Դիմակներ կրելու արգելք

«Հավաքների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի և պիկետների մասին» Ռուսաստանի դաշնային օրենքի 6-րդ հոդվածի 4-րդ մասը թույլ չի տալիս հրապարակային միջոցառման մասնակցին թաքցնել իր դեմքը, այդ թվում՝ օգտագործել դիմակներ, քողարկման միջոցներ, այլ առարկաներ, որոնք հատուկ նախատեսված են անձի հաստատման դժվարացման համար։ Հանրահավաքի կազմակերպիչը պարտավոր է մասնակիցներից պահանջել չթաքցնել իրենց դեմքերը։ Հանրային միջոցառման կազմակերպչի կամ իշխանության լիազոր ներկայացուցչի օրինական պահանջներին չենթարկվող անձինք կարող են հեռացվել տվյալ հանրային միջոցառման անցկացման վայրից, ինչպես նաև ենթարկվել ադմինիստրատիվ պատասխանատվության^[2][3]։ Ընդ որում, ՌԴ Սահմանադրական դատարանի 2016 թվականի հուլիսի 7-ի 1428-О որոշման համաձայն՝ պատասխանատվության ենթարկելն անհնար է առանց մեղավորության սահմանման, որը չի ենթադրում զուտ ֆորմալ մոտեցում, այսինքն՝ հրապարակային միջոցառման մասնակիցների գործողությունների որակավորման ժամանակ պետք է հաշվի առնվեն նրանց շարժառիթները և նպատակները, դրանց հետևանքները և ազդեցությունը անվտանգության վրա։ Դեմքի կամ դրա մի մասի թաքցնելն այն դեպքում, երբ դա մտադրություն չունի դժվարացնել անձի հաստատումը և չի առաջացրել բացասական հետևանքներ, օրինակ` ցուրտ եղանակին շարֆեր կամ կապյուշոններ հագնելը, Սահմանադրական դատարանը համարել է ոչ հակասող դաշնային օրենքի նորմերին^[4][5]։

ԱՄՆ-ի տասնհինգ նահանգների^[6] և բազմաթիվ վարչական կազմավորումների օրենքները ներառում են դիմակներ կրելու արգելքը։ Այդ օրենքները հիմնականում ընդունվել են 20-րդ դարի կեսերին՝ Կու-կլուքս-կլանի ելույթները ճնշելու նպատակով, որի անդամները թաքցնում էին իրենց դեմքերը^[7]։

Այդ օրենքները շարունակում են կիրառվել, օրինակ` դրանք կիրառվել են 2010-ական թվականներին «Occupy» շարժման մասնակիցների դեմ^{[8][9][10][11]}։ Մասնավորապես, «Occupy Wall Street» (անգլ. թարգմանաբար՝ «Գրավի՛ր Ուոլ Սթրիթը») շարժման մասնակիցների ձերբակալությունների համար օգտագործվել է Նյու Յորքի օրենքը, որը սահմանվել է 1845 թվականին ոստիկանների պաշտպանության համար խռովարար ֆերմերներից, որոնք հարձակվել են ոստիկանների վրա դիմակների քողի տակ^[12]։ 1965 թվականին ընդունված օրենքի փոփոխությունները անօրինական են դարձրել երկու կամ ավելի քողարկվ��ծ մարդկանց հավաքը, բացառությամբ դիմակահանդեսների^[12]։

Կանադայի խորհրդարանն ընդունել է C-309 օրինագիծը, որն արգելում է զանգվածային անկարգությունների ժամանակ և անօրինական ցույցերի դեպքում դիմակներ կրել^[13][14]։ Օրենքն ուժի մեջ է մտել 2013 թվականի հունիսի 19-ին^[15]։ Օրենքի խախտման համար մինչև 10 տարվա ազատազրկում է սպառնում^[16]։

Ավստրիայում ցույցերի ժամանակ դիմակներ կրելու արգելքն ավելացվել է 2002 թվականին հավաքների մասին § 9 օրենքում (գերմ.՝ Versammlungsgesetz)։ Օրենքի խախտումը կարող է չհետապնդվել, եթե դիմակի օգտագործումը չի սպառնացել հասարակական կարգին և անվտանգությանը։ Օրենքի խախտումը § 19a-յի համաձայն պատժվում է մինչև վեց ամիս ժամկետով ազատազրկմամբ (մինչև մեկ տարի՝ կրկնակի խախտման դեպքում) կամ տուգանքով։

