زبان ترکی عثمانی
| زبان ترکی عثمانی | |
|---|---|
| لسان عثمانی | |
 | |
| منطقه | امپراتوری عثمانی |
| دوره | آغاز: سدهٔ ۱۵ام میلادی پایان: سدهٔ ۲۰ام میلادی[۱] |
زبان‌های ترکی
| |
گونه‌های نخستین | ترکی آناتولی کهن
|
| الفبای ترکی عثمانی | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در | دودمان خدیوی مصر امپراتوری عثمانی حکومت قفقاز جنوب‌غربی دولت موقت تراکیهٔ غربی دولت ملی مجلس بزرگ دولت کرت |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۲–۶۳۹ | ota |
| ایزو ۳–۶۳۹ | ota |
فهرست لینگوییست | ota |
| گلاتولوگ | هیچ کدام |
زبان ترکی عُثمانی یا زبان عثمانی (به ترکی عثمانی: لِسان عثمانی) زبان رایج و غالب در امپراتوری عثمانی بود. این زبان شمار فراوانی وام‌واژهٔ عربی و فارسی داشت و با الفبای عربی نوشته می‌شد. در دوران اقتدار امپراتوری عثمانی (سدهٔ ۱۶ام میلادی)، شمارهٔ واژگان بیگانه در ادبیات ترکی از واژه‌های بومیِ ترکی بسیار افزون‌تر بود،[۲] تا آنجا که میزان واژه‌های فارسی و عربی در برخی از نوشته‌ها تا ۸۸ درصد نیز می‌رسید.[۳]
سرانجام ترکی عثمانی به شکل هنگفتی از زبان طبقهٔ پایین و قشر کم‌سوادتَر و روستاییِ جامعه که به ترکی عامیانه صحبت می‌کردند، فاصله گرفت؛ تا اندازه‌ای که ترکی عثمانی برای این گروه از جامعه نامفهوم و غامض و گُنگ می‌نمود. ترکی عامیانه که پایه و اساس ترکی نوینِ امروزی است، به مراتب واژه‌های بیگانهٔ کمتری را در خود جای داده بود.[۴]
نمونهٔ متن
[ویرایش]
شعری از کتاب وَحدَت‌نامه نوشتهٔ اسحاق خواجه:[۵]
| پرتوانداز نور پیشانی | یوق عجب دینسه یوسف ثانی | |
| جان و دل داده حسننه نسوان | عشق و سوزی ایله زلیخاسان | |
| سایه‌آسا فتادهٔ راهی | ذره‌دن چوق ایدی هواخواهی |
شعری از کتاب عثمانلی شاعرلری نوشته معلم ناجی:[۶]
ای کمان ابروسنه پیوسته قربان اولدیغم
زلف شوریده‌ک غمندندر پریشان اولدیغم
مقایسهٔ واژگان
[ویرایش]فهرست واژگان جایگزین‌شدهٔ در ترکی به صدها واژه می‌رسد که برخی از آنها در جدولِ زیر آورده شده است:
| فارسی | عثمانی | ترکی استانبولی |
|---|---|---|
| واجب | واجب vâcib | zorunlu |
| دشوار | مشکل müşkül | güçlük, zorluk |
| شهر | شهر şehir | kent/şehir |
| سیاه | سیاهsiyah | kara |
دستور زبان
[ویرایش]
حالت‌ها
[ویرایش]- حالت نهادی و راییِ ناشناس (مفعولیِ نکره): Ø، بدون پسوند.
مثال: «گول» göl = دریاچه، دریاچه‌ای
«چوربه» çorba = شوربا
«گیجه» gice = شب
«طاوشان گترمش» tavşan getirmiş = او خرگوشی آورد.
- حالت اضافه: پسوند «ڭ/نڭ». این پسوند به مضافٌ‌الیه افزوده می‌شد. برای واژه‌های مختوم به همخوان از «ڭ» (برای نمونه: کتابڭ) و برای واژه‌های مختوم به واکه از «نڭ» (برای نمونه: پاشانڭ) استفاده می‌شد.
«پاشانڭ کتابی» Paşanın kitabı = کتابِ پاشا
«کتابڭ جلدی» kitabın cildi = جلدِ کتاب
- حالت راییِ شناس (مفعولیِ معرفه): پسوند «ی» به مفعولِ معرفه افزوده می‌شد.
مثال: «طاوشانی گترمش» tavşanı getürmiş = او خرگوش را آورد.
واکه‌های u و ü برخلاف ترکی نوین در خط عثمانی تمیز داده نمی‌شدند.
- حالت مکانی (اَندَری): پسوند «ده» de/-da-
مثال:
«مکتبده» mektebde = در مدرسه
«قفصده» kafesde = در قفس
«باشده» başda = در آغاز
«شهرده» şehirde = در شهر
فعل‌ها
[ویرایش]صرف زمان گذشته به شرح زیر است:
| شخص | مفرد | جمع |
|---|---|---|
| ۱ | -irim | -iriz |
| ۲ | -irsiŋ | -irsiŋiz |
| ۳ | -ir | -irler |
جستارهای وابسته
[ویرایش]پیوند به بیرون
[ویرایش]منابع
[ویرایش]
Wikipedia contributors, "Ottoman Turkish language," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ottoman_Turkish_language&oldid=195828076 (accessed March 6, 2008).
- ↑ الگو:عنوان=language reform from Ottoman to Turkish
- ↑ Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, Volume 4.
- ↑ Bertold Spuler. Persian Historiography & Geography Pustaka Nasional Pte Ltd ISBN 9971774887 page 69
- ↑ Glenny, Misha (2001). The Balkans — Nationalism, War, and the Great Powers, 1804–1999. Penguin. page 99.
- ↑ احمد افندی المشهور بإسحق خواجه، وحدتنامه، درسعادت (استانبول): ناشر: حافظ رفیع، ۱۳۰۲ ه. ق، ص۹۶
- ↑ معلم ناجی، عثمانلی شاعرلری، نشر مرتبیه (استانبول)، ناشر:آ. آصادوریان، ۱۳۰۷هـ. ق، ص ۱۵
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ottoman Turkish». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۲۰.
| زبان |  | |
|---|---|---|
| تاریخ و اصلاحات | ||
 | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبان‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |