Հարցական նշան
Պարույկը, ոլորակը կամ հարցական նշանը հայերենի կետադրության առոգանության նշաններից մեկն է, որը դրվում է հիմնականում նախադասությունում հարցական բառի վերջին ձայնավորի վրա՝ հարցական նախադասություն կազմելու համար։ Հայերենը աշխարհի միակ լեզուն է, որում հենց վաղագույն շրջանից հարցական ու բացականչական նշանները գործածվել են հարցում և բացականչություն պահանջող բառերի վրա և ոչ թե նախադասությունների վերջում, ինչպես եվրոպական լեզուներում[1]։
|
՞ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Պատմություն
խմբագրելՀայ քերականական գրչագրերում հարցական նշանը հանդես է եկել Ե-Է դարերից, իսկ բուն գրչության մեջ՝ ԺԱ-ԺԳ դարերից։ Եվրոպայի գրականության մեջ, սակայն, հարցական նշանները առաջին անգամ հանդես են գալիս ԺԷ դարի վերջերին։
Հայերենը հանդիսանում է աշխարհի միակ լեզուն, որտեղ հարցական նշանը գործածվում է պահանջող բառերի վրա և ոչ նախադասությունների վերջում[1]։
Գործածություն
խմբագրելՀայերենում հարցական նշանն դրվում է[2]՝
ա. հարցական իմաստ արտահայտող դերանունների և վերաբերականների վերջին ձայնավորի վրա.
Օրինակներ՝
Հագուստս հանում են, կասեն՝ համբերի,
Ճրագս մարում են, կասեն՝ համբերի,
Օջախս քանդում են, կասեն՝ համբերի,.
Մինչև ե՞րբ համբերեմ, մինչև ե՞րբ, ասեք,
Մարդիկ լեզու չունեն, քարե՛ր, դուք խոսեք։ --Քարեր, դուք խոսեք, Գուսան Շերամ
Ի՞նչ անենք ուրեմն, ինչպե՞ս փըրկըվինք,
Մեզ հալածողեն մենք որտե՞ղ փախչինք,
Հայության անվան խարանած կընիք,
Հայի ճակատին կոխել են մարդիկ։ --Հայ վիշտը, Ռափայել Պատկանյան
բացառություն.
«Միթե» բառի դեպքում, հարցական նշանը դրվում է ի տառի վրա։ Օրինակ՝
Մի՞թե չեմ կարող, մարգարե չեղած,
Քու գալիք օրերն պատմել քու դիմաց. --Ամիրա, Ռափայել Պատկանյան
Մի՞թե միշտ այդպես ազգը խղճալի,
Կը լինի ծառա օտար իշխանի,
Մի՞թե Աստուծո աթոռի մոտին
Անարժան է հայն և հայի որդին։ --Ձա՛յն տուր, ո՜վ ծովակ..., Րաֆֆի
բ. հարցական հնչերանգով արտահայտվող ցանկացած բառի վերջին ձայնավորի վրա։
Օրինակ՝
Խլացնե՞լ սիրտը, չզգա՞լ, չընդվզե՞լ,
Մոռանալո՞ւ տալ, անգամ մոռանա՞լ։ --Սիլվա Կապուտիկյան
Յունիկոդում
խմբագրելՀարցական նշանը համակարգչային յունիկոդ ստանդարտում ներկայացվում է U+055E նիշով։
Վինդոուզում ՔեյԴՎին (KDWin) հայերեն դասավորություն պարունակող ծրագրի (որը Վինդոուզում հայերեն գրելու լավագույն տարբերակը չէ - տե՛ս Ինչպես գրել հայերեն) խնդիրներից մեկն այն է, որ լռելյայն վիճակում թաքցնում է պարույկը և մի շարք այլ նշաններ։ ՔեյԴՎինից օգտվելիս խնդիրը կարելի է լուծել հետևելով այս ուղեցույցին Արխիվացված 2011-09-11 Wayback Machine։
Աղբյուրներ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Մխիթարյան, Հ․Մ․ (1960). «Հին հայերենի կետադրությունը». Պատմաբանասիրական հանդես (4): 162-178.
- ↑ «Հայոց Լեզվի առոգանութան նշանների ուղեցույց». Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 8-ին.