Աշոտ Շայբոն

հայ արձակագիր, գրող
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Գասպարյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Աշոտ Շայբոն (իսկական անուն՝ Աշոտ Գասպարի Գասպարյան, հունվարի 26, 1905(1905-01-26)[1], Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[1] - հունվարի 15, 1982(1982-01-15)[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]), հայ գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։ Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից։ Շայբոն գրական անունն ստեղծել է Արևմտյան Հայաստանի Կորդվաց աշխարհի Շեյ և Բոտան տեղանունների յուրովի հապավումից։

Աշոտ Շայբոն
Ծննդյան անունԱշոտ Գասպարի Գասպարյան
Ծնվել էհունվարի 26, 1905(1905-01-26)[1]
ԾննդավայրԹիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[1]
Վախճանվել էհունվարի 15, 1982(1982-01-15)[1] (76 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Մասնագիտությունգրող
Լեզուհայերեն և ռուսերեն
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
ԿրթությունՆերսիսյան դպրոց (1924)[1] և Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ (1936)[1]
Ժանրերգիտական ֆանտաստիկա
Ուշագրավ աշխատանքներՍևանի ձկնորսները
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[1]
ԱշխատավայրՀայֆիլմ
Պարգևներ
«Աշխատանքային գերազանցության համար» մեդալ
Աշոտ Շայբոն Վիքիդարանում

Կենսագրություն

խմբագրել

Աշոտ Շայբոնը ծնվել է Թիֆլիսում։ 1924 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, 1936 թվականին՝ Մոսկվայի կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտը։ Մինչև 1930 թվականը զբաղվել է մանկավարժությամբ։ 1936-1941 թվականներին աշխատել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։ Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոնը և ՀԽՍՀ շրջանային թատրոնները բեմադրել են Շայբոնի «Սուվորովականներ» պիեսը։ Ռուսերեն լույս է տեսել Շայբոնի «Մթության հաղթողները» («Սպիտակ ստվերների աշխարհում», Երևան, 1952) գիրքը։

Ստեղծագործություններ

խմբագրել

Հայ գրականության մեջ Շայբոնը գիտաֆանտաստիկ ոճի հիմնադիրն է։ 1942 թվականին լույս է տեսել նրա այդ բնույթի անդրանիկ վեպը՝ «Գիշերային ծիածան»-ը, որին հաջորդել են «Սպիտակ ստվերների աշխարհում» (1951), «Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները» (1955), «Երկիր մոլորակի գաղտնիքները» (1960) ծավալուն վեպերը։ 1965 թվականին լույս է տեսել Շայբոնի «Սերունդ» իրապատում եռերգության առաջին վեպը՝ «Անսովոր պատմություն»-ը։ Շայբոնը հեղինակ է նաև «Թիկունքում» (1931), «Երջանիկ սերունդ» (1947) և այլ պիեսների։ Նրա սցենարով նկարահանվել են «Սևանի ձկնորսները» (1936) և «Հայաստանի 25-ամյակը» («Հայֆիլմ», 1945) գեղարվեստական կինոնկարները[2][3]։ ԽՄԿԿ անդամ 1944 թվականից։

  • Դինամո նվագ, Թիֆլից, 1925, 18 էջ։
  • Կարմիր քաղաքի շրջմոլիկը, Թիֆլիս, 1925, 43 էջ
  • Նաիրի քուչա, Թիֆլիս, 1925, 30 էջ։
  • Զրահավոր գարուն /վիպակ/, Երևան, 1931։
  • Փոքրիկ լեռնագործներ, Երևան, 1932։
  • Բրիգադիրիկը, Երևան, 1932։
  • Վերելքի երգեր, Երևան, 1932։
  • Կովկաս, Թիֆլիս, 1935, 16 էջ։
  • Ալլո, լսում եք, մենք հյուսիսում ենք, Երևան, Պետհրատ, 1938, 14 էջ։
  • Գիշերային ծիածան, Երևան, 1942, 200 էջ։
  • Հայրենական լիրիկա, Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 98 էջ։
  • Սպիտակ ստվերների աշխարհում, Երևան, 1951, 392 էջ։
  • Գիշերային ծիածան, Երևան, 1954, 292 էջ։
  • Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Երևան, 1955, 659 էջ։
  • Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Պէյրութ, 1956, 632 էջ։
  • Երկիր մոլորակի գաղտնիքները, Երևան, 1960, 556 էջ։
  • Սպիտակ ստվերների աշխարհում, Երևան, 1963, 375 էջ։
  • Անսովոր պատմություն, Երևան, 1965, 588 էջ։
  • Գիշերային ծիածան, Երևան, 1981, 280 էջ։
  • Տիեզերական օվկիանոսի կապիտանները, Երևան, 1986[4]։
  • Победители тьмы: Научно-фантаст. роман / А. Шайбон; Авториз. пер. с арм. А. Тадеосян.
  • Суворовцы։ (Пьеса в 4-х действиях с прологом) / А. Шайбон, Р. Капланян; Пер. с арм. Л. А. Карагезян; Ред. М.Ф. Овчинников.
  • Победители тьмы։ Научно-фантаст. роман. - М., 2012 г. ("Ретро библиотека приключений и научной фантастики")

Թարգմանություններ

խմբագրել
  Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում
  • Բոնդի Ա., Գյուտարարներ (պիես), Երևան, Պետհրատ, 1930, 48 էջ։
  • Գուրյան Օ., Մսուր, Երևան, Պետհրատ, 1932, 11 էջ։
  • Էսֆիր Էմդեն, Հեքիաթ հաստ Շուցմանի և գիտնական բժշկի մասին (բանաստեղծություն), Ե., Պետհրատ, 1932, 14 էջ։
  • Կորշունով Ի., Նոտկինա Լ., Եղիր պատրաստ պաշտպանության (պատմվածք), Երևան, 1932, 12 էջ։
  • Բիլլ-Բելոցերկովսկի, Սահմանապահներ (պիես), Երևան, 1939, 39 էջ։
  • Մայակովսկի Վ., Ինչն է լավը, ինչն է վատ, Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 16 էջ։
  • Մայակովսկի Վ., Ինչն է լավը, ինչն է վատ, Երևան, Հայպետհրատ, 1954, 16 էջ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 448.
  2. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
  3. «Zarkfoundation - Աշոտ Շայբոն». zarkfoundation.com.
  4. «Bibliothèque de l'Église apostolique arménienne - Paris - Շայբոն , Աշոտ». www.bibliotheque-eglise-armenienne.fr. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 11-ին.

Գրականություն

խմբագրել
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աշոտ Շայբոն» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 448