Alxer

A área urbana de Alxer esténdese polas once dairas, ou comarcas, centrais, das trece que conforman a Vilaia de Alxer. Son as dairas que arrodean a baía de Alxer, onde tamén se estableceron os primeiros poboamentos históricos. Estas dairas á súa vez subdivídense en 37 baladías ou concellos, que son os situados dentro do perímetro urbano de Alxer.

Unha desas dairas é a de daira de Sidi M'Hammed, na parte occidental da baía, e que ocupa a parte máis nuclear da cidade. Un dos seus concellos, Alxer Centro, é o que se pode considerar como concello capital.

Os achados arqueolóxicos sinalan a existencia dun modesto establecemento comercial costeira fenicio do século III antes da nosa era, e ben podería pertencer á época de expansión polo Mediterráneo occidental das colonias púnicas que seguiu ao ascenso de Cartago coma potencia na rexión (século VI a. C.). Denominada polos fenicios Ikosim ou Yksm, os romanos coñecérona como Icosium cando pasou ao seu dominio no 146 a. C.

O tempo da dominación romana tipo dous períodos: durante aproximadamente os dous primeiros séculos, Icosium era unha cidade do reino de Mauritania, vasalo do Imperio Romano e anteriormente da República. A capital durante o máximo esplendor de Mauritania estaba en Cesarea (actual Cherchel), baixo o reino de Xuba II. Cando no ano 40 Calígula manda asasinar o rei Tolomeo o Imperio Romano pasa a ter un control total sobre Icosium^[4].

Coa caída do Imperio Romano Icosium foi conquistada polos vándalos (432), que traen o arianismo, posteriormente por Bizancio (534) e no ano 708 polos árabes, que introducen o islam entre as tribos bérberes que habitaban o territorio.

Será un vasalo dos fatimís, Ziri ibn Menad, quen despois de arrebatar a área aos zenatas é nomeado gobernador e o seu fillo Bologhine ibn Ziri autorizado a refundar tres cidades, entre elas unha no lugar da Icosium romana e que ocupaba a tribo dos Beni Mezghenna. Bologhine a agranda e fortifica renomeándoa en bérber Dzayer Beni Mezghenna (944, despois Al-Djazair en árabe).

En 1082 os almorábides conquistan a vila e pouco despois erixen unha Gran Mesquita (1097 Jemaa Kebir, na antedita rúa da Marine). En 1159 pasa ao poder dos almohades e despois con relativa autonomía permanece como súbdita do sultanato de Tlemecén.

Coa Reconquista, especialmente ao longo do século XV e trala caída de Granada, moitos dos mouriscos fuxidos de España foron acollidos en Alxer, incrementando en gran medida a súa poboación e preparando o dinamismo económico posterior da cidade. No comezo do século XVI os españois pasan á ofensiva dominando as prazas do norte de África. En Alxer, unha pequena illa, o Peñón, que xunto a outras erguíanse fronte a vila na entrada da ampla baía, será fortificada en 1510 coma posto de vixilancia contra a piratería ^[5]. Os bérberes pediron axuda aos turcos que enviaron ó corsario Barbarroxa.

No curso dos anos seguintes fíxose co poder da vila e o seu irmán e sucesor, Kheir Eddine Barbarroxa, expulsou os españois do Peñón e derrubou a fortaleza, construíndo cos entullos un dique de unión con terra firme, comezo do porto de Alxer (1529 ^[6]). A vila, coa protección otomá constituíuse de feito nunha cidade-estado corsaria cunha economía baseada no acoso as naves cristiás en tráfico comercial polo Mediterráneo.

Os berberiscos van resistir os primeiros intentos de acabar co seu refuxio (Carlos V en 1541 ^[7]) e permanecerán fortes durante tres séculos. A cidade dará nome ao seu traspaís (a futura Alxeria).

Reforzada a muralla que a envolvía completamente (3,1 km, cinco portas ^[8][9] e unha cidadela engadida en 1556 no punto máis alto, propiamente unha casbah ^[10][11]) a vila tiña dúas partes ben diferenciadas: un eixo norte sur (Bab Oued-Bab Azoun ^[12]) a dividía na cidade baixa (al-Wata, soar da antiga Icosium e despois barrio da Mariña) coa poboación dirixente turca, militar e administrativa, asemade á comercial; e a cidade alta (al-Gabal, popularmente e despois a Casbah), a intricada vila medieval no outeiro coa poboación indíxena bérber e os inmigrados mouriscos e xudeus. O centro do organismo era a Mesquita Ketchaoua co conxunto das residencias palacianas (Djenina) dos rexentes arredor. Acadou o seu apoxeo no século XVII cando construíronse acueduto, fontes e rede de sumidoiros, e fronte ao conxunto palaciano antedito, a Mesquita turca da Pecherie (^[13] Djamaa el-Djedid, 1660) ^[14].

