زین‌العابدین اصفهانی

آقا زین‌العابدین اصفهانی لقب اشرف‌الکتاب را از ناصرالدین شاه دریافت کرد و همچنین برخی از آثارش را سلطانی رقم یا امضاء می‌کرده‌است.^[۴] همچنین او از سوی استادان و خطاطان زمان خود به لقب «سلطان الخطاطین» گرفته بود.^[۵]

استادان او آقا محمود خوشنویس اصفهانی و آقا عبدالغفار اصفهانی بوده‌اند و از روی آثار میرزا احمد نیریزی هم بسیار مشق کرده‌است.^[۴]

از شاگردان وی نیز می‌توان از شرف المعالی سید محمد اصفهانی مشهور به بقا، میرزا محمد علی خوشنویس (جد خاندان قدسی)، میرزا علی‌رضا معروف به آقا جان پرتو، زین‌العابدین محلاتی و میرزا محمد علی سلطان الکتاب اصفهانی نام برد.^[۴] همچنین زین‌العابدین محلاتی، میرزا محمد علی تنباکو فروش، میرزا محمد علی مطلق و سید علی‌اکبر اردستانی را از جمله شاگردان او نام برده‌اند.^[۶]

هم عصران نسخ‌نویس وی نیز میرزا غلام‌علی اصفهانی خوشنویس پرتوان عهد قاجاریه و آقا هاشم و محمد حسن نسخ نویس بوده‌اند.^[۴]

اشرف الکتاب عمری طولانی داشته و تذکره نویسان سن وی را بیش از صد سال و حداقل ۱۰۲ سال ذکر کرده‌اند که ظاهراً تا سنین بالا هم به کتابت و مشق اشتغال داشته‌است. او بنا به نقلی در سال ۱۲۹۶ یا قولی دیگر ۱۳۰۰ قمری درگذشته‌است.

قرآنی از وی که به تاریخ ۱۲۷۸ و در کهولت سن و ضعف جسمانی، به گواه خود در رقم انتهای آن، باقی مانده از کثرت هم و لطافت طبعش خبر می‌دهد. البته قرآنی نیز در نهایت زیبایی از وی بجا مانده که تاریخ اتمام آن سال ۱۲۴۸ قمری، و مشهور به مصحف زرین است که احتمالاً در موزه ملک نگهداری می‌شود.^[۴]

مدفن او در اصفهان است^[۷]

قابل ذکر است که در نسخ نویسان مشهور ایرانی، کاتبان و خوشنویسان دیگری نیز به نام زین العابدین بوده‌اند مانند زین‌العابدین محلاتی، زین‌العابدین قزوینی معروف به معجزنگار، زین‌العابدین شریفی قزوینی معروف به صدرالکتّاب و ملک‌الخطاطین، زین‌العابدین خوانساری، زین‌العابدین حسینی، زین‌العابدین یزدی، زین‌العابدین گرگانی یا جرجانی.

همچنین یک زین‌العابدین اصفهانی دیگر هست که در سال ۱۳۰۲ قمری در گذشته و نقاش و قلمدان ساز بوده و معروف به میرآقا و میر زین العابدین که جد حاج مصورالملکی اصفهانی بود.^[۸]