Բամակո
Բամակո (ֆր.՝ Bamako), Մալիի մայրաքաղաք։ Բնակչությունը՝ ▲4 227 569 մարդ (2023)։ Քաղաքը գտնվում է Նիգեր գետի ափերին, երկրի հարավարևմտյան հատվածում։
| Քաղաք | |||
|---|---|---|---|
| Բամակո | |||
| Bamako | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Մալի | ||
| Ենթարկում | Մայրաքաղաք | ||
| Համայնք | Բամակո | ||
| Ներքին բաժանում | Commune 2?, Commune IV?, Commune 5? և Commune 6? | ||
| Մակերես | 252 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 350 մ | ||
| Խոսվող լեզուներ | ֆրանսերեն | ||
| Բնակչություն | 1 809 106 մարդ (2009) | ||
| Խտություն | 7178,99 մարդ/կմ² | ||
| Ժամային գոտի | UTC-0 | ||
| Պաշտոնական կայք | bamako.ml | ||
| |||
.svg)
Անվան ծագումնաբանություն
խմբագրելԸստ լեգենդի, առաջին բնակավայրերից մեկը ստեղծվել է Բամբա անունով որսորդի շնորհիվ և համապատասխանաբար ստացել է «Բամա կո» անվանումն, որը բառացիորեն թարգմանվում է «Բամբա գետ»։ Այլ վարկածի համաձայն, քաղաքի անվանումը ծագել է «Բամա» բառից, որը բամբարա լեզվից թարգմանաբար նշանակում է «կոկորդիլոս»։ Այդ վարկածին համապատասխան «Բամակո» անվանումը նշանակում է «կոկորդիլոսների գետ»։ Այդ վարկածը հիմնականն է համարվում, այդ պատճառով Բամակո քաղաքի զինանշանի վրա պատկերված է երեք կոկորդիլոս[1]։
Կլիմա
խմբագրելԲամակո քաղաքին բնորոշ է կլիման, որը տիպիկ է Սահելի հարավին։ Այն ունի մերձհասարակածային կլիմայի հատկանիշներ, սակայն բնորոշվում է որպես արևադարձային և շատ շոգ կլիմա։ Միջին ջերմաստիճանը ամբողջ տարվա ընթացքում չեն իջնում 25 ˚C-ից։ Ամենաշոգ ամիսներն են՝ մարտը, ապրիլը և մայիսը, երբ միջին առավելագույնը հասնում է 38-39 ˚C-ի։ Համեմատաբար հով ամիսներն են՝ նոյեմբերը, դեկտեմբերը և փետրվարը։ Տեղումների տարեկան միջին քանակությունը կազմում է 880 մմ, դրանց մեծ մասը թափվում է մայիս-հոկտեմբեր ամիսներին։ Դեկտեմբերից փետրվար ընկած ժամանակահատվածը բնորոշվում է տեղումների բացակայությամբ։
| Բամակո (1950–2000, առավելագույնները՝ 1949–1994)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 38.9 (102) |
42.8 (109) |
43.9 (111) |
43.5 (110.3) |
45.0 (113) |
42.0 (107.6) |
40.0 (104) |
37.8 (100) |
38.4 (101.1) |
38.9 (102) |
42.0 (107.6) |
40.0 (104) |
45.0 (113) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 33.4 (92.1) |
36.4 (97.5) |
38.5 (101.3) |
39.6 (103.3) |
38.5 (101.3) |
35.3 (95.5) |
32.1 (89.8) |
31.1 (88) |
32.2 (90) |
34.6 (94.3) |
35.3 (95.5) |
33.4 (92.1) |
35.0 (95) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 17.0 (62.6) |
19.9 (67.8) |
22.9 (73.2) |
25.2 (77.4) |
25.4 (77.7) |
23.6 (74.5) |
22.2 (72) |
21.8 (71.2) |
21.6 (70.9) |
21.3 (70.3) |
18.4 (65.1) |
16.8 (62.2) |
21.3 (70.3) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | 8.7 (47.7) |
9.0 (48.2) |
12.0 (53.6) |
16.7 (62.1) |
17.8 (64) |
16.1 (61) |
17.8 (64) |
17.2 (63) |
18.3 (64.9) |
14.7 (58.5) |
10.8 (51.4) |
6.1 (43) |
6.1 (43) |
| Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) | 0.6 (0.024) |
0.7 (0.028) |
2.1 (0.083) |
19.7 (0.776) |
54.1 (2.13) |
132.1 (5.201) |
224.1 (8.823) |
290.2 (11.425) |
195.9 (7.713) |
66.1 (2.602) |
5.2 (0.205) |
0.5 (0.02) |
991.3 (39.028) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր (≥ 0.1 mm) | 0.2 | 0.2 | 0.6 | 3.3 | 6.3 | 7.7 | 16.7 | 17.9 | 14.7 | 5.7 | 0.3 | 0.1 | 73.7 |
| % խոնավություն | 24 | 20 | 22 | 33 | 50 | 67 | 77 | 81 | 78 | 65 | 38 | 27 | 49 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 277.4 | 253.0 | 268.1 | 230.4 | 242.6 | 233.6 | 216.6 | 218.3 | 221.7 | 253.7 | 270.7 | 268.6 | 2954,7 |
| Աղբյուր #1: World Meteorological Organization[2] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: NOAA (sun 1961–1990)[3], Deutscher Wetterdienst (extremes and humidity)[4] | |||||||||||||
Պատմություն
խմբագրելՄարդկային բնակավայրեր այստեղ գոյություն են ունեցել դեռևս հին քարի դարում, սակայն քաղաքի առաջացումը թվագրվում է 17-րդ դարին։ Բամակո քաղաքը կառուցված է լավ ոռոգվող բլրոտ մակերևույթի վրա, որն ամբողջությամբ ծածկված է անտառներով, որոնք առաջին վերաբնակիչներին տալիս էին հրաշալի շինանյութ (մասնավորապես կաուչուկատու և ներկող ծառեր)[5]։
