներին ընդհատակյա աշխատանք է տարել Հարավային Կովկասում և Հյուսիսային Կովկասում, իսկ խորհրդային իշխանության հաղթանակից հետո աշխատում Գուդաուտիի բանվորների և ��ինվորների խորհրդում։ 1918 թվականին Վրաստանում գործող պարտիզանական մի ջոկատի կազմում Ամիրխանյանը նահանջում է Հյուսիսային Կովկաս և աշխատում է Արմավիրում, իսկ 1919 թվականին անցնում է Աստրախան, որտեղ աշխատում է որպես ռազմա-հեղափոխական խորհրդի նախագահ Գևորգ Աթարբեկյանի օգնական։ Նույն թվականի սեպտեմբերին Ամիրխանյանն ուղարկվում է Ադրբեջան և Վրաստան՝ ընդհատակյա աշխատանքի։ Թիֆլիսում նա նշանակվում է «Պահակ» թերթի խմբագիր։ 1920 թվականին Ամիրխանյանն անցնում է Հայաստան։
1920 թվականին Ղազախ-Շամշադինում նա, որպես ռազմա-հեղափոխական կոմիտեի նախագահ, գլխավորում է մայիսյան ապստամբությունը։ Ապստամբության ճնշումից հետո Ամիրխանյանը հեղափոխական ջոկատների հետ միասին նահանջում է Ադրբեջան, որտեղ վերակազմում է ջոկատները և ստեղծում հայկական հրաձիգ գունդ, որը հետագայում մտնում է կարմիր բանակի մեջ։ Այդ գունդը 1920 թվականի նոյեմբերի 29-ին ոտք է դնում Հայաստան և ակտիվորեն մասնակցում այնտեղ խորհրդային կարգերի հաստատմանը։
1921 թվականի հունվարին նշանակվում է Հայաստանի արտակարգ հանձնաժողովի նախագահ և այդ պաշտոնը վարում է մինչև 1926 թվականը, երբ ընտրվում է Հայաստանի ԿՎՀ նախագահ— ԲԳՏ ժողկոմ։
1929 թվականի գործուղվում է Մոսկվա՝ ՀամԿ(բ)Կ Կենտկոմին կից մարքսիզմ-լենինիզմի դասընթացներում սովորելու, իսկ մի տարի անց աշխատանքի է նշանակվում երկաթուղային տրանսպորտում. նա եղել է Հյուսիսային երկաթուղու, Հյուսիսային Կովկասի և ապա Կազանի երկաթուղու քաղբաժինների պետ։
Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Ամիրխանյանն աշխատում է Մոսկվայի օկրուգի երկաթուղու քաղբաժնում, իսկ 1946 թվականին նշանակվում է հաղորդակցության ճանապարհների ժողկոմատի գլխավոր վարչություններից մեկի վերահսկողության պետ։
Եղել է Հայաստանի կոմունիստական պարտիայի առաջին կենտկոմի անդամ, 1920 թվականին մասնակցել է Բաքվում գումարված Արևելքի ժողովուրդների համագումարին, մի քանի անգամ ընտրվել է ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի և Անդրերկոմի անդամ, Հայաստանի և Անդրկովկասյան ֆեդերացիայի կենտգործկոմների անդամ։ Նա մասնակցել է ՀամԿ(բ)Կ XV, XVI և XVII համագումարներին, ընտրվել է ՀամԿ(բ)Կ ԿՎՀ֊ի անդամ։
Նրա գրչին են պատկանում մի շարք աշխատություններ նվիրված Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատման պատմությանը։ Նրա չորս աշխատություններ լույս են տեսել առանձին գրքույկներով և շուրջ 60 հոդված՝ թերթերում ու ամսագրերում՝ հայերեն և ռուսերեն։
1964 թվականին Հայկական ԽՍՀ գերագույն սովետի նախագահությունը որոշում է ընդունել Շ. Ամիրխանյանի ծննդավայրը վերանվանել Շավարշավան[3]։ Գյուղը Շավարշավան է անվանվել մինչև 1992 թվականը։ ԽՄԿԿ անդամ 1912 թվականից։
Մահացել է օգոստոսի 26-ին, Երևանում։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ Անմոռաց դեմքեր (Ներսիսյան դպրոցի սաներ), Ե., «Հայաստան», 1965, էջ 12-14։
| Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շավարշ Ամիրխանյան» հոդվածին։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 322)։ |
