Reino de Borgoña

Un primeiro reino de Borgoña, tamén chamado reino dos burgundios, foi creado polo pobo burgundio no século V, despois da súa instalación nos bordos do lago Léman, e na conca do Ródano, na Sapaudia, que tivo uns límites variábeis pero sempre no leste e sueste da moderna Francia, ocupando tamén parte da actual Suíza. O seu soberano máis glorioso, Gundebaldo, gobernaba daquela un territorio que se estendía de Langres a Marsella, e desde o Rin até o Loira.

Á caída do Imperio romano en 476, a provincia da Galia quedou dividida entre o reino de Siagrio, xeneral romano que se independizara do Rómulo Augústulo, e os reinos francos. Pola súa parte, a provincia da Provenza foi repartida en tres dominios: o dos visigodos, o dos burgundios e o dos ostrogodos.

Despois da derrota e morte do líder burgundio Gundahario ou Gundicario (411-436) en Worms a mans de Atila, o seu sucesor, Gundioc (435-463), conduciu ao seu pobo que, baixo a forma de foedus, obtivo de Aecio a Saupadia (Savoia), con capital en Xenebra. Pouco a pouco os burgundios fóronse estendendo polos cursos do Saona e o Ródano, con dominio efectivo do Delfinado e do norte da Provenza, dominando a Occitania oriental.

Durante os seis séculos seguintes á instalación dos burgundios na rexión, no curso da historia apareceron sucesivamente diferentes entidades xeopolíticas cuns límites territoriais sempre cambiantes que tomaron o nome de Borgoña. O tratado de Verdun de 843 dividiu a Borgoña en dúas grandes entidades territoriais: unha Burgoña franca ao oeste (futuro ducado, do que deriva a actual rexión de Borgoña), e unha Borgoña imperial ao leste, na que se encontraba sobre todo o futuro condado de Borgoña ou Franco Condado.

No século IX, na Borgoña imperial xorden dous reinos:

• o primeiro, ao sur, que chagaba até á costa mediterránea, que tomou o nome de Borgoña-Provenza, tamén chamado reino de Arlés e Arelato;
• o segundo, chamado "reino de Borgoña", situado na Borgoña Transxurana (máis alá da cordilleira do Jura), integrado rapidamente noutros dominios, entre eles as terras da diocese de Besançon.

Contra 933, baixo o reinado de Rodolfo II, rei da Borgoña transxurana, os reinos de Borgoña e de Arlés únense. O reino así formado toma o nome de "reino de Borgoña e de Arlés, e se sitúa baixo a suzeranía do Sacro Imperio.

No ano 532, o reino dos burgundios foi atacado polos reis francos Clotario I e Childeberto I, sentenciando o destino do reino burgundio na batalla de Autun (532).

En 534 os francos, finalmente, derrotaron ao rei Gundomar e os reis Clotario, Childeberto e Teodeberto I repartíronse o reino burgundio.^[2]

Clotario I, que reunira todos os reinos francos, faleceu en 561, e o reino de Borgoña converteuse nun dos tres reinos merovinxios, xunto con Austrasia e Neustria.

Gontrán I (561-592) converteuse no novo rei de Borgoña, establecéndose en Chalon-sur-Saône. Na década de 570 tivo que conter as incursións de longobardos e saxóns.^[3] Pero, finalmente, viuse inmerso na guerra civil entre Austrasia e Neustria. Como os seus fillos faleceran estableceu unha alianza con Austrasia no tratado de Andelot (587), para que o sucedera o seu sobriño Childeberto II, como así foi en 592.

