An Aragóinis

Is é an t-ainm is minice a thugtar ar an teanga seo ná Aragóinis, ach ó bhí canúint ghaolmhar á labhairt i gcúige Navarra fadó, is gnách leis na teangeolaithe uaireanta Navarrais-Aragóinis a thabhairt uirthi. Iad síúd a bhfuil canúint Aragóinise éigin ó dhúchas acu bíonn a n-ainmneacha féin acu ar na canúintí, ar nós cheso nó belsetán. (Belsetán an chanúint a labhraítear timpeall ar Bielsa, in oirthear na gcríoch ina bhfuil Aragóinis le cloisteáil.

• Tá an f- i dtús na bhfocal le cloisteáil i gcónaí. Rinneadh fillo ("mac") de filius na Laidine, cf. hijo na Spáinnise, fill na Catalóinise.
• Rinneadh ch [tʃ] de ge-, gi-, i- na Laidine i dtús na bhfocal: choven "óg". Joven a scríobhtar an focal Spáinnise, ach is mar ch leathan na Gaeilge (nó na Gearmáinise) a fhuaimnítear an j- sin. Jove an leagan Catalóinise den fhocal seo, agus is mar j na Fraincise a fhuaimnítear an j- sa teanga sin.
• Má bhí -lt- nó -ct- taobh istigh den fhocal Laidine, rinneadh -it- de, cosúil leis an bPortaingéilis: Laidin multum, Aragóinis muito, Catalóinis molt, Portaingéilis muito ("a lán, go leor"); Laidin factum > Aragóinis feito (“déanta”), Spáinnis hecho, Catalóinis fet, Portaingéilis feito