طایفه‌های بالاگریوه
ایل بالاگِریوِه یکی از ایلات لرستان و جزئی از مردم لر محسوب می‌شود.[۱][۲] بالاگریوه نزد مردم لرستان دو معنی متفاوت می‌دهد، معنای اول همان معنای جغرافیای است. معنای دیگر بالاگریوه مردمانی لر زبان هستند که به گویشی خاص از زبان لری سخن می‌گویند، این گویش لری بالاگریوه‌ای نام دارد. ولادیمیر مینورسکی ایران‌شناس و خاورشناس معروف روسی طایفه‌های بالاگریوه را به عنوان لرهای اصیل معرفی می‌کند.[۳]
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
| لرستان، خوزستان، ایلام و همدان | |
| زبان‌ها | |
| لری بالاگریوه‌ای | |
| دین | |
| اسلام شیعه | |
طوایف
به مجوعه ایلاتی که به گویش بالاگریوه ای از زبان لری تکلم می کنند ایل بالاگریوه می گویند.[۱][۴] به طور کلی ایل بالاگریوه از چندین باب (به مانند ایل بختیاری که از ۹ باب تشکیل شده) تشکیل می شود که در زیر به انها اشاره می کنیم:
۱ دیرکوند(متشکل از بیش از ۲۵ طایفه بزرگ)
۲ پاپی(متشکل از ۳۰ طایفه بزرگ و کوچک)
۴ جودکی(متشکل از بیش از ۲۰ طایفه)
۵ رشنو(متشکل از ۱۵ طایفه)
۶ ساکی(متشکل از بیش از ۵ طایفه بزرگ)
۷ کوشکی
۸ دیناروند (تشکیل شده از بیش از ۱۵ طایفه)
۹ میرزاوند ( تشکیل شده از بیش از ۵ طایفه ) [۷]
جغرافیای سکونت
بالاگریوه منطقه‌ای سرسبز، استراتژیک و مهم در جنوب استان لرستان کنونی است که وسعت آن از شرق تا شهرستان دورود و بخش پاپی از شمال تا شهر خرم آباد از غرب تا کبیر کوه بخشهایی از استان ایلام و از جنوب تا شهرهای شوش، اندیمشک و بخشهای از شهر دزفول و بخش الوار گرمسیری در شهرستان اندیمشک است. این مناطق که جغرافیای اصلی سکونت ایل بالاگریوه است به دلیل قرارگرفتن در راه ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب لرستان و ایران در طول تاریخ همواره منطقه‌ای با اهمیت بالا تلقی شده‌است. بالاگریوه منطقه ای پر از نفت و گاز و آب و سنگ و مناطق تاریخی است و طبیعت زیبایی دارد
گویش
گویش مردم بالاگریوه لری بالاگریوه‌ای است.[۸][۹] زبان و گویش این مردم گویش اصیل لری و شبیه به گویش هخامنشیان است و بسیاری از کلمات و واژه‌هایی که در این گویش به کار برده می‌شود، ریشه در زبان هخامنشی دارد.[۱۰][۱۱][۱۲]
جمعیت
جمعیت کنونی ایل بالاگریوه مشخص نیست. آمارهای ذکر شده مربوط به گذشته‌است. هنری راولینسون در سفرنامه خود جمعیت ایل بالاگریوه را ۶۰٫۰۰۰ خانوار ذکر کرده‌است.[۱۳]
جمعیت ایل دیرکوند یا دریک وند (یکی از ایلات بالاگریوه) در دههٔ ۱۹۲۰ میلادی حدود ۱۰۰٫۰۰۰ خانوار ذکر شده‌است.[۱۴] جمعیت طایفه پاپی در سال ۱۳۳۶ ه.ش ۵۰٫۰۰۰ خانوار ذکر شده‌است.[۱۵] طایفه جودکی در سال ۱۹۹۰ میلادی ۸۰۰۰ خانوار جمعیت داشته‌است.[۱۶] جمعیت طایفه رشنو به درستی مشخص نسیت، رزم‌آرا در سال ۱۳۲۰ جمعیت طایفه بهاروند را ۴٫۸۵۰ خانوار ذکر کرده‌است که به دلیل وابسته بودن جزئی از ایل دریک وند می‌باشند،[۱۷]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پشتدار, علی‌محمد (Winter 1376). "لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی" (http://m-hosseini.ir/safavid/articles-3/286.pdf). ایران شناخت. 7 (2): 160–183.
{{cite journal}}: External link in|format= - ↑ «نگرشی بر اولین خاستگاه مردم بالا گریوه با تأکید بر قدمت و جغرافیای تاریخی». پایگاه خبری گفتار ما ۲۴. ۲۰۲۱-۱۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.[پیوند مرده]
- ↑ مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۹۳). لرها و لرستان. ترجمهٔ سکندر امان‌الهی بهاروند. تهران: آرون. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۱-۲۵۷-۳.
- ↑ «در نخستین کنگره منطقه‌ای بالاگریوه در پلدختر تأکید شد؛ باید عظمت قوم لر را به مردم شناساند». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۶-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ «معنی بیرانوند - لغت‌نامه دهخدا». پرسش و پاسخ تخصصی لام تا کام. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۱.
- ↑ جغرافیای سیاسی کیهان(ص۶۶).
- ↑ باقری های صاد پاپی به فرمانهی حسین خان فرزند رئیس فرهاد در طی جنگی هفت تن از بزرگان بالاگریوه را کشتند و آنها را از پیشروی در بخش گریت ساقط کردند.
- ↑ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori». Iranica. دریافت‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ سلیمانی, آرزو; ملکی‌مقدم, اردشیر; کرد زعفرانلو کامبوزیا, عالیه (2013-04-10). "مقایسه فرایندهای واجی همخوان‌های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار". جستارهای زبانی. 4 (1): 151–179.
- ↑ پاپی، مرادحسن (۱۳۸۷). تبارهخامنش دیار بالاگریوه. خرم‌آباد: افلاک دار النشر اسلام.
- ↑ vista. «کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه در یک نگاه». ویستا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ «تبار هخامنش دیار بالاگریوه به روایت مرادحسین پاپی به چاپ سوم رسید | خبرگزاری فارس». دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ راولینسون، هنری (۱۳۶۳). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران: ترجم.
- ↑ «DĪRAKVAND». دانشنامه ایرانیکا. ۱۵ دسامبر ۱۹۹۵. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ سکندر امان‌الهی بهاروند. «پاپی». دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ «JUDAKI». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ «بهاروند». دانشنامه جهان اسلام.
منابع
- چریکف، مسیو (۱۳۷۹). سیاحتنامه مسیو چریکف. تهران: امیر کبیر. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۶۳۳-۵.
- پاپی، مرادحسن (۱۳۸۷). تبارهخامنش دیار بالاگریوه. خرم‌آباد: افلاک دار النشر اسلام.
- جواد صفی‌نژاد - طایفه میر در گذر تاریخ - نامه انسان‌شناسی ۱۳۸۳ شماره ۵
- http://lrr.modares.ac.ir/article-14-3415-fa.pdf
- گزارش خبری؛ نخستین کنگره منطقه ای بالاگریوه در پلدختر - ۲۷ خرداد ۱۳۹۱