Մայիս Ավդալբեգյան

Մայիս Ավդալբեգյանը ծնվել է 1918 թվական ապրիլի 5-ին, Երևանի նահանգի Իգդիր քաղաքում, պատմաբան, բանասեր, տնտեսագետ, թարգմանիչ Թադևոս Հայրապետի Ավդալբեգյանի և Արաքսյա Հակոբի Կանայան-Ավդալբեգյանի ընտանիքում։ 1940 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի լեզվագրական ֆակուլտետը։ Հայոց լեզու և գրականություն է դասավանդել Փարպի գյուղի միջնակարգ դպրոցում։ 1942 թվականին ընդունվել է ԵՊՀ ասպիրանտուրան և հայագետ Մանուկ Աբեղյանի ղեկավարությամբ մասնագիտացել հայ հին և միջնադարյան գրականության բնագավառում։ 1944-1947 թվականներին աշխատել է Գրականության ինստիտուտում։ 1946 թվականին հաջողությամբ պաշտպանել է թեկնածուական դիսերտացիա՝ «Խաչատուր Կեչառեցի» թեմայով։ 1947-1953 թվականներին դասախոսել է Լենինականի Միքայել Նալբանդյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտում, որտեղ վարել է հայ հին գրականության պատմության դասընթացը։ 1953 թվականին վերադարձել է Երևան և կրկին աշխատանքի անցել Գրականության ինստիտուտում։ 1972 թվականին Ավդալբեգյանը պաշտպանել է «Հայ գեղարվեստական արձակի սկզբնավորումը» թեմայով դիսերտացիա և ստացել բանասիրական գիտությունների դոկտորի աստիճան։ 1977 թվականից մինչև իր կյանքի ավարտը վարում է ինստիտուտի հայ հին և միջնադարյան գրականության բաժնի վարիչի պաշտոնը՝ մեծապես նպաստելով հայագիտության այս ճյուղի զարգացմանը^[2][3]։

Ավդալբեգյանի գիտահետազոտական գործունեությունն ընթացել է երկու ուղղություններով՝ հայ միջնադարյան գրական հուշարձանների քննական բնագրերի պատրաստում ու հրատարակում և դրանց գրականագիտական ուսումնասիրում ու գնահատում։ Մասնակցելով «Էջեր հայ միջնադարյան գեղարվեստական արձակից» արժեքավոր հրատարակության (1957) աշխատանքներին՝ Ավդալբեգյանը պատրաստել է ժողովածուում ընդգրկված առակների ու պարականոն զրույցների բնագրերն ու ծանոթագրությունները։ Ավդալբեգյանը գրականագիտական ընդարձակ ուսումնասիրություններով ու ծանոթագրություններով հրապարակ է հանել նաև Խաչատուր Կեչառեցու (1958) և Գրիգորիս Աղթամարցու (1963) տաղերի քննական բնագրերը, որոնք «Միջնադարյան հայ տաղերգուներ» հայտնի մատենաշարի 1-ին և 6-րդ գրքերը եղան։ «Հայ գեղարվեստական արձակի սկզբնավորումը» (1971), «Յայսմաւուրք» ժողովածուները և նրանց պատմագրական արժեքը» (1982) մենագրություններում անդրադառնալով վարք-վկայաբանական, պատմագրական, հայսմավուրքային երկերի և պարականոն զրույցների քննությանը, նա դրանք արժեքավորել է զուտ գեղարվեստական արձակի դիտակետից՝ բացահայտելով առանձին տեսակների ժանրային, կերպավորման, կառուցվածքային և ոճական մի շարք օրինաչափություններ^[2]։

Ավդալբեգյանը հետազոտել է Միքայել Նալբանդյանի, Հովհաննես Թումանյանի, Ավետիք Իսահակյան ի, Եղիշե Չարենցի, Ակսել Բակունցի, Դերենիկ Դեմիրճյանի ստեղծագործական վաստակը և իր հոդվածներով ու զեկուցումներով հայտնաբերել և հաստատել ազգային հին գրականության լավագույն ավանդների յուրովի շարունակություն նոր և խորհրդահայ դասականների երկերում^[2]։

Նշանակալից է Ավդալբեգյանի ավանդը հոր՝ Թադևոս Ավդալբեգյանի ժառանգության անտիպ նյութերի հրատարակման և պատմական ճշմարտության հրապարակման գործերում։

Ավդալբեգյանը գիտահետազոտական գործունեությունը հաջոզությամբ զուգակցել է գիտամանկավարժական աշխատանքով։ Համատեղության կարգով դասավանդել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտում, աշխատել ՀԽՍՀ մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտում՝ մասնակցել դպրոցական դասագրքերի ու ծրագրերի ստեղծման գործին^[2][4]։

Մահացել է 1983 թվականի փետրվարի 5-ին, Երևանում։

• Մուրադյան, Պ. (1964) Մայիս Ավդալբեգյան, Գրիգորիս Աղթամարցի. Ուսումնասիրություն, քննական բնագրեր և ծանոթագրություններ, Հայկական ՍՍՌ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան, 1963, 360 էջ. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 2, էջեր 279-285
• Հայ գեղարվեստական արձակի սկզբնավորումը (մենագրություն), 1971։
• «Յայսմաւուրք» ժողովածուները և նրանց պատմագրական արժեքը (մենագրություն), 1982^[5]։
• «Գրիգորիս Աղթամարցի», Մայիս Ավդալբեգյան, Երևան, 1984։
• Նյութեր Զ. Ագուլեցու «Օրագրոիթյան» և Ա. Երևանցու «Պատմություն պատերազմացն» գրքերի հրատարակման պատմության վերաբերյալ (Պատմա֊բանասիրական հանդես, 1974, նո. 1;
• Թ. Ավդալբեգյան «Ռուս֊հայերեն տնտեսագիտական տերմինների բառարան», Երևան, 1964։
• Թ. Ավդալբեգյան «Հայագիտական հետազոտություններ», Երևան, 1969։

• Mayis Avdalbegian (1918-1983)
• Avdalbegian, Mayis (1918-1983)