Հարնշիկային թարախակույտ

Հարնշիկային թարախակույտ (PTA), կամ հարնշիկային աբսցես, ինֆեկցիայի հետևանքով առաջացած թարախակույտը տեղակայվում է քմային նշիկների հետևում[1]։ Ախտանիշներից են՝ տենդը, կոկորդի ցավը, բերանը բացելու դժվարությունը և ձայնի փոփոխությունը[2]։ Ցավը սովորաբար ուժեղացած է մի կողմում[2]։ Բարդություններից կարող են լինել շնչուղիների խցանումը և ասպիրացիոն թոքաբորբը[2]։

Հարնշիկային թարախակույտ
Բժշկական մասնագիտությունականջաքթակոկորդաբանություն
ՀՄԴ-9475
ՀՄԴ-10J36
 Peritonsillar abscess Վիքիպահեստում

Դրանք, որպես կանոն, պայմանավորված են մի շարք մանրէների տեսակներով[2]։Հաճախ հանդիպում են ստրեպտոկոկային ֆարինգիտի ժամանակ[2]։ Սովորաբար դրանք չեն հանդիպում այն մարդկանց մոտ, ովքեր տարել են տոնզիլէկտոմիա[2]։ Ախտորոշումը սովորաբար հիմնվում է ախտանիշների վրա[2]։ Բարդությունները բացառելու համար կարող է իրականացվել վիզուալիզացնող հետազոտություն[2]։

Բուժման համար կիրառվում են հակաբիոտիկներ, ցավազրկող դեղամիջոցներ և բավարար քանակի հեղուկներ։ Բուժման հետևանքով լիովին վերանում է թարախակույտը[2]։ Օգտակար կարող են լինել նաև ստերոիդները[2]։ Չբարդացած վիճակում ստացիոնար բուժման կարիք չկա[2]։ Միացյալ Նահանգներում տուժում են տարեկան 10 000 մարդկանցից 3-ը[2]։ Ավելի հաճախ հիվանդանում են երիտասարդները[2]։

Նշաններ և ախտանիշներ

խմբագրել

Ի տարբերություն նշիկաբորբի, որն ավելի տարածված է երեխաների մոտ, հարնշիկային թարախակույտը ավելի լայն տարիքային տարածում ունի՝ սկսած երեխաներից մինչև մեծահասակներ։ Ախտանիշները սկսում են հայտնվել աբսցեսի ձևավորումից 2-8 օր առաջ։ Սովորաբար ամենավաղ ախտանիշներից են՝ մի կողմից աստիճանաբար ուժեղացող կոկորդի ցավը և ցավը՝ կլման ժամանակ (օդինոֆագիա)։ Երբ թարախակույտը զարգանում է, հարնշիկային տարածքում կարող են ի հայտ գալ մշտական ցավեր, տենդ, գլխացավ և ձայնավոր հնչյունների արտաբերման աղավաղում, որը ոչ պաշտոնապես հայտնի է որպես «տաք կարտոֆիլի ձայն»։ Պարանոցի ցավը կապված է զգայուն և այտուցված ավշային հանգույցների հետ։ Ականջի ցավը և բերանի տհաճ հոտը նույնպես տարածված են։ Չնայած այս նշանները կարող են հանդիպել նշիկաբորբի ժամանակ, պետք է ուշադրություն դարձնել հարնշիկային թարախակույտի ժամանակ հանդիպող բերանը բացելու սահմանափակմանը։

Հարնշիկա��ին թարախակույտի ֆիզիկական նշանները ներառում են կարմրություն և այտուցվածություն ախտահարված կողմի նշիկային տարածքում, և ենթածնոտային ավշային հանգույցներում։ Լեզվակը կարող է տեղափոխվել դեպի առողջ կողմ։

Բարդություններ

խմբագրել
  • Հետըմպանային թարախակույտ
  • Թարախակույտի տարածում պարանոցի այլ շրջաններ, որը կբերի շնչուղիների ախտահարման (Լյուդվիգի անգինա)
  • Սեպսիս
  • Գլոմերուլոնեֆրիտ և ռևմատիկ տենդ
  • Պերօրալ ընդունման նվազեցում և ջրազրկում

