Revolución Mexicana

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo.

A Revolución Mexicana foi un movemento social e cultural violento, matizado por tendencias socialistas e nacionalistas, que se realizou de 1910 a 1917. Este movemento formou o México do século XX, posto que tivo un forte impacto nos traballadores sociais e na agricultura. A constitución que se derivou deste movemento foi a primeira do mundo que recoñeceu as garantías sociais e os dereitos laborais colectivos. Deste movemento xurdiron personaxes internacionais de esquerda como os pintores Frida Kahlo e Diego Rivera, e os rebeldes Emiliano Zapata e Pancho Villa.

A finais do século XIX México foi gobernado por Porfirio Díaz. A súa presidencia caracterizouse pola promoción da industria e a pacificación do país. Fomentou o investimento estranxeiro principalmente dos norteamericanos, os franceses e os ingleses. Pese ao crecemento macroeconómico do país, a paz e o progreso relativos lográronse a expensas da sobreexplotación das clases campesiña e obreira, concentrando a riqueza, o poder político e o acceso á educación dun feixe de familias posuidoras de grandes latifundios.

Para eleccións de 1910, Porfirio Díaz decidiu postularse como candidato por quinta ocasión, pero o seu adversario foi Francisco I. Madero, un popular e adiñeirado empresario educado no estranxeiro que simpatizaba coas reformas sociais e os ideais socialistas e liberais dos irmáns Flores Magón. Díaz ordenou o arresto de Madero mentres facía campaña en Monterrey, e puido ser reelixido unha vez máis para a Presidencia da República. Madero conseguiu fuxir e exiliarse en San Antonio, Texas, onde redactou o Plan de San Luís no cal convocaba a un levantamento armado que se había de iniciar o 20 de novembro, 1910. Ademais, o plan declaraba nulas as eleccións de 1910, non recoñecía ao goberno de Díaz, nomeaba a Madero presidente provisional, restituía aos indíxenas nas terras que lles confiscou e establecía o principio de non reelección (aínda vixente en México). Moitos intelectuais uníronse ao movemento, así como os indíxenas encabezados por Emiliano Zapata no sur, e Pancho Villa no norte. Díaz renunciou ao goberno e exiliouse en Francia.

Trala renuncia do presidente Díaz formouse un goberno provisional encabezado por Francisco León sucedido por Madero en 1911. Con todo, dous anos despois Madero seria vítima dun golpe de estado encabezado polo xeneral Victoriano Huerta que o fixo matar e proclamaríase presidente da nación. Este planeara o golpe co embaixador dos Estados Unidos en México, Henry Lane Wilson, posto que as reformas sociais e laborais liberais promovidas por Madero afectaban os intereses dos norteamericanos e británicos quen controlaban as empresas petroleiras do país.

Os caudillos enfocaron a loita en contra do novo goberno de Huerta, nunha longa guerra onde cada caudillo tiña diferentes ideais. Para deter a loita Venustiano Carranza, gobernador do estado de Coahuila formou o Exército Constitucionalista coa intención de pacificar ao país adoptando a maior parte das demandas sociais esgrimidas polos rebeldes e integrándoas nunha nova constitución progresista e socialista. Carranza logrou plasmar a maior parte das demandas no texto da Constitución de 1917. Con esta acabou oficialmente a Revolución, aínda que non paso a violencia, que continuaría por algúns anos máis.

O goberno de Carranza durou pouco. O xeneral Álvaro Obregón, quen se ocupou na primeira etapa do seu goberno no Ministerio de Guerra e Mariña, sublevouse ao verse en desvantaxe na súa loita pola candidatura oficial nas próximas eleccións nacionais e asasinouno o 21 de maio, 1920. Obregón asumiu o poder e demostrou non só ser un hábil militar, pois acabou de pacificar a maior parte do país, senón un hábil político que fomentou a creación de múltiples sindicatos e centrais obreiras e á vez fíxose co seu apoio. foi sucedido polo tamén xeneral Plutarco Elías Calles, quen promovería algunhas leis anticlericais e fundaría o Partido Nacional Revolucionario (PRN) que se convertería no Partido Revolucionario Institucional, que uniría a todos os xenerais da Revolución e os seus ideais.

O maior gran logro da Revolución foi a creación da Constitución de 1917, a primeira constitución progresista e social do mundo, que recoñeceu os dereitos dos traballadores, dos campesiños, e sobre todo dos indíxenas. Continuando co carácter nacionalista e socialista da Revolución, os presidentes post-revolucionarios van realizar a expropiación petroleira, a repartición de terras aos campesiños e indíxenas, promoveuse a educación gratuíta bilingüe ás comunidades indíxenas e creouse o Instituto Mexicano do Seguro Social. O país foi impulsado de xeito importante ante a nova Revolución Industrial, os costumes, a fisionomía das cidades, os transportes e a produción de bens materiais cambiaron radicalmente.

Con estes e outros cambios, México logrou un impresionante crecemento económico que foi nomeado polos economistas nacionais e estranxeiros como o "Milagre Mexicano". Neste período moitos inmigrantes suramericanos e europeos, principalmente españois exiliados da guerra civil española, establecéronse no país.

Con todo, o Partido Revolucionario Institucional converteríase no partido máis poderoso da política mexicana, practicamente o partido do Estado, gañando case todas as eleccións ata os anos oitenta, e foi acusado en moitas ocasións de fraude electoral e corrupción. O Milagre Mexicano non lograría o crecemento económico necesario para igualar o crecemento demográfico sobre todo tras a crise petroleira dos anos setenta, e o país afundiríase nunha grave crise económica.

• Arte e Historia de México (en inglés)