As Neves

O concello posúe catro elementos xeográficos que actúan de referentes principais: o val do río Xuliana polo oeste, o do Miño polo sur, o do Termes polo leste e os Montes da Paradanta polo norte, onde se sitúa o monte de San Nomedio, de 690 metros de altitude.

O río Xuliana percorre as parroquias de Taboexa, Rubiós, Tortoreos e Liñares, onde desemboca no Miño. O val esténdese desde a aba do monte San Nomedio ata a foz do río en Liñares, a máis chan de todas as parroquias nevenses.

O río máis longo de Galiza baña o concello nun treito de 10 quilómetros, servindo de fronteira co veciño Portugal. As súas augas transcorren polas parroquias, en sentido leste-oeste, de Vide, Setados, As Neves, Tortoreos e Liñares. A orografía máis montañosa de Setados e As Neves convértenas en miradoiros nos que enxergar unha boa panorámica de Portugal.

O curso fluvial do Termes segue as parroquias de Cerdeira, San Xosé de Ribarteme, San Cibrán de Ribarteme e Santiago de Ribarteme, desembocando no Miño a xeito de fronteira entre Vide e Setados. O val abrangue desde a ladeira sur do Monte de Paradanta, onde se asenta Cerdeira, encaixándose logo entre este e o Monte de San Fins cara ao nor-nordeste e o monte de San Nomedio en dirección nor-noroeste.

A zona máis montañosa do concello é a correspondente ás parroquias de Cerdeira, San Pedro de Batalláns e Santa Eulalia de Batalláns, así coma o norte de Taboexa e o norte e leste de San Xosé de Ribarteme. No caso de Cerdeira e Santa Eulalia o seu relevo montañoso débese a estaren situadas nas abas sur e oeste do monte Paradanta, respectivamente, pertencendo o cumio do monte ao concello da Cañiza. Nelas acádanse as maiores alturas do concello, arredor dos 800 metros. As outras tres parroquias están dominadas pola presenza de San Nomedio, con cumio en Taboexa.

O concello xa estaba habitado nestes períodos prehistóricos. Proba disto son as pezas líticas, mámoas e petróglifos achados no Castro de Altamira e na Pedra da Moura, na parroquia de Taboexa, no monte das Carboeiras en Liñares e no Coto do Facho en Santa María das Neves.

De especial relevancia son os sitios paleolíticos achados en Tortoreos, xa que se encadran dentro dunha serie de achados en Galiza que permiten establecer a existencia dun poboamento antigo que remontaría ao Paleolítico Inferior^[1].

O Castro de Altamira é o máis representativo do concello. Nel mestúranse os restos castrexos propiamente ditos con outros derivados da posterior romanización do poboado. Entre os restos atopados figuran diversos anacos de estatuas, unha ara dedicada ao deus Mercurio e unha cabeza de can. Pero o que fai singular a este castro son os numerosos vestixios de bronces romanos aparecidos. Todos eles están expostos no Museo de Pontevedra.

Outros poboados castrexos son os de Bocas, na parroquia de San Xosé de Ribarteme e o de Couto do Conde en San Pedro de Batalláns.

Tamén romana é a ponte que cruza o río Termes no lugar da Senra da parroquia de Santiago de Ribarteme.

Dous acontecementos configuran a historia do concello nos séculos medievais. O primeiro destes acontecementos foi a peregrinación da raíña Isabel de Portugal camiño de Santiago de Compostela, que no século XII atravesou o Miño pola parroquia de Vide facendo escala na Franqueira, no veciño concello da Cañiza. Hoxe en día, pódese seguir o camiño seguido pola monarca lusa grazas á creación dunha ruta de sendeirismo bautizado co nome de Sendeiro dos Frades.