No final do século XVIII comezou a decadencia: epidemias de peste, seísmos e sobor de todo, o acabamento da piratería xunto aos frecuentes bombardeos das frotas cristiás (o tráfico do porto quedou moi reducido inda que o interior seguía sendo activo) e sen o apoio dun Imperio Otomán moi debilitado. Se no século XVII a poboación superaba os 100.000 habitantes, en 1808 eran 73.000 e no 1830, apenas 30.000.

En 1830 a vila capitula fronte aos franceses cuxa primeira tarefa no eido urbano vai ser o planeamento dun conxunto residencial axeitado para os usos occidentais e representativo da nova capital da colonia de Alxeria, sendo a cidade baixa o seu obxectivo de actuación.

Os primeiros traballos son para crear un espazo central amplo (Praza do Goberno) do que a cidade musulmá carecía. Claréase na zona dos zocos entre os pazos residenciais e a mesquita el-Jedid ao tempo que anchéanse as tres rúas principais (Bab Oued, Bab Azoun e Marine) que dela parten ^[15].

O seguinte paso foi a extensión da cidade substituíndo as vellas murallas por un cinto novo de fortificacións que abranguía o triplo de área, urbanizada segundo patróns europeos de ensanche. Decidiuse conservar a casbah con só unhas poucas arterias de conexión co novo tecido e bulevares arrodeándoa no canto dos antigos muros ^[16], aínda que co tempo a súa parte inferior foi occidentalizada coa mesquita Ketchaoua convertida en catedral. E finalmente en 1860 levouse adiante o inicial proxecto de organizares unha ribeira monumental, con grandes arcadas salvando o desnivel coa auga onde antes estivo a muralla do mar, e soportando un gran bulevar burgués enriba con edificios representativos do poder colonial ^{[17][18][19][20]}.

A extensión da cidade ao sur (barrio Bab Azoun) levou ao desprazamento do centro dende a Praza do Goberno a unha nova (futura Praza da República co Teatro da Opera) no lugar da demolida porta sur da vella Alxer, praza que abríase tamén ao bulevar da ribeira ^[21][22].

En 1871, afianzados xa os franceses na colonia, o poder militar sobre a cidade pasa a mans civís. Grandes áreas de terreos militares tanto no interior coma fóra de murallas quedan ceibes e mesmo estas últimas convértense nun estorbo obsoleto e son derrubadas (1894). A inmigración de poboación europea, maiormente francesa, non deixou de medrar na segunda metade do século XIX e acentuouse despois da primeira guerra mundial co inicio da do rural alxerino (130.000h, 35.000 deles de Mustapha en 1896; 212.000 en 1926).

A cidade tiña un desenvolvemento natural cara ó sur seguindo a baía ^[23]. Mustapha converteuse nun poboado suburbio de clases traballadoras (integrado en Alxer en 1904, o porto vai creceres cara a súa costa, onde chegara o ferrocarril en 1892). Ao norte creceu o barrio popular de Bab el-Oued ^[24][25].

En 1931 aprobouse o plan xeral para a cidade (Plan Prost) segundo os novos modelos do urbanismo zonificador racional e moderno (mesmo Le Corbusier propuxo ideas de conxunto ^[26]). O punto máis polémico era a vella idea de reorganizares o barrio da Marine, berce da urbe e nunha situación privilexiada, o que supuña grandes demolicións (co realoxo dos habitantes sen recursos na Casbah e nos altos de Bab el-Oued) ^[27]. Se a gran depresión económica internacional dos anos trinta, a segunda guerra mundial e o posterior período do conflito independentista, que tivo o corazón da cidade coma escenario, impediron en gran medida a posta en funcionamento do plan, no barrio da Mariña finalmente tense levado parcialmente adiante con resultados máis que discutibles ^[28].

Alxer tenta hoxe enfrontarse aos problemas da metrópole na que se ten convertido: construción do metro e demais infraestruturas, fornecer de aloxamento ó constante afluxo de inmigración do rural asentado en barrios de infravivenda, servizos para toda esa poboación e un longo etcétera ^[29].