Հայկական վանք (Թեոդոսիա)
Հայկական վանք, Թեոդոսիա քաղաքում գտնվող կրոնական կառույց։ Համակարգում էր Թեոդոսիաում բնակվող առաքելական ղրիմահայության հոգևոր կյանքը, հիմնադրվել է ուշ միջնադարում[1]։ Եղել է քաղաքի քիչ թե շատ պահպանված յոթ եկեղեցիներից մեկը՝ սրբոց Հրեշտակապետացի, սուրբ Հովհաննես Մկրտչի, սուրբ Սարգսի, սուրբ Ստեփանոսի, ինչպես նաև կաթողիկե սուրբ Հովհաննեսի և սուրբ Գեորգիի հետ միասին։
| Հայկական վանք | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | քանդված եկեղեցի |
| Երկիր |  Ղրիմ |
| Տեղագրություն | Թեոդոսիա |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական եկեղեցական ճարտարապետություն |
Պատմություն
խմբագրելՃարտարապետական համալիրը գտնվում է Թեոդոսիա քաղաքից 12 կմ հարավ-արևելք՝ Դվույակորնայա ծոցում, Բյուկ-Յանիշար լեռնաշղթայի հյուսիսային լանջի ստորոտին, Սուրբ Էլիաս հրվանդանի և Կիիկ-Ատլամա թերակղզու միջև։ Ըստ երևույթին, 19-րդ դարի սկզբին հուշարձանը գտնվում էր անխնամ վիճակում, քանի որ 1830-ականներին այն զննած Պ. Կոեպենը շենքերը տեսել է խիստ վնասված վիճակում։ Ներկայումս հնությունը ավերակ է, հնագիտական հուշարձան, որի մի մասն ամբողջությամբ ավերված է, իսկ մի մասը՝ անցել է գետնի տակ։ Ըստ Ի. Բաբկովի նկարագրությունների՝ հիմնվելով դեռևս 1920-ականներին պահպանված համալիրի ավերակների ուսումնասիրության վրա, եկեղեցին եղել է հարուստ վանքի գլխավոր շենքը՝ շրջապատված կառույցների մնացորդներով, քարե ցանկապատով և շինություններով։ Վանքի ներսում եղել է ջրհոր և աղբյուր, որոնց ջրամատակարարումն իրականացվում էր հողի մեջ թաղված կավե խողովակներից և երկու հորերից բաղկացած խողովակից։ Թվարկված շինությունների առկայությունը վկայում էր ոչ միայն վանքի երբեմնի մեծ թվով բնակիչների, այլև նրա նշանակության մասին՝ որպես անմիջական շրջանի պաշտամունքի նշանավոր կենտրոններից մեկը։
Ճարտարապետություն
խմբագրելԱմենակարևոր աղբյուրը, որը թույլ է տալիս մոտավոր թվագրել հուշարձանը, Ի. Բաբկովի կողմից հրատարակված գրաբար հայերեն արձանագրությունն է։ Այն գտնվում էր խորանի աբսիդից ձախ՝ աբսիդի կամարը պահող հյուսիսային հենարանի վրա։ Յոթ գծից բաղկացած և երկու բլոկների առջևի կողմում (վերևի երկարությունը ներքևից երկու անգամ ավելի երկար է) այն զբաղեցրել է հենարանի ստալակտիտային քիվի տակ՝ ուղղանկյուն խորշից վեր և աջ։ Դատելով նկարազարդումից՝ այն գտնվել է չափահասի աչքի մակարդակին, ինչը լավ է ապահովել տեսանելիությունը դրա ընթերցման համար: Քիվի և մակագրության միջև մակերեսը լցված է շարված գրեթե քա��ակուսի վահաններով՝ ներսում վատ պահպանված ծաղկող խաչերի պատկերներով։ Յուրաքանչյուրում հինգ խաչաձև հորինվածքից բաղկացած կրկնակի շարքը գտնվում էր հենարանի նույն կողմում գրեթե հատակին: Ինչ վերաբերում է արձանագրությունից ձախ կողմում գտնվող խորշին, ապա ենթադրում ենք, որ այն ժամանակին զբաղեցրել է խաչքար, ինչի պատճառով էլ արձանագրությունը փորագրվել է ազատ մակերեսի վրա։ 1405 թվագրված, այն ունի վոդական բովանդակություն՝ խաչի նշանների միջնորդությամբ խնդրում է հիշել Սարգիս վարդապետին և նրա հանգուցյալ եղբայրներին՝ Գրիգորին և Ներսեսին։ Արձանագրությունը թույլ է տալիս վանքի հիմնադրումը վերագրել 14-րդ դարից ոչ ուշ ժամանակաշրջանին, և ոչ թե 15-րդ դարին, ինչպես այդ մասին գրում է Ի. Բաբկովը։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Халпахчьян О.Х. в редакции Саргсян Т.Э. (Февраль 19, 2022). «Феодосия. Двуякорная бухта. Армянский монастырь».
{{cite web}}: Unknown parameter|web=ignored (օգնություն)