Գլխոտանիներ
Գլխոտանիներ | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Նկարազարդումը «Kunstformen der Natur» գրքից, Հեկկել Էռնստ (1904). | ||||||||
Գիտական դասակարգում | ||||||||
|
||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||
Cephalopoda | ||||||||
|
Գլխոտանիներ (լատին․՝ Cephalopoda, հին հունարեն՝ ϰεφαλή «գլուխ» և հին հունարեն՝ πούς «ոտք»), փափկամորթների տիպի անողնաշարավոր կենդանիների դաս։ Ազատ լողացող, շարժուն կենդանիներ են։ Ռուսաստանում հայտնի են մոտ 70 տեսակ[1]։
Արտաքին կառուցվածք
խմբագրելՄարմինը երկսիմետրիկ է, 1-ից մինչև 18 մ երկարությամբ։
Հայտնի է մոտ 600 տեսակ։ Ունեն կատարելագործված արյունատար համակարգ և գլխուղեղ՝ շրջապատված կռճիկային գանգով։ Աչքերը լավ են զարգացած։ Շնչառությունը կատարվում է 1-2 զույգ փետրաձև խռիկներով։ Բերանի շուրջ ունեն
Խեցիներ չունեն, բայց ունեն ոտքերին փոխարինող շոշափուկներ, որոնք տեղադրված են գլխին։ Երբ ութոտնուկը քնած է, նրա 6 շոշափուկներն անշարժ են, իսկ 2-ը, շարունակ շրջանակներ գծելով, պահպանում են նրան։ Խոշոր ութոտնուկի յուրաքանչյուր շոշափուկի վրա կա 300 ծծիչ, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է բռնած պահել մի քանի կիլոգրամ ծանրության բեռ։
Կաղամարը հայտնի է նրանով, որ ունի «ռեակտիվ շարժիչ». նրա կաշվե թիկնոցի տակ ջուր է լցվում, և նա, մկանները կծկելով, ջուրը դուրս է մղում ձագարաձև խողովակով և հրման ուժի ազդեցությամբ «հրթիռի» պես սլանում է առաջ՝ ժամում 40 կմ արագությամբ։ Վտանգի դեպքում նա թանաքի իր պարկից նաև հեղուկ է արտազատում և պղտորում ջուրը՝ «ծխածածկույթ» ստեղծելով։
Տարածում
խմբագրելԳլխոտանիները տարածված են բոլոր օվկիանոսների խորքերում, սակայն նրանց մեծ մասը նախընտրում է ապրել ներքևի շերտում։ Նրանք ապրում են աղի ջրամբարներում։ Բայց կան բացառություններ։ Lolliguncula brevis կալմարը, հայտնաբերվել է Չեսապիսկի ծովածոցում, որը կարող է ապրել աղի ջրում՝ աղայնության - մինչև 17 պրոմիլե[2][3]։
Դասակարգում
խմբագրել- Դաս. Cephalopoda
- Ենթադաս. Аммоноидеи (Ammonoidea),
- Ենթադաս. Nautiloidea,
- Ենթադաս. Belemnitida.
- Ընտանիք. Nectocarididae
- Տեսակ. Nectocaris
- Տեսակ. Petalilium
- Տեսակ. Vetustovermis
Պատկերասրահ
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ ZOOINT Part21
- ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
- ↑ Bartol, I.K., R. Mann & M. Vecchione (2002). Distribution of the euryhaline squid Lolliguncula brevis in Chesapeake Bay: effects of selected abiotic factors. Mar. Ecol. Prog. Ser. 226: 235—247
Գրականություն
խմբագրել- Barskov, I.S., M.S. Boiko, V.A. Konovalova, T.B. Leonova & S.V. Nikolaeva (2008). «Cephalopods in the marine ecosystems of the Paleozoic». Paleontological Journal. 42 (11): 1167–1284. doi:10.1134/S0031030108110014.
{{cite journal}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) A comprehensive overview of Paleozoic cephalopods. - Campbell, Neil A., Reece, Jane B., and Mitchell, Lawrence G.: Biology, fifth edition. Addison Wesley Longman, Inc. Menlo Park, California. 1999. ISBN 0-8053-6566-4.
- Felley, J., Vecchione, M., Roper, C. F. E., Sweeney, M. & Christensen, T., 2001-2003: Current Classification of Recent Cephalopoda. National Museum of Natural History: Department of Systematic Biology: Invertebrate Zoology: Cephalopods
- N. Joan Abbott, Roddy Williamson, Linda Maddock. Cephalopod Neurobiology. Oxford University Press, 1995. ISBN 0-19-854790-0
- Marion Nixon & John Z. Young. The brains and lives of Cephalopods. Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-852761-6
- Hanlon, Roger T. & John B. Messenger. Cephalopod Behaviour. Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-42083-0
- Martin Stevens & Sami Merilaita. Animal camouflage: mechanisms and function. Cambridge University Press, 2011. ISBN 0-521-19911-5
- Rodhouse, P. G.; Nigmatullin, Ch. M. (1996). «Role as Consumers». Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 351 (1343): 1003–1022. doi:10.1098/rstb.1996.0090.
- Classification key to modern cephalopods: ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/009/a0150e/a0150e03.pdf(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- CephBase – cephalopod database Արխիվացված 2006-01-18 Wayback Machine
- TONMO.COM – The Octopus News Magazine Online – cephalopod articles and discussion
- Tree of Life Web Project – Cephalopoda Արխիվացված 2012-03-24 Wayback Machine
- Mikko's Phylogeny Tree Արխիվացված 2007-01-06 Wayback Machine
- Fish vs. Cephalopods
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլխոտանիներ» հոդվածին։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլխոտանիներ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 99)։ |