Na primavera do 1469, Pedro Madruga atravesa o Miño pola zona do Condado^[2], co obxectivo de sufocar a Revolta Irmandiña iniciada no 1466. Os dous exércitos libran un primeiro combate no castro de Framela. Xabier Iglesias, na súa obra O soño do falcón, sitúa a batalla de Framela nas proximidades das Neves, describindo así as hostilidades:^[3]

O primeiro encontro coa Irmandade tivo lugar no chamado castro da Framela, preto das Neves, onde cinco mil irmandiños confiaban en coutarlles o paso (...) os feudais cargaron cos arcabuceiros por diante para desconcerto de labregos e viláns que nunca tal viran, acometendo logo os peóns xurdidos no medio do fume e das explosións, para crebar as defensas e esganar a coitelo ós feridos e a todos aqueles que non puideran fuxir.

Desta época data a igrexa parroquial de Santiago de Ribarteme, de estilo románico.

Os primeiros datos demográficos do concello, daquela encadrado na provincia de Tui, datan de fins do século XVI, cando posuía unha densidade de poboación próxima aos 50 habitantes por quilómetro cadrado, superando os 125 no censo de poboación do 1752. É posíbel que a introdución do millo na zona estea detrás deste aumento de poboación.^[4]

No século XVII foi edificada a igrexa das Neves. Conta a lenda que nun día de intensa nevarada no lugar a Virxe aparecéuselle a un cativo, motivo polo cal foille dedicada a igrexa á Virxe das Neves, medrando arredor dela o pobo. É obra do arquitecto Melchor de Velasco e do canteiro Amaro do Campo. Salienta pola súa torre piramidal en chanzos das que só hai cinco exemplos en toda Galiza e posúe un retablo de tres rúas do Barroco galego. Tamén barroca é a igrexa parroquial de Tortoreos.

A incorporación de novas terra ao cultivo, a definitiva implantación do millo e a pataca e a escasa incidencia da peste, importante nos séculos anteriores, fixo posíbel que Galiza mantivese un crecemento demográfico constante ata mediados do século XIX^[5]. Este feito non foi alleo ao concello nevense, onde a introdución do millo era xa total neste século, malia que a da pataca aínda era menor.^[6]. A partir desas datas, a emigración fixo que a demografía do concello se resentise.

Trala división territorial de España en 1833 instaurouse o concello de Setados, onde estaba a capital do municipio. A vila das Neves comezou a medrar a partir de 1879 tras a creación da estación das Neves, na vía de ferrocarril entre Monforte de Lemos e Redondela. En 1904 a casa consistorial mudou á parroquia das Neves, co conseguinte cambio na denominación do concello^[7]. Dez anos máis tarde recibiu o título de Muy Leal, mediante Real Decreto outorgado polo monarca Afonso XIII. Ata 1981 chamouse oficialmente Nieves.

Ata mediados do século XX a poboación do concello mantivo un lento pero constante crecemento (véxase táboa do inicio), que daría lugar a unha drástica caída demográfica posteriormente, como consecuencia do éxodo dos ámbitos rurais interiores aos urbanos costeiros común a todo o país. Porén, no último censo advírtese unha tímida recuperación.

As Neves está irmandada coas seguintes vilas dende a 30 de agosto de 2003:^[8]

•   Legé
•   Corcoué-sur-Logne
•   Touvois

• Batalláns xa chega/ coa súa santiña,/ e cara a Franqueira/ connosco camiña ^[9].

•  
  Estatua do deus Mercurio
•  
  Panorámica do val de Ribarteme
•  
  O Coto, San Xosé de Ribarteme
•  
  As Pedriñas e O Coto de Lobos, San Xosé de Ribarteme
•  
  O monte de San Nomedio.
•  
  Sancharredonda, San Xosé de Ribarteme, As Neves.

Para unha lista completa de todos os lugares do concello das Neves vexa: Lugares das Neves.

• Barciela, P. e Rey, E. (2000), Xacementos arqueolóxicos de Galicia, Edicións Xerais.
• Mapa de Galicia (2004), Edicións do Cumio.

• Sitio web do Concello