Blas de Lezo

Blas de Lezo pertencía a unha ilustre familia de mariñeiros entre os seus antepasados, nunha cidade dedicada case exclusivamente ao mar. Foi educado nunha escola en Francia e deixouna en 1701. Naquela época, a Mariña francesa estaba aliada con España na Guerra de Sucesión Española, que comezou á morte sen descendentes de Carlos II. Dado que Lois XIV quería os maiores intercambios de oficiais entre os exércitos e as frotas de España e Francia, embárcase Lezo, sendo aínda un adolescente na frota francesa, enrolándose aos 17 anos como gardamariña^[3] ao servizo do conde de Tolosa, Luís Alexandre de Borbón, fillo lexitimado de Lois XIV.

A súa carreira militar comeza en 1701 como aspirante na mariña francesa á idade de 12 anos. En 1704 enroláse como gardamariña, participou como membro da tripulación da frota franco-española na batalla de Vélez-Málaga, ese mesmo ano perdería a perna esquerda debido a unha bala de canón, foi esta unha das batallas navais máis importante da Guerra de Sucesión Española, na que se enfrontaron as escuadras anglo-holandesa e a franco-española. Unha dura batalla na que Blas continuou, aínda que ferido, no seu posto de combate. Despois tívoselle que amputar sen anestesia, o membro por debaixo do xeonllo. Contan as crónicas que o rapaz non proferiu un só lamento durante a operación.^[3]

Debido ao valor demostrado tanto naquel transo coma no propio combate, ascende en 1704 a Alférez de Barco de Alto Bordo por Lois XIV de Francia. Ofréceselle ser asistente de cámara da Corte de Filipe V de España. Seguiu o seu servizo a bordo de diferentes buques, tomando parte nas operacións que tiveron lugar para socorrer as prazas de Peñíscola e Palermo; no ataque ao navío inglés "Resolution" de 70 canóns, que rematou coa queima deste, así como no apresamento de dous navíos inimigos que foron conducidos a Pasaia e Baiona. Evidentemente necesitou unha longa recuperación e rexeitou estar na Corte, pois ambicionaba coñecer as artes mariñeiras e converterse nun gran comandante. En 1705 volve a bordo e aprovisiona a asediada Peñíscola.

Continúa patrullando o Mediterráneo, apresando numerosos barcos ingleses e realizando valentes manobras cunha ousadía inusitada. Tanto é así que se lle premia permitindo que leve as súas presas a Pasaia, a súa vila natal. Pero deseguida é requirido polos seus superiores e en 1706 ordénaselle abastecer os asediados de Barcelona ao mando dunha pequena flotilla. Servíndose da súa aguda intelixencia, realiza brillantemente o seu labor, escapa unha e outra vez do cerco que establecen os ingleses para evitar o aprovisionamento.

Os británicos vense impotentes ante tal despregue de enxeño. Posteriormente destínano á fortaleza de Santa Catalina de Tolón, onde toma contacto coa defensa dende terra firme en combate contra as tropas do príncipe Uxío de Savoia. Nesta acción e tras o impacto dunha bala de canón na fortificación, unha estela alóxaselle no ollo esquerdo, que explota no acto, perdendo así para sempre a vista deste.

Tras unha breve convalecencia é destinado ao porto de Rochefort-en-Yvelines, onde o ascenden a Tenente de Gardacostas en 1707. Alí realizará outra gran xesta rendendo en 1710 unha decena de barcos inimigos, o menor de 20 pezas. Por estas datas ten lugar o referido combate co "Stanhope" (nave da East Indiaman) mandado por John Combs, que o triplicaba en forzas. Mantívose un canoneo mutuo ata que as manobras de Lezo deixaron ao barco inimigo a distancia de abordaxe, momento no que ordenou lanzasen os ganchos para levalo a cabo. Deste modo, con tripulacións moi inferiores en número, os navíos españois lograban apresar outros con moita maior dotación e porte. Blas de Lezo cubriuse de gloria en tan fenomenal enfrontamento, no que mesmo é ferido, sendo ascendido a Capitán de Fragata.