19-րդ դարի վերջին բնակիչները մեծ մասամբ աճեցնում էին կորեկ և եգիպտացորեն, զբաղվում էին կաշվե արդյունաբերությամբ, գործվածքների արտադրությամբ և ձկնորսությամբ։
1882 թվականին Բորնի Դեբորդը ստիպել է Բամակոյի բնակիչներին ընդունել Ֆրանսիայի պրոտեկտորատը և ամրոց է կառուցել։ 1884 թվականին Բամակո քաղաքի առ��տրաշրջանառությունը հասնում էր 5 միլիոն ֆրանկի։
Ժողովրդագրություն
խմբագրել
Քաղաքը երկար տարիների ընթացքում վերապրում է ժողովրդագրական պայթյունը՝ 2,5 հազար բնակիչ 1884 թվականին, 8 հազար՝ 1908 թվականին, 37 հազար՝ 1945 թվականին, մոտ 100 հազար՝ 1960 թվականին (Մալիի անկախության ձեռքբերման տարին)։ Այդ ժամանակներից ի վեր քաղաքը շարունակում է գրավել գյուղական բնակչությանն, ովքեր աշխատանք են փնտրում։ Բնակչության այդպիսի չվերահսկվող աճը լուրջ խնդիրներ է առաջացնում քաղաքային էկոլոգիայի, կոյուղու, ճանապարհային խցանումների, խմելու ջրի և այլնի հետ կապված։
Գտնվելով Դակարից և Աբիջանից հազարավոր կիլոմետրեր կամ Գվինեայի հետ սահմանից 400 կմ հեռավորության վրա, վերջին տարիներին Բամակոն դարձել է Արևմտյան Աֆրիկայի խաչմերուկը։ Քաղաքում բնակվում են տարբեր էթնիկ խմբեր ինչպես Մալիից, այնպես էլ հարակից պետություններից։
Վարչական բաժանում
խմբագրելՎարչականորեն քաղաքը բաժանվում է 6 կոմունաների՝
| Կոմունա | Բնակչություն[6], մարդ (2009) |
Մակերես, կմ² |
|---|---|---|
| Կոմունա I | 335 407 | 35,0 |
| Կոմունա II | 159 805 | 18,3 |
| Կոմունա III | 128 872 | 20,7 |
| Կոմունա IV | 300 085 | 42,0 |
| Կոմունա V | 414 668 | 42,0 |
| Կոմունա VI | 470 269 | 87,0 |
| Ընդհանուր | 1 809 106 | 245,0 |
Տրանսպորտ
խմբագրելԴակար-Բամակո երկաթուղային ճյուղը միացնում է քաղաքը Սենեգալի մայրաքաղաքի հետ Մալիի արևմուտքում գտնվող Կաես քաղաքի միջոցով։ Առկա է ճանապարհային կապ երկրի խոշոր քաղաքների հետ, ինչպիսիք են Կուլիկորոն, Կատին, Սեգուն, Սիկասոն և այլն։
Բամակո օդանավակայանը (Bamako-Sénou International Airport) գտնվում է քաղաքից 15 կմ հեռավորության վրա և բացվել է 1974 թվականին։ Կառավարության տվյալներով 2005 թվականի դրությամբ օդանավակայանի ուղևորափոխադրումները կազմել են 516 000 մարդ։ Կարևոր տրանսպորտային նշանակություն ունի նաև Նիգեր գետը։ Քաղաքը գտնվում է գետի երկու ափերին, որոնք միացված են երեք կամուրջների միջոցով (առաջինը կառուցվել է 1960 թվականին, երկրորդը՝ 1992 թվականին, երրորդը՝ 2011 թվականին)։
Քույր-քաղաքներ
խմբագրել- Ռոչեստեր, ԱՄՆ (1975 թվականից)
- Անժե, Ֆրանսիա (1974 թվականից)
- Դակար, Սենեգալ (1974/75 թվականներից)
- Բոբո Դիուլասո, Բուրկինա Ֆասո (1994 թվականից)
- Լայպցիգ, Գերմանիա (1966 թվականից)
- Աշխաբադ, Թուրքմենստան (1974 թվականից)
- Սան Պաուլո, Բրազիլիա
- Բանջուլ, Գամբիա
Համագործակցության մասին պայմանագրեր կնքվել են նաև ֆրանսիական Լիոն, Մարսել և Բորդո քաղաքների հետ, ինչպես նաև Բուրկինա Ֆասոի մայրաքաղաք Ուագադուգու քաղաքի հետ։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ "SUDANESE IMPOSE SENEGAL BOYCOTT; Traders Told to Use Port in Ivory Coast – Move Is Aimed at Dakar's Trade". New York Times, 3 September 1960
- ↑ «World Weather Information Service – Bamako». World Meteorological Organization. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 20-ին.
- ↑ «BKO–s (Bamako) Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
- ↑
«Klimatafel von Bamako (Flugh. Senou) / Mali» (PDF). Baseline climate means (1961-1990) from stations all over the world (German). Deutscher Wetterdienst. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 26-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Бамаку // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ «Результаты переписи населения 2009 года (INSTAT-Institut National de la Statistique)» (PDF) (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 14 aprile 2010-ին.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=and|access-date=specified (օգնություն)
| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բամակո» հոդվածին։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 259)։ |