En 595 faleceu Childeberto, e sucedérono os seus fillos Teoderico II en Borgoña e Teodeberto II en Austrasia, que entraron en conflito bélico. O rei de Borgoña venceu ao de Austrasia, pero faleceu antes de atacar a Clotario II de Neustria. Sucédelle o seu fillo Sixeberto II, un menor que quedou baixo a rexencia da súa bisavoa Brunexilda, que intentou levar a cabo unha política de centralización, pero a nobreza conspirou contra ela e ofreceu a coroa a Clotario II de Neustria. Brunexilda e Sixeberto foron facilmente derrotados e executados, e Clotario II reuniu aos tres reinos francos, mantendo un goberno particular para cada un deles dirixido por un mordomo de palacio.^[4] En Borgoña, Clotario II tivo que aceptar o cargo vitalicio de Warnacario como mordomo de palacio,^[5] e cando faleceu en 626, os nobres rexeitaron un novo mordomo.^[6] Os nobres de Borgoña acudiron desde entón ao palacio de Neustria.^[7] Porén, máis que a presenza dun mordomo de palacio, á nobreza borgoñoa preocupáballe máis o mantemento das súas leis.^[8]

Clotario faleceu en 628, e o seu fillo Dagoberto I tivo que facer unha campaña en Borgoña para someter as exaccións da nobreza e impartir xustiza.^[7][9][10] Dagoberto, xa rei dos tres reinos, estableceuse en Neustria, o que motivou que a nobreza de Austrasia reclamara ao rei Dagoberto un rei propio,^[11] que sería o seu fillo Sixeberto III. Cando morreu Dagoberto en 639, sucedeuno o seu outro fillo Clodoveo II nos reinos de Neustria e Borgoña, que xa compartirían o mesmo monarca desde entón. E, por outro lado, a menoridade dos reis asegurou a preponderancia do poder político dos mordomos de palacio.^[12]

En 641, faleceu Aega, o mordomo de palacio de Neustria. Sucedeulle Erquinoaldo e este, xunto coa raíña nai, Nantilde, decidiron restaurar o cargo de mordomo de palacio de Borgoña, para contrarrestar aos nobres borgoñóns, os burgundofarones. En 642, Flaochad foi recoñecido como mordomo de palacio de Borgoña. Porén estalou a guerra contra o patricio Willebad, que se saldou coa morte de ambos os dous o ano seguiente.^[13][14] Non volveu a elixirse outro mordomo de palacio para Borgoña, e a nobreza borgoñoa volveu a asistir ás mesmas reunións que a de Neustria.^[15]

Á morte de Erquinoaldo, Ebroino, o novo mordomo de palacio de Neustria, levou a cabo unha política de centralización do poder monárquico que o enfrontou á aristocracia terratenente,^[16] polo que buscou a supremacía de Neustria sobre Austrasia, desprazou ás aristocracias laica e eclesiástica dos centros de poder,^[17] recuperou terras do fisco das que se apropiaran os nobres, prohibiu os cargos hereditarios,^[18] e prohibiu á aristocracia borgoñoa aparecer perante a corte de Neustria.^[19][20] A guerra acabou coa vitoria da facción aristocrática encabezada polos arnúlfidas de Pipino de Heristal na batalla de Tertry (687).

Pipino de Heristal estableceuse en Austrasia, desde onde controlaba o poder. En Borgoña dividiu o territorio en dous ducados: un a norte, gobernado polo seu fillo Drogo, e outro no sur, mentres que os bispos organizaban os seus propios principados territoriaus.^[21]

No imperio de Carlomagno, a gran Borgoña compoñíase da Baixa Borgoña (Basse-Bourgogne), ao oeste do río Saona, a Alta Borgoña, ao norte do Jura, a Borgoña transxurana ao sur do Jura (na Suíza actual), e a Borgoña cisxurana, que comprendía as terras de Lión, Vienne, Savoia e o Delfinado).

Polo tratado de Verdún 843 repartiuse o conxunto: a Baixa Borgoña integrouse na Francia de Carlos II o Calvo, e o resto foi englobado no legado de Lotario I, o fillo de Ludovico Pío.

Cando o emperador carolinxio Lotario I abdicou antes de morrer en Prüm, en 855, o seu reino dividiuse entre os seus tres fillos varóns: a Alta Borgoña e a Borgoña Transxurana formaron parte do legado de Lotario II; a Borgoña Cisxurana e a Provenza pasaron a Carlos da Provenza, e Lois II o Mozo, recibiu Italia e o título de emperador.

Á morte de Carlos en 863, o reino da Provenza pasou a Lois. E cando este último morreu en 875, Carlos II o Calvo apoderouse dos dous reinos de Italia e a Provenza.