En 1712 pasa a servir na Armada Española baixo as ordes de Andrés de Pez. Este afamado almirante quedou marabillado ante a valía de Lezo e emitiu varios escritos que lle valeron o seu ascenso a Capitán de Navío un ano máis tarde. Posteriormente participou no asedio de Barcelona ao mando do "Campanella", no que o 11 de setembro de 1714, ao achegarse con demasiado ímpeto ás súas defensas, recibe un balazo de mosquete no antebrazo dereito, quedando a extremidade sen apenas mobilidade ata o fin dos seus días.

Deste xeito con só 25 anos temos ao mozo Blas de Lezo vesgo, manco e coxo. Nesa época, e ao mando dunha fragata, apresou once navíos británicos, entre eles o emblemático "Stanhope", navío de gran poder ofensivo.

En 1715, ao mando de "Nuestra Señora de Begoña", e xa reposto das súas feridas, diríxese cunha gran frota a reconquistar Mallorca, que se rende sen un só disparo.

Rematada a guerra de Sucesión de España, despois de sete anos neste servizo, recaeu, á fin en Lezo o mando desas forzas navais do mar do Sur, o 16 de febreiro de 1723, capturando seis navíos de guerra, por un valor, só da súa carga, de 3 000 000 de pesos; tres deles agregáronse á Armada Real. Durante este período realiza numerosas saídas nas que sostén combates, limpando as augas de Chile e o Perú, de corsarios inimigos. Permaneceu nos mares do Sur ata o ano 1730, en que foi chamado a España por orde do Rei para serlle entregado o mando da frota mediterránea como Xefe de escuadra en recompensa aos seus valiosos servizos. Enviado logo a Xénova para reclamar os dous millóns de pesos que debe a República de Xénova a España. Considerando que a honra da bandeira española está en xogo, non vacila en ameazar con bombardear a cidade.

En 1732, ao mando dunha frota de 54 buques que acompañan a José Carrillo de Albornoz e 30 000 homes para recuperar a cidade de Orán en poder do Imperio Otomán. Hassan Bay chega a reunir as súas tropas e preto a cidade. Lezo volve á carga con seis buques e 5 000 homes e expulsa os berberiscos despois dun duro combate. Non contento disto, aínda conduce o "Santiago", o seu buque almirante de 60 canóns, no refuxio corsario, un bastión defendido por dous fortes e 4 000 mouros na baía de Mostagan, e inflixe á cidade e a ambos os dous fortes estragos moi importantes. Esperando reforzos de Orán, mantén durante meses o bloqueo naval, pero unha epidemia obrígao a volver a Cádiz.

En 1734 o rei noméao Tenente Xeneral da Armada Real. Retorna de novo en América co buques "Forte" e "Conquistador" en 1737 como gobernador de Cartaxéna. En 1739, a Guerra da orella de Jenkins opón o Reino de Gran Bretaña a España.

En marzo de 1741, en­ca­be­zou a defensa de­ Cartaxena de Indias puxo cara ­a fro­ta in­gle­sa do almirante Edward Vernon e o xeneral Thomás Wentworth composta de 186 navires, armados duns 2.000 canons e cun exército de 23.600 homes, asedian Cartaxéna. Blas de Lezo, só dispón de 3.000 soldados regulares, 600 arqueiros indios, e as tripulacións dos seus seis buques de liña. Non obstante pode contar coa defensa sólida da cidade, a súa preparación minuciosa, e a súa experiencia dos 22 combates levados ata aquí.

A colosal batalla durará 67 días. A derrota das forzas británicas é alí a máis humillante. De Lezo morrerá apenas algúns meses despois desta defensa, que sería a súa máis grande vitoria. O con­trol da pra­za co­lom­bia­na, con­si­de­ra­da estratexicamente co­mo a "chave de In­días" foi a cla­ve pa­ra man­ter o dominio español na América.

Unha epidemia de peste, provocada pola gran cantidade de cadáveres non sepultados despois da batalla sería a causa da súa morte. Foi logo en­terrado nunha fosa­ de em­pra­za­men­to descoñecido.­^[4]. Algúns anos máis tarde o rei Carlos III outorgou un marquesado ao seu fillo primoxénito.^[5]

O 5 de maio de 1725 contraeu matrimonio en Lima coa dama crioula Josefa Pacheco Bustios, natural de Locumba (actual Tacna), e filla dos tamén crioulos José Carlos Pacheco y Benavides, e María Nicolasa de Bustios y Pazos. Desta unión tivo a seguinte descendencia:

• Blas Fernando de Lezo y Pacheco, primeiro Marqués de Ovieco. Con sucesión.
• Tomás de Lezo y Pacheco gobernador de Santa Cruz da Serra.
• Ignacia Antonia de Lezo, casada co Marqués de Tabalosos. Con sucesión.