Դանիայում ցույցերի ժամանակ դիմակ կրելն արգելված է^[17]։

Գերմանիայում հասարակական հավաքների (այդ թվում՝ ցույցերի) ժամանակ դեմքը թաքցնելն արգելված է 1980-ական թվականներից, ըստ § 17a Abs. 2 հավաքների մասին օրենքի (գերմ.՝ Versammlungsgesetz), որպեսզի ոստիկանությունը կարողանա ճանաչել ցուցարարներին։ Օրենքի խախտման համար պատիժը մինչև մեկ տարի ազատազրկումն է^[18]։

Իսպանիայի օրենսդրության համաձայն՝ իրենց դեմքերը փակող ցուցարարները կարող են տուգանվել մինչև 30,000 եվրո^[19]։

Շվեդիայի՝ դիմակների կրումն արգելելու մասին օրենքի համաձայն^[20]՝ ցույցի մասնակիցներին արգելվում է դեմքը ծածկել այնպես, որպեսզի դժվարացվի նրանց նույնականացումը։ Արգելքը վերաբերում է միայն այն հանրահավաքներին, որոնք ուղեկցվում են հասարակական կարգի խախտումներով կամ նման խախտման անմիջական վտանգ կա։ Օրենքը բացառություններ է թույլ տալիս կրոնական նկատառումներով և այն դեպքում, երբ դեմքը թաքցնելը թույլատրվել է։

Շվեյցարիայում դիմակներ կրելն արգելվում է հետևյալ կանտոններում․

• Բազել-Շտադ (1990 թվականից),
• Ցյուրիխ (1995 թվականից),
• Բեռն (1999 թվականից),
• Լյուցեռն (2004 թվականից),
• Թուրգաու (2004 թվականից),
• Զոլոթուռն (2006 թվականից),
• Սընթ-Գալեն (2009 թվականից)։

Ֆրանսիայի սենատի կողմից 2010 թվականի սեպտեմբերի 14-ին ընդունված Դեմքը թաքցնելու մասին ֆրանսիական օրենքն արգելել է գլխաշոր կրել, որը թաքցնում է դեմքը, այդ թվում դիմակ, սաղավարտ, բալակլավ, հիջաբ։

Եվրամայդանում ցուցարարների և միլիցիայի միջև բախումներից հետո Գերագույն ռադան ընդունել է 721-VII օրենքը, որն արգելում է ցույցերի և զանգվածային այլ միջոցառումների ընթացքում դիմակներ, կասկաներ և կամուֆլյաժներ կրելը՝ մինչև 400 դոլար տուգանքի և մինչև 15 օր ժամկետով ադմինիստրատիվ կալանքի սպառնալիքի ներքո^[21][22]։ Օրենքը չեղյալ է հայտարարվել գրեթե անմիջապես՝ 2014 թվականի հունվարին՝ նախապես առաջացնելով զանգվածային բողոքներ, որոնք դուրս են եկել խաղաղ շրջանակներից^[23][24]։

Վենետիկի հանրապետությունում դիմակների ժողովրդականության հետ կապված դրանց օգտագործումը սահմանափակվում էր օրենքների բարդ համակարգով։ Այսպես, 1615 թվականին դուրս է եկել օրենք, որն արգելել է մարմնավաճառներին դիմակներ կրել գոնդոլներում ուղևորությունների ժամանակ^[25]։

Վենետիկի պատմության երկար ժամանակահատվածների ընթացքում դիմակ կրող մարդկանց թույլ չէին տալիս եկեղեցի մտնել․ 1718 թվականի օրենքը նրանց արգելել է նույնիսկ մոտենալ տաճարներին, արգելքը տարբեր ձևով հաստատվել է 1739 և 1744 թվականների օրենքներով^[26]։

Տասի խորհուրդը 1709 թվականին արգելել է խաղատներում դիմակներ կրելը մոլեխաղերի դեմ պայքարելու համար։ Դիմակների օգտագործման մեջ մեղադրվող ազնիվ քաղաքացիներին արգելվում էր Մեծ խորհրդում հայտնվելը երկու տարվա ընթացքում, նրանց վրա նույնպես տուգանք էր սահմանվել հարյուր դուկատի չափով, իսկ հասարակ մարդկանց սպառնում էր մինչև հինգ տարվա ազատազրկում։ Այդ արգելքը չեղյալ է հայտարարվել արդեն մեկ տարի անց^[27]։

• Stephen J. Simoni, «Who Goes There?» — Proposing a Model Anti-Mask Act. // 61 Fordham Law Review. С. 241 (1992).

• Melissa Kaplan. ԱՄՆ-ի նահանգներում դիմակներ կրելու արգելքի վերանայում. (անգլ.)