Bosón da Provenza, cuñado de Carlos o Calvo, foi elixido rei da Provenza e de Borgoña o 15 de outubro de 879, converténdose así no primeiro rei non carolinxio dos Estados francos.

Rodolfo I de Borgoña fíxose elixir, á súa vez, rei da Alta Borgoña ou Borgoña transxurana en 888.

Hugo de Arlés, que gobernou o reino da Provenza, cedeuna en 934 a Rodolfo II de Borgoña, rei da Borgoña transxurana. A nova entidade foi o segundo reino de Borgoña-Provenza, tamén chamado reino de Arlés. Subsistiu até o ano 1032.

En 1016, o último rei de Borgoña, Rodolfo III, ao non ter herdeiros, recoñeceu ao seu sobriño, da casa dos otónidas, o emperador alemán Henrique II como soberano protector e herdou do seu reino, que a nova organización feudal carolinxia transformara de reino en ducado de Borgoña e condado de Borgoña e outros condados e señoríos.

Os condes de Borgoña, vasalos de Otón Guillerme, e outros señores do reino organizaron unha revolta militar contra o seu novo soberano alemán sen éxito (Sucesión de Borgoña (1032-1034)). O condado de Borgoña foi despois absorbido polo Sacro Imperio Romano e permaneceu baixo soberanía xermánica até 1678, cando Lois XIV logrou recuperalo para Francia.

Os duques de Borgoña intentaran restablecer a Lotarinxia no século XV, pero a morte de Carlos ''o Temerario'' sen lexítimos herdeiros directos varóns, seis anos despois da declaración de independencia, puxo fin a esa ambición.

En 534, o reino dos burgundios foi conquistado polos fillos de Clodoveo I e repartido entre:

• Teodeberto I († 548)
• Khildeberto I († 558)
• Clotario I († 561)

Reis de Borgoña

• 561–592: Gontrán I, fillo de Clotario I.
• 592–596: Khildeberto II, fillo de Sixeberto I, sobriño do anterior.
• 596–613: Teodorico II, fillo do anterior.
• 613–613: Sixeberto II, fillo do anterior.

Reis de Austrasia, Neustria e Borgoña

• 613–629: Clotario II, fillo de Khilperico I, neto de Clotario I, primo do anterior.
• 629–639: Dagoberto I, fillo do anterior.

Reis de Neustria e Borgoña

• 639–657: Clodoveo II, fillo do anterior.
• 657–673: Clotario III, fillo do anterior.
• 673–673: Teoderico III, irmán do anterior.
• 673–675: Khilderico II, irrmán do anterior.

Reis de Austrasia, Neustria e Borgoña

• 675–691: Teodorico III, de novo.
• 691–695: Clodoveo IV, fillo do anterior.
• 695–711: Khildeberto III, irmán do anterior.
• 711–715: Dagoberto III, fillo do anterior.
• 715–721: Khilperico II.
• 721–737: Teodorico IV, fillo de Dagoberto III.
• 737–743: Interregno.
• 743–751: Khilderico III.

Reis en Borgoña (durante o período carolinxio)

• 751–768: Pipino o Breve, da familia dos Carolinxios.
• 768–771: Carlomán I, fillo do anterior.
• 771–814: Carlomagno, irmán do anterior.
• 814–841: Lois o Piadoso, fillo do anterior.
• 841–855: Lotario I, fillo do anterior.
• 855–863: Carlos (845 † 25 de xaneiro de 863), rei da Provenza (o seu reino comprendía Borgoña e a Provenza), fillo do anterior.
• 863–875: Lois II o Mozo, rei de Italia, irmán do anterior.
• 875–877: Carlos o Calvo, rei de Francia, emperador, tío dos anteriores, irmán de Lotario I, fillo de Lois I o Piadoso.

Co debilitamento dos reis carolinxios, varios nobres proclamáronse reis de Borgoña, ou reis sobre as terras do antigo reino de Borgoña, que formarían o Arelato.

• Ducado de Borgoña
• Dinastía Merovinxia

• Historia do reino de Borgoña (século IX a século XI (en francés)
• Seguindo reino de Borgoña (en francés)