A Armada Española hon­ra a súa me­mo­ria co maior privilexio que se lle pode dar a un mariño, nomeando un barco co seu nome. O último bautizado co nome de Lezo é unha fragata da clase Álvaro de Bazán: a Fragata Blas de Lezo (F103). Outros barcos que levaron o seu nome foron o Cruceiro Blas de Lezo, que afundiu en 1932 fronte ás costas de Fisterra e o destrutor Blas de Lezo (D65) (1973-1991).

A Armada de Colombia tamén tivo un buque petroleiro co nome do almirante, “ARC Blas de Lezo (BT-62)” ^[6], ex “USS Kalamazoo (AOG-30)”, que foi adquirido á U.S. Navy en 1947, dado de baixa en 1965.

Blas de Le­zo é lembrado nunha pla­ca ex­pos­ta no Panteón de Mariños Ilustres de San Fernando (provincia de Cádiz), tamén ten outra placa en El Puerto de Santa María, on­de re­si­diu coa súa familia. A súa esposa Jo­se­fa, co­ñeci­da co­mo La Go­ber­naora, viviu den­de 1736 a­ta a súa morte o 31 de mar­zo de 1743, e foi sepultada no Convento de Santo Domingo.^[7]

O 15 de novembro de 2014 o Rei Juan Carlos I inaugurou nos Xardíns do Descubrimento da Praza de Colón de Madrid unha escultura en bronce de 3,5 metros -7 metros en total contando co monólito-pedestal- coa efixie do almirante, situada moi próxima a outros dous monumentos de mariños ilustres da Armada Española como foron Cristovo Colón e Jorge Juan y Santacilia.^[8]

O impulsor do monumento, Íñigo Paredes, recolleu 17.700 firmas nunha petición popular, e permitiu recadar 150.000 euros entre cidadáns dá pé para construír a estatua (obra de Salvador Amaya).^[9]

Existen varias rúas adicadas ao seu nome en numerosas poboacións do territorio español, desde a súa localidade de nacemento, Pasaia, ata as Illas Canarias, pasando por outras en Valencia, Alacant, Donostia, Irún, Almería, Málaga, Fuengirola etc.

• Subscrición popular en La Vanguardia (en castelán).
• Exposición no Museo Naval (en castelán)
• Almirante, coxo, manco e chosco (en castelán)
• Blas de Lezo, valor de Mediohome (en castelán)
• Historia naval de la Real Armada española (siglos XVIII–XIX) (en castelán)
• Artigo sobre Don Blas de Lezo y Olabarrieta en eGC (en castelán)
• "El vasco que salvó al Imperio español", de José Manuel Rodríguez (en castelán)
• O almirante de Lezo e a súa relación con El Puerto de Santa María, de Juan Ignacio Domínguez gil (en castelán)
• La Guerra de la Oreja de Jenkins. Combates en el Caribe. Operaciones principales, de Santiago Gómez (en castelán)
• Que foi de Blas de Lezo? (en castelán)

• EL HEROE DEL CARIBE J. Pérez-Foncea, LIBROS LIBRES, 2012, ISBN 978-84-15-57005-9
• LA FORJA DEL HEROE, Gerardo del Castillo, Editorial: Ediciones Rialp S.A. (2013) ISBN 978-84-321-4294-9
• NAVES MANCAS: LA ARMADA ESPAÑOLA A VELA, Carlos Canales, Miguel del Rey, EDAF,2011, ISBN 978-84-89779-68-6
• EL DIA QUE ESPAÑA DERROTO A INGLATERRA, Pablo Victoria, ALTERA 2005, ISBN 978-84-89779-68-6
• BLAS DE LEZO Y LA DEFENSA HEROICA DE CARTAGENA DE INDIAS, José Antonio Crespo-Francés, Editorial ATAS, ISBN 978 84-9739-147-7