Պատճառները

խմբագրել

Հարնշիկային թարախակույտը սովորաբար առաջանում է որպես սուր տոնզիլիտի չբուժված կամ մասնակիորեն բուժված դրվագի բարդություն։ Վարակն այս դեպքում տարածվում է հարնշիկային տարածքում (հարնշիկաբորբ)։ Այս շրջանը պարունակում է փուխր շարակցական հյուսվածք և, հետևաբար ենթակա է թարախակույտի ձևավորմանը։ Ինչպես աերոբ այնպես էլ անաերոբ բակտերիաները կարող են պատճառ լինել։ Սովորաբար ներգրավված աերոբ միկրոօրգանիզմներից են՝ Streptococcus, Staphylococcus և Haemophilus։ Ամենատարածված անաերոբ տեսակները ներառում են Fusobacterium necrophorum, Peptostreptococcus, Prevotella տեսակները և Bacteroides[3][4][5][6][7][8]։

Ախտորոշում

խմբագրել
 
Peritonsillar abscess on the person's right as seen on CT imaging

Ախտորոշումը սովորաբար հիմնվում է ախտանիշների վրա[2]։ Բարդությունները բացառելու համար կարող է իրականացվել վիզուալիզացնող հետազոտություն[2]։ Վիզուալիզացնող հետազոտություներից են՝ ՀՇ, ՄՌՇ կամ ավելի հաճախ օգտագործվող ՈւՁՀ-ը[2]։

Բուժում

խմբագրել

Բուժման համար կիրառվում են հակաբիոտիկներ, ցավազրկող դեղամիջոցներ և բավարար քանակի հեղուկներ։ Բուժումը վերացնում է թարախը[2]։ Օգտակար կարող են լինել նաև ստերոիդները[2]։ Աբսցեսի ձևավորման դեպքում ցուցված է դրա բացազատում վիրահատական պայմաններում[2]։

Դեղորայք

խմբագրել

Հաճախ ինֆեկցիան կայուն է պենիցիլինի հանդեպ[2]։ Կան հակաբիոտիկների մի շարք տարբերակներ՝ ներառյալ ամոքսիցիլին/կլավուլոնատ, կլինդամիցին կամ մետրոնիդազոլի համակցումը բենզիլպենիցիլինի (պենիցիլին G) կամ պենիցիլին V-ի հետ[2][2][9]։ Կարող է օգտագործվել նաև պիպերացիլին/տազոբակտամ.[2]

Վիրաբուժություն

խմբագրել

Թարախակույտը կարող է հեռացվել մի շարք մեթոդներով, օրինակ՝ հատում և դրենավորում, ասեղային ասպիրացիա և տոնզիլէկտոմիա[2]։

Բուժումը կարելի է սկսել այն ժամանակ, երբ հիվանդը գտնվում է անզգայացման տակ, և սովորաբար կիրառվում է երեխաների կամ անհանգիստ հիվանդների համար։ Տոնզիլէկտոմիա կարելի կիրառել այն ժամանակ, երբ հիվանդը ունեցել է հարնշիկային թարախակույտի կրկնվող դեպքեր կամ նշիկաբորբի պատմություն։ Առաջին հարնշիկային թարախակույտով հիվանդների համար ԼՕՌ վիրաբույժներից շատերը նախընտրում են «սպասել և դիտարկել» նախքան տոնզիլեկտոմիա առաջարկելը[10]։

Համաճարակաբանություն

խմբագրել

Այն հաճախ հանդիպող ԼՕՌ անհտաձգելի դեպքերից է[10]։

Մեկ տարվա կտրվածքով Միացյալ Նահանգներում հարնշիկային թարախակույտի նոր դեպքեր է գրանցվել մոտավորապես 30 դեպք 100000 մարդու համար հաշվարկով[11]։ Հյուսիսային Իռլանդիայում անցկացրած ուսումնասիրության արդյունքում նոր դեպքերի թիվը 10 էր տարեկան 100000 մարդու հաշվով[12]։ Դանիայում նոր դեպքերի թիվն ավելի մեծ է և հասնում է 41 դեպքի տարեկան 100000 մարդու հաշվով[13]։ Կրտսեր երեխաները, ովքեր հիվանդանում են հարնշիկային թարախակույտով, հաճախ պատվաստվում են, և նրանց մոտ վարակը կարող է առաջացնել շնչուղիների խցանում[14]։

Ստուգաբանություն

խմբագրել

Այն հաճախ կոչվում է quincy կամ quinsey[15] ֆրանսիական esquinancie բառի անգլերեն տարբերակները, որոնք սկզբնապես թարգմանվել են որպես squinsey և հետագայում quinsy[16]։

