Մենախոսություն
Մենախոսություն, մոնոլոգ (հին հունարեն՝ μόνος-ից՝ մեկ և λόγος-ից՝ խոսք), գեղարվեստական երկի մեջ հերոսի ինքնարտահայտման ձև, երբ նա համեմատաբար լայն ընդգրկումով բացահայտում է իր հոգեվիճակը, շրջապատող իրադրությունը։ Գործող անձի խոսք (հիմնականում դրամատիկ ստեղծագործության մեջ), որն անջատված է կերպարների խոսակցական հաղորդակցությունից և չի ենթադրում անմիջական արձագանք՝ ի տարբերություն երկխոսության՝ դիալոգի։
Մենախոսությունը խոսք է, որն ուղղված է ունկնդիրներին կամ ինքն իրեն։
Մենախոսության բնույթ ունեն քնարական շատ բանաստեղծություններ (Պետրոս Դուրյան, «Տրտունջք», Սերգեյ Եսենին, «Սև մարդը» և այլն)։
Հիմնական տեղեկություններ
խմբագրելՄենախոսությունը՝ որպես էպիկական կամ քնարական բնույթի մի հատված, որը որոշ ժամանակով ընդհատում է գործողությունը և հանդիսատեսին մտածելու տեղիք տալիս, հայտնվել է դեռ անտիկ դրամայում։ Երբեմն դա վերացական հիմնավորում էր այն թեմաների շուրջ, որոնք կապ չունեին պիեսի գործողության հետ, որով երգչախումբը դիմել է հանդիսատեսին (Արիստոֆանի կատակերգությունները) կամ իրադարձությունների մասին սուրհանդակների պատմությունների տեսքով, որոնք անհնար էր ներկայացնել բեմում։ Արիստոտելն իր «Պոետիկայում» մենախոսությունն անվանում էր դրամայի կարևոր բաղկացուցիչներից մեկը, բայց նրան վերջին տեղն էր հատկացնում դրամայի տարրերի մեջ։
Մենախոսությունը նոր նշանակություն է ստացել, երբ «դրույթների դրաման» փոփոխվել է նոր տիպի՝ «բնավորությունների դրամայի»։ Նրա զարգացման նոր փուլը 16-րդ դարի վերջից մինչև 17-րդ դարի սկիզբն էր Ելիզավետյան թատրոնում և ֆրանսիական կլասիցիստների դրամատուրգիայում։ Պիեսի գործող կերպարների մոտիկությունը հանդիսատեսին անգլիական թատրոնում ստեղծում էր գործողության հատուկ մթնոլորտ. հանդիսատեսը արտաբերվող խոսքի անմիջական հասցեատերն էր։ Ավելի մեծ հուզական ազդեցության հասնելու համար մենախոսներն իրենց ռոմանտիկ ողբերգություններ մտցրին Քրիստոֆեր Մարլոյին և Թոմաս Քիդին։ Դրամայի գլխավոր բովանդակությունը կերպարների հոգեկան շարժումն էր, որը բացահայտելուն էլ հենց կոչված էր մենախոսությունը։ Այդպես դժվար ընտրության առաջ կանգնած գլխավոր հերոսի կասկածները Շեքսպիրն արտացոլել Է համաշխարհային դրամատուրգիայի ամենանշանավոր մենախոսություններից մեկում՝ «Լինել, թե չլինել» («Համլետ»)։
Տեսակներ
խմբագրելՄենախոսությունը տարբերվում է իր դրամատիկական գործառույթով և գրական ձևով[1]։
- ըստ դրամատիկական գործառույթի.
- տեխնիկական մենախոսություն. հերոսի պատմությունն այն իրադարձությունների մասին, որոնք արդեն տեղի են ունեցել կամ տեղի են ունենում ներկա ժամանակ,
- քնարական մենախոսություն. հերոսի պատմությունը, որը բացահայտում է նրա ուժեղ հոգեկան ապրումները,
- Մենախոսություն-մտորում կամ Մենախոսություն-որոշման կայացում. մենախոսություն կոշտ ընտրության պայմաններում՝ որևէ պատասխանատու որոշման ընդունում պահանջող, որի դեպքում հերոսն ինքն իրեն ներկայացնում է «կողմ» և «դեմ» փաստարկները։
- ըստ գրական ձևի.
- ապարտ. մի քանի խոսք կողքից, որը բնութագրում է կերպարի վիճակը,
- ստանսներ. հերոսի բանաստեղծական մտորումները (բնորոշ է կլասիցիզմի դրամատուրգիային),
- դատողության դիալեկտիկա. մենախոսություն՝ ներկայացված որպես տրամաբանորեն կառուցված իմաստային և ռիթմիկ ընդդիմությունների հաջորդականություն,
- գիտակցության հոսք (ներքին մենախոսություն, չշփոթել Ստանիսլավսկու համակարգի համանուն տերմինի հետ). հերոսի մտքի ազատ ընթացքը ներկայացնող, ակնհայտ տրամաբանություն չպահանջող և խոսքի «գրական» կառուցման մասին չմտահոգվող պատմություն,
- հեղինակի խոսք. հեղինակի անմիջական կոչ հանրությանը, որպես կանոն՝ որևէ կերպարի միջոցով,
- երկխոսություն մենության մեջ. հերոսի երկխոսությունը երկրպագության առարկայի հետ, կամ պիեսի մեկ այլ կերպարին դիմելը, որը կամ չի լսում նրան, կամ չի պատասխանում։
Լսումներ
խմբագրելԹատրոնի, երբեմն կինոյի և հեռուստատեսության դերասաններին հնարավոր է խնդրվի, որ լսումների ժամանակ մենախոսություններ կատարեն։ Աուդիտորական մենախոսությունները լսումների ժամանակ ցուցադրում են դերասանի` պիես պատրաստելու և ներկայացում բեմադրելու ունակությունը[2]։ Դրանք սովորաբար սահմանափակվում են երկու րոպեով (կամ պակաս) և հաճախ ուղեկցվում են հակասական մենախոսություններով. կատակերգական և դրամատիկ, դասական և ժամանակակից։ Լսումների համար ներկայացվող մենախոսությունների ընտրությունը[3] հաճախ կախված է պիեսից կամ դերից։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Патрис Пави Словарь театра = Dictionnaire du théâtre. — М.: Прогресс, 1991. — С. 192. — 504 с. — ISBN 5010021064
- ↑ «Audition Monologues». Ace Your Audition. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 14-ին.
- ↑ «Monologues from Movies & Plays». Daily Actor. 2018 թ․ հոկտեմբերի 4.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «Монолог». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Квятковский А. П. Поэтический словарь / Науч. ред. И. Роднянская. — М.: Сов. Энцикл., 1966
| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մենախոսություն» հոդվածին։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 456)։ |
