خشت (کازرون)

دشت خشت و کفه کمارج از دیرباز یکی از بخش های کهن شهرستان کازرون در استان پارس یا (فارس) بوده است. ساسانیان به دلیل نزدیکی آن با شهر بیشاپور به آن بسیارعلاقمند بودند. این دشت با کوه های آن یکی از جاهایی بود که شاهزادگان و شهروندان بیشاپور برای گردش به آنجا می آمدند. برجا مانده های باستانی « تنگ جیز» و «باران زنی شاه نشین» گواهی بر دلبستگی ساسانیان به دشت خشت است. در روزگار کنونی در دشت خشت کازرون دو شهر با نام شهر خشت و شهر کنارتخته قرار دارند که به گونه شهرهای شمال کشور، شهرهای خشت و کنارتخته نیز به همدیگر بسیار نزدیک هستند.

در روزگار ساسانیان سراسر پارس پنج بخش بود که هر بخش را « خوره» (کوره) می نامیدند. دشت خشت در بخش شاپورخوره جای داشت. چون دشتی راهبردی میان شهر بیشاپور و شاخاب پارس بود از ارج و ارزش بالایی برخوردار بوده است. از این دیدگاه ساسانیان به دشت خشت به ویژه تنگ جیز همچون تنگ چوگان، بها می دادند.در روزگار صفوی وجود کاروانسرای ک��ارتخته نشان از ارج و ارزش دشت خشت دارد. در روزگار دودمان زند با پیشینه سلحشوری مردمان دشت خشتِ روزگارِ باستان بود که پس از آن با فرمانفرمایی زال خان خشتی، شهر خشت و سراسر دشت بلند آوازه شد. خاندان زند به ویژه کریم خان زند و لطفعلی شاه زند در فراز و فرودهای سیاسی حیات خلوت تختگاه شان در شیراز، دشت خشت و مرکز آن شهر کنونی خشت بود. لطفعلی شاه زند برای ساز و برگ و یاری گرفتن از سلحشوران خشتی به شهر کنونی خشت آمد. در شهر خشت بود که بازرگان و دیپلمات انگلیسی « سر هارفورد جونز» با لطفعلی شاه زند دیدار داشت. در همین روز نیز زمین لرزه ای رخ داد که « هارفورد جونز» در کتاب خود از آن یاد کرده است. در روزگار قاجار دشت خشت و کفه کمارج را « بلوک خشت» نامیدند. اما در متون تاریخی در زبان های گوناگون به ویژه در سفرنامه ها آن را دشت خشت کازرون نامیده اند.

به آن دلیل که شهر خشت و روستاهای آن در جنوب کشور قرار دارد در تابستان دارای آب و هوای گرم و خشک است. پائین ترین دمای تابستان ٢٥ درجه سانتیگراد و بالاترین آن گاه به بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می رسد. زمستانی سرد، پائیزی پلیمه، اما بهاری دل انگیز دارد. در موسم بهار پهندشتی از گل ها سراسر دشت را فرا می گیرد. گل نرگس با بوی مست آن یکی از گونه های گل هایی است که در خشت می روید. بارندگی خشت بیشتر در زمستان و پائیز میان ٢۰۰ تا ٣٢۰ میلی متر است. رودهایی که در این بخش جریان دارند رودخانه شاپور و رودخانه دالکی است. آب این دو رودخانه در نزدیکی بندر گناوه به هم می پیوندد و به شاخاب پارس می ریزد.

نخلستان خشت بی همتاست. نه تنها در خشت بلکه در سراسر دشت نخل ها رشد بسیار خوبی دارند. درختان دیگری همچون کلخنگ، بنه، بادام کوهی یا به گویش بومی اهلوک و کُنار یا سدر و همچنین درخت انجیر در پیرامون خشت و در کوه ها می رویند.در کشتزارهای خشت گل داودی، گل میخک، گل نرگس، ختمی ، پیچک و شب بو رشد خوبی دارند.

شهروندان خشتی نه تنها در سلحشوری آوازه دار بوده اند بلکه در بازرگانی نیز تلاش بسیار داشته اند. آن ها با شهروندان هر دو استان بوشهر و شیراز مرکز استان پارس به خرید و فروش می پرداختند. کاروان بازرگانی خشتی ها از هر دو سو با راه های دشوارگذر مالرو روبرو بودند. حتا پس از ساخته شدن جاده های دشوار گذر برای کامیون ها نیز بازرگانان خشت سرگرم داد و ستد با مردم بوشهر و شیراز و برازجان و کازرون بودند. جاده های دشوارگذر رودک، ملو و کمارج در هر دو سوی دشت خشت قرار داشتند. «اوژن فلاندن» بازرگان و جهانگرد فرانسوی نام « اژدهای چنبر زده» به کتل های رودک و ملو داده بود.

خشت با سر برون آوردن دانش نوشتاری یکی از بخش های پیشرو بوده است. از دیرباز سادات خشت در میان خود چند سواد دار مکتبی داشتند و به شهروندان خشت درس نیز می دادند. با دگرگونی در آموزش مکتب خانه ها برچیده شدند. دبستان ساسان خشت در سال ۱٣۰۹ بنیان گذاشته شد.ساختمان آن دولتی بود و چهار کلاسه و دارای ٧٣ دانش آموز بود.فتح الله پورزال و محمد اسماعیل عالم زاده مدیر و آموزگار دبستان ساسان بودند.

با دانش و یادگارهای ساسانی «تنگ جیز» چنین می نماید که ساختمان های سنگ و گچی و با مصالح آهک نیز در خشت ساخته می شده است. پس از ساسانیان بیشتر ساختمان های دولتی برج و باروهای نگهبانی با سنگ و گچ و آهک بوده است اما شهروندان کمتر توانسته اند دارای آن گونه ساختمان ها باشند.بنابراین به دلیل آب و هوای گرم و خشک دشت خشت، از دیر باز خانه هایی از جمله کومه، کپر و پاشُلی می ساختند که «اوژن فلاندن» آن ها را در سفرنامه خود ساختمان های سبک ویژه نامیده است. به دلیل نیاز سرانجام خانه های خشتی و گِلی توانسته در سراسر دشت خشت دنبال و ساخته شوند چرا که مصالح آن خاک بوده و سقف آن نیز کنده و شاخه درخت. پس از انقلاب بهمن ساختمان های آجری و خشت سیمانی برای کم کردن زیان جانی و مالی زمین لرزه ساخته می شود. هم اکنون شهر خشت با دانش جوانان و مهندسان خود دارای ساختمان های زیباتری شده است .

تا پیش از اسلام با نزدیکی خشت به شهر پُرآوازه بیشاپور کازرون، شهروندان دشت خشت با شهروندان بیشاپور پیوند زناشویی می بستند. تا آن روزگار نه تنها مردم خشت بلکه مردم سراسر دشت از تبار آریایی بودند. پس از آن از بخش های گوناگون کشور نیز بیله های لر، ترک و عرب به این دشت کوچ کردند. گفته می شود زبان بومی پارسی میانه بوده که با بالا و پائین شدن شمار کوچیدگان به خشت گویش شهروندان به لری چرخیده است. از ممسنی که گویش لری دارند جاده های مالرو به سوی شاخاب پارس به خشت می آمد. با مسافرت شهروندان جوان خشتی به شهرهایی چون بوشهر، شیراز و تهران هم اکنون شیوه سخن گفتن به سوی پارسی پالوده تری چرخیده است.

مردم شهر خشت  پارس ، لر و قشقایی هستند.[۱]

فارس نامه ناصریhttps://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%DB%8C

کتاب «کنارتخته و میراث تنگ جیز ساسانیان در دشت خشت کازرون» یک کتاب پژوهشی تاریخی نوشته محمود دهقانی است.

در زمینه گستره تاریخ معماری، پیوندی از روزگار باستان تا زند و قاجار است و از آثار ناشناخته و ساختمان‌های آب انبار و کاروانسراهای کُنارتخته و کمارج روزگار صفوی پرده برمی‌دارد. گفتاری درباره استان فارس، شهر بیشاپور با طرح رومی- ایرانی ساسانیان، جویبار و پله‌های سنگی تنگ جیز بُورِکی، تنگ چوگان کازرون، مدرسه خان، آرامگاه بانو آبش خاتون و کلیسای مریم شیراز، همراه با عکس ها و نقشه ها اطلاعات ارزشمندی به خواننده می‌دهد.

در فصل نخست، نویسنده به معرفی شهرهای خشت و کنارتخته پرداخته و پیوند دشت خشت کازرون را با بخش‌های پیرامون بررسی می‌کند. گسترش آبادانی استان فارس در روزگار شاه عباس یکم را مدیون اندیشه سازنده الله وردی خان و فرزند دلاور او امام قلی خان فرمانده سپاه صفوی بیرون‌کننده پرتغالی‌ها از خلیج فارس دانسته و از ساختن مدرسه خان شیراز و ارج و ارزش آن با دانشمندانی چون ملا صدرا گفتگو به میان آورده است.

در فصل سوم گذر کاروان‌های شیراز به بوشهر، توقف جهانگردان اروپایی و ایرانی در کاروانسرای کُنارتخته و پیشینه «باران زنیِ شاه نشین»، گردشگاه منحصر بفرد و بی همتای شاهزادگان ساسانی در دره تنگ جیز بُورِکی را واکاوی می‌کند. نویسنده به دشت خشت و کمارج سده ششم تا روزگار زند نیز پرداخته و آوازه دشت خشت و زال خان فرمانده لایق سپاه دودمان زند را بازگویی می‌کند.

https://www.ibna.ir/news/502090/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B4%D8%AA-%D8%AE%D8%B4%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C ویکی پدیا ویکی پدیا»/http:fa.wikipedia.org/wiki]« ویکی پدیا [[خشت و کمارج گذرگاه خلیج فارس}}