بشقاب
بُشقاب، تابک، لب‌تخت یا دوری ظرفی معمولاً دایره شکل، کم عمق، دارای کف صاف و پهن است. بشقاب به منظور صرف غذا (و گاهی با هدف تشریفاتی و تزئینی) به کار می‌رود.
پیرامون واژه
ویرایشواژه قاب ریشه سغدی دارد و به معنی ظرف است[۱] است. در مورد واژه بُش، هنوز هیچ منبع آ��ادمیکی دربارهٔ ریشه این واژه اظهار نظر نکرده‌است. نظر عامه براین است که این واژه ترکی است و به معنی خالی است، البته چنین ساختی در هیچ واژهٔ ترکی دیگری دیده نمی‌شود و در هیچ‌یک از زبان‌های ترکی نیز رایج نیست و اساساً دلیل آمدن صفت «بش» پیش از قاب نیز مشخص نیست. نظر دیگر، توجه به ریخت‌های رایج دیگر این واژه مانند پشقاب در فارسی افغانستان، پشخاو (pešxâv) در گویش ابیانه،[۲] انارک و … و همچنین نظرداشت واژگان مشابهش مانند پیش-دستی و …، این واژه فارسی است.[۳][۴] در گذشته در پارسی به بشقاب، دوری (dowri) می‌گفتند.[۵] امروزه نیز همچنان در برخی زبان‌های محلی، برای نمونه مازندرانی[۶]، بشقاب بزرگ را دوری می‌گویند. از