Հատկանշական դեպքեր

խմբագրել

Ծանոթագրություն

խմբագրել
  1. «Tonsillar Cellulitis and Tonsillar Abscess - Ear, Nose, and Throat Disorders - Merck Manuals Consumer Version». Merck Manuals Consumer Version. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 Galioto, NJ (2017 թ․ ապրիլի 15). «Peritonsillar Abscess». American Family Physician. 95 (8): 501–506. PMID 28409615.
  3. Brook I, Frazier EH, Thompson DH (March 1991). «Aerobic and anaerobic microbiology of peritonsillar abscess». Laryngoscope. 101 (3): 289–92. doi:10.1288/00005537-199103000-00012. PMID 2000017.
  4. Sakae FA, Imamura R, Sennes LU, Araújo Filho BC, Tsuji DH (2006). «Microbiology of peritonsillar abscesses». Braz J Otorhinolaryngol. 72 (2): 247–51. doi:10.1016/S1808-8694(15)30063-X. PMID 16951860. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 12-ին.
  5. Gavriel H, Lazarovitch T, Pomortsev A, Eviatar E (January 2009). «Variations in the microbiology of peritonsillar abscess». Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis. 28 (1): 27–31. doi:10.1007/s10096-008-0583-6. PMID 18612664.
  6. Sunnergren O, Swanberg J, Mölstad S (2008). «Incidence, microbiology and clinical history of peritonsillar abscesses». Scand. J. Infect. Dis. 40 (9): 752–5. doi:10.1080/00365540802040562. PMID 19086341.
  7. Klug TE, Henriksen JJ, Fuursted K, Ovesen T (May 2011). «Significant pathogens in peritonsillar abscesses». Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis. 30 (5): 619–27. doi:10.1007/s10096-010-1130-9. PMID 21181222.
  8. Powell EL, Powell J, Samuel JR, Wilson JA (September 2013). «A review of the pathogenesis of adult peritonsillar abscess: time for a re-evaluation». J. Antimicrob. Chemother. 68 (9): 1941–50. CiteSeerX 10.1.1.1001.2391. doi:10.1093/jac/dkt128. PMID 23612569.
  9. Visvanathan V, Nix P (April 2010). «National UK survey of antibiotics prescribed for acute tonsillitis and peritonsillar abscess». J Laryngol Otol. 124 (4): 420–3. doi:10.1017/S0022215109991939. PMID 19930783.
  10. 10,0 10,1 Raut, VV (2000). «Management of peritonsillitis/peritonsillar». Revue de Laryngologie - Otologie - Rhinologie. 121 (2): 107–10. PMID 10997070.
  11. Johnson RF, Stewart MG (June 2005). «The contemporary approach to diagnosis and management of peritonsillar abscess». Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg. 13 (3): 157–60. doi:10.1097/01.moo.0000162259.42115.38. PMID 15908813.
  12. Hanna BC, McMullan R, Gallagher G, Hedderwick S (April 2006). «The epidemiology of peritonsillar abscess disease in Northern Ireland». J. Infect. 52 (4): 247–53. doi:10.1016/j.jinf.2005.07.002. PMID 16125782.
  13. Ehlers Klug T, Rusan M, Fuursted K, Ovesen T (November 2009). «Fusobacterium necrophorum: most prevalent pathogen in peritonsillar abscess in Denmark». Clin. Infect. Dis. 49 (10): 1467–72. doi:10.1086/644616. PMID 19842975.
  14. Hardingham M (May 1987). «Peritonsillar infections». Otolaryngol. Clin. North Am. 20 (2): 273–8. PMID 3474580.
  15. «PERITONSILLITIS (PERITONSILLAR CELLULITIS AND PERITONSILLAR ABSCESS)». Marx: Rosen's Emergency Medicine (7th ed.). Mosby, An Imprint of Elsevier. 2009. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 8-ին.
  16. Richard Gleason Greene (1890). The International cyclopedia: a compendium of human knowledge, Volume 12. Dodd, Mead. էջեր 355–6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  17. Juvaini, Ala-ad-Din Ata-Malik (1997). History of the World Conqueror. Manchester U.K.: Manchester University Press. էջ 314.
  18. Wickman, Patricia Riles (2006). Osceola's Legacy. University of Alabama Press. էջ 144.
  19. Montaigne, Michel de, Essays of Michel de Montaigne, tr. Charles Cotton, ed. William Carew Hazlitt, 1877, "The Life of Montaigne" in v. 1. n.p., Kindle edition.
  20. Mount Vernon Plantation (2006). «Part 4. President and Back Home». Meet George Washington. Mount Vernon Ladies Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2006-ին.
  21. «Ordinary Boys reveal illness that caused V cancellation». 2006 թ․ օգոստոսի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 7-ին.
  22. «NEWS: One Piece on Break». Viz Media. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 21-ին.
  23. Nicoll, W. Robertson (1908). 'Ian Maclaren': Life of the Rev. John Watson, D.D. London: Hodder and Stoughton. էջ 379.