Ժան-Էտիեն Շամպիոնե
Ժան-Էտիեն Վաշիե Շամպիոնե (ֆր.՝ Jean Étienne Vachier dit Championnet, ապրիլի 13, 1762, Վալանս - հունվարի 9, 1800[1][2][3], Անթիբ), հայտնի է նաև որպես Շամպիոնե, գլխավորել է հանրապետական ֆրանսիական դիվիզիան Ֆրանսիական հեղափոխական պատերազմների ընթացքում տեղի ունեցած շատ կարևոր մարտերի ժամանակ: 1798 թվականին դարձել է Հռոմի բանակի, 1799 թվականին՝ Իտալիայի բանակի գլխավոր հրամանատար։ Նրա անունը մեկն է այն անուններից, որոնք գրված են Հաղթական կամարի տակ՝ 3-րդ սյունակում։
| Ժան-Էտիեն Շամպիոնե ֆր.՝ Jean-Étienne Vachier-Championnet | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ապրիլի 13, 1762 |
| Ծննդավայր | Վալանս |
| Մահացել է | հունվարի 9, 1800[1][2][3] (37 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Անթիբ |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Մասնագիտություն | սպա և ռազմական գործիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
Ստորագրություն | |
 Jean Étienne Championnet Վիքիպահեստում | |
Կարիերա
խմբագրել
Շամպիոնեն վաղ տարիքից զորակոչվել է բանակ և ծառայել Ջիբրալթարի մեծ պաշարման ժամանակ:
Երբ հեղափոխությունը բռնկվել է, նա ակնառու մասնակցություն է ունեցել շարժմանը և ընտրվել գումարտակի մարդկանց կողմից՝ ղեկավարելու նրանց։ 1793 թվականի մայիսին նա մեղադրվել է Յուրայում քաղաքացիական անկարգությունները ճնշելու մեջ, որոնք նա հանդարտեցրել է առանց արյունահեղության։ Պիչեգրուի օրոք նա մասնակցել է 1793 թվականի Հռենոսի արշավին՝ որպես բրիգադի հրամանատար, իսկ Վայսենբուրգում և Պֆալցում արժանացել է Լազար Օշի գովասանքին[4]։
Ֆլորուսի ճակատամարտում նրա համառ պայքարը դաշտի կենտրոնում մեծապես նպաստել է Ժուրդանի հաղթանակին: Հետագա արշավներում նա ղեկավարել է ֆրանսիական բանակի ձախ թևը Հռենոսում Նոյվիդի և Դյուսելդորֆի միջև և մասնակցել արշավանքներին դեպի Լան և Մայն գետեր[5]։ 1796 թվականի Հռենոսի արշավի ավարտին նա կարճ ժամանակ ղեկավարել է Սամբրի և Մեուզի բանակը 1797 թվականի հունվարի 24-ից հունվարի 31-ը[6]։
1798 թվականին Շամպիոնեն նշանակվել է Հռոմի բանակի գլխավոր հրամանատար, որը պաշտպանում էր նորաստեղծ Հռոմեական Հանրապետությունը նեապոլիտանական արքունիքից և բրիտանական նավատորմից[7]։ Անվանականորեն 32000-անոց բանակը հազիվ 8000 գործուն ուժ ուներ՝ մեկ մարդու համար տասնհինգ փամփուշտով: Ղեկավարելով նեապոլյան բանակը՝ ավստրիացի գեներալ Կառլ Մակ ֆոն Լեյբերիչը թվով տասնապատիկ գերազանցում էր, բայց Շամպիոնեն պահել է իր սեփականությունը և գրավել հենց Նեապոլը և այնտեղ ստեղծել Պարթենոպեյան Հանրապետությունը: Նրա բուռն լրջությունն ու ընդդիմության հանդեպ անհանդուրժողականությունը, գումարած նրա հակումը թալանելու և իր զորքերի կողմից վայրագությունները զսպել չցանկանալը, շուտով նրան գժտեցրել են քաղաքացիական բնակչության հետ: Նա վիճաբանության մեջ է մտել «Միսիայով զբաղվող ներկայացուցիչներից» (քաղաքական կոմիսար) Գիյոմ-Շառլ Ֆայպուլի հետ, ազատվել է կաշառակերության մեղադրանքից և այնուհետև կարճ ժամանակով բանտարկվել[8]։
Հաջորդ տարի, սակայն, նրան նորից տեսել են Ալպերի բանակի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում: Սա նույնպես սկզբում ընդամենը ուժ էր թղթի վրա, սակայն երեք ամսվա քրտնաջան աշխատանքից հետո կարողացել է դուրս գալ մարտի։ Այն բանից հետո, երբ Բարտելեմի Կատրին Ժուբերը սպանվել է Նովիի ճակատամարտում, Շամպիոնեն ստանձնել է Իտալիայի բանակի վերահսկողությունը: Դրան հաջորդող արշավն անհաջող է եղել, և անհավասար պայքարից հյուծված՝ Շամպիոնեն մահացել է Անտիբում՝ Ֆրանսիական ծովային Ալպերում 1800 թվականի սկզբին տիֆից: 1848 թվականին Վալանսում նրա պատվին արձան է կանգնեցվել[9]։
Ըստ Նապոլեոնի՝ Շամպիոնեն «քաջ էր, եռանդով լի, ակտիվ, նվիրված իր երկրին. նա դիվիզիայի լավ գեներալ էր, անկողմնակալ գլխավոր հրամանատար»[10]։
Գեներալ Շամպիոնեի կերպարը կապված է Ֆրոզինոնեի ավանդական կառնավալի հետ, որը եղել է կարճ ժամանակում գոյություն ունեցած Պարթենոպեյան հանրապետության մի մասը, որի ընթացքում գեներալին ներկայացնող տիկնիկը տեղափոխում են քաղաքի փողոցներով, այնուհետև կրակի տալիս:
Գրականություն
խմբագրել- ARC de St Albin, Championnet, ou les Campagnes de Hollande, de Rome et de Naples (Paris, 1860).
- Clausewitz, Carl von (2020). Napoleon Absent, Coalition Ascendant: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 1. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. 978-0-7006-3025-7
- Clausewitz, Carl von (2021). The Coalition Crumbles, Napoleon Returns: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 2. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. 978-0-7006-3034-9
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 GeneaStar
- ↑ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Championnet, Jean Étienne». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 5 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 829–830.
- ↑ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Championnet, Jean Étienne». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 5 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 829–830.
- ↑ (fr) Charles Clerget, Tableaux des armées françaises: pendant les guerres de la Révolution, R. Chapelot, 1905, pp. 55, 62.
- ↑ Acton, Harold (1957). The Bourbons of Naples (1731-1825) (2009 ed.). London: Faber and Faber. ISBN 9780571249015.
- ↑ Jacques Godechot, La revolution francaise: Chronologie e commente, 1787-1797 (Paris: Perrin, 1988), pp. 242-245.
- ↑ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Championnet, Jean Étienne». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 5 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 829–830.
- ↑ Phipps, Ramsay Weston (2011). The Armies of the First French Republic: Volume V The Armies Of The Rhine In Switzerland, Holland, Italy, Egypt, and The Coup D'Etat of Brumaire (1797-1799). USA: Pickle Partners Publishing. էջ 349. ISBN 978-1-908692-28-3.