ویکیپدیا:چگونه از نشریات به عنوان منبع استفاده کنیم
این رهنمود بخشی از شیوهنامهٔ ویکیپدیای فارسی است. مفاد و توصیههای این صفحه، نمایانگر آن دسته از استانداردهای مقالهنویسی/ویرایش است که بسیاری از ویراستاران، با اصول بنیادیِ آنها موافقند. با این که پیروی از مفاد این صفحه توصیه میشود، اما این مفاد جزو سیاستها نیستند. در ویرایش و بهروزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی دربارهٔ آنها استفاده کنید. |
این صفحه در یک نگاه: باید در هنگام استفاده از نشریات بهعنوان منبع در مقالات دقت ویژهای به خرج دهید. همیشه یک نشریه منبع مناسبی نیست. |
روش استفاده از نشریات
ویرایشدر موارد زیر استفاده از نشریات بلا مانع است:
- استفاده از خبر یا تحلیل خبری بهعنوان نظر نویسنده مقاله نه بهعنوان یک حقیقت.
- اگر نشریه فوق نقشی تاریخی در یک ماجرا دارد؛ مثلاً شمارهای از روزنامه واشینگتن پست که رسوایی واترگیت را برملا کرد. یا مقالهای در روزنامه روزنامه اطلاعات که سبب قیام مردم قم در سال ۱۳۵۶ شد.
- مقالات تخصصی نشریات تخصصی معتبر با حسن شهرت در حقیقت سنجی و ویراستاری فنی و علمی پیش از انتشار مطالب.
- در هنگامی که مقاله یا مصاحبه متعلق به فردی متخصص و صاحب نظر در موضوع مورد نظر باشد. اینکه فردی را صاحب نظر در زمینه ای بدانیم با توجه به سابقه فرد تشخیص داده میشود؛ مثلاً اگر کسی آثارش قبلاً در یک زمینه، بهصورت کتاب توسط ناشران معتبر یا مقاله در ژورنالهای تخصصی معتبر منتشر شده باشد، آن فرد صاحب نظر در آن زمینه شمرده میشود.
- اگر در مورد مطلبی باشد که به سبب تازگی نمیتوان منبع مناسب یافت یا هنوز منابع معتبر دیگر به آن نپرداختهاند. البته در مورد ادعاهای بزرگ، عجیب یا بحثبرانگیز باید تعداد منابع بیش از یک منبع مستقل باشد.
- بیانیه یک سازمان، حزب و فرد. یا جوابیه آنها به یک مقاله که دربارهٔ آنها نوشته شده باشد.
- اگر مقاله موجود در نشریه بریده، گزیده یا نسخهای از صفحاتی از یک کتاب معتبر یا سخنرانی را را ارایه میکند و دسترسی به منبع اصلی بسیار مشکل باشد. اظهار نظر نشریه پیرامون منبع اصلی یا خلاصه منبع اصلی کمتر مورد اعتماد میباشد. درصورت درخواست باید به درستی مشخص شود که از چه نسخهای از منبع اصلی استفاده شده است و اطلاعاتی نظیر سال انتشار و شماره ویرایش منبع اصلی مشخص شود.
- اگر مقاله روزنامه بهطور مستقیم مربوط به یک فرد است. مانند نقل قول از فرد. در چنین مواردی نشریات به رادیو و تلویزیون ارجحیت دارد.
- اگر مقاله افکار عمومی بخشی از جامعه را پیرامون یک اتفاق یا واقعه تاریخی منعکس میکند.
در چه جاهایی مطالب موجود در نشریات قابل صرف نظر کردن است
ویرایش- بعضی نشریات از ویکیپدیا بهعنوان منبع استفاده میکنند. آن قسمت از اطلاعاتی که منبع آن نسخههای پیشین مقالات ویکیپدیا هستند نمیتواند بهعنوان منبع استفاده شوند.
- نشریات بنگاههایی هستند که باید به جهت سودآوری خوانندگان بیشتری جذب نمایند. مقالات روزنامهنگاری (ژورنالیستی) و بزرگ نشان دادن غیرعادلانه بعضی از مطالب به قصد جذاب نمودن مقاله از اعتبار چنین مقالاتی بهعنوان منبع در مقایسه با ژورنالهای تخصصی (Peer Reviewed) و کتابهای منتشر شده توسط ناشران معتبر میکاهد.
- همچنین در بسیاری از اوقات به خاطر سریع بودن فرایند روزنامهنگاری و رقابت بین نشریات در اولین بودن در انتشار یک خبر فرایند کنترل حقایق به درستی انجام نمیشود و کیفیت فدای سرعتالعمل میشود؛ مثلاً ممکن است یک روزنامه خبر مرگ یک فرد را قبل از آنکه بستگانش آن را تأیید کنند، به صرف یک شایعه منتشر کنند. در چنین مواقعی استفاده از خبرهایی که تحت عنوان خبرهای داغ منتشر میشوند باید احتیاط نمود.
- مقالات در مورد موضوعات تخصصی در نشریات غیر تخصصی توسط نویسندهای که حسن شهرتی به عنوان متخصص و صاحب نظر در زمینهٔ موضوع ندارند. مقالاتی که که در یک نشریه تخصصی در موضوعی که خارج از حیطه تخصصی نشریه میشود نیز شامل این بند میشوند.
- در بسیاری مواقع نشریات از تیترهایی جنجالی و روزنامهنگاری برای جذب خوانندگان استفاده میکنند. استفاده از این مطالب توصیه نمیشود.
- باید از استفاده از مطالب جنجالی و مطالب نشریات زرد اجتناب کرد.
- در بسیاری از اوقات نشریات غیر تخصصی خبر کشفیات و کارهای علمی یا اختراعات جدیدی را انتشار میدهند. در استفاده از این مطالب باید دقت نمود. نشر چنین مطالبی در نشریات لزوما به معنای اعتبار این کشفیات نیست، زیرا نشریات به سبب سرعت عمل در کار و لزوم انتشار سریع خبرهای داغ، در انتظار تأیید مراجع مستقل و صاحب صلاحیت برای اینگونه نشریات نمیمانند. مطمئناً اگر یک اکتشاف، کار علمی، یا اختراع قابل توجه باشد، آنقدر ارزش خواهد داشت تا مراجع و نشریات تخصصی معتبر به آن بپردازند.
- تلویزیون و رادیو همیشه منبع مناسبی نیستند. میتوان گفت که رئیسجمهور در برنامه خبری ساعت فلان شبکه دوم سیما چنین گفت. اما مثلاً گفتههای گوینده غیر متخصص یک شبکه رادیویی در مورد یک مطلب علمی نمیتواند به عنوان یک منبع مورد استفاده قرار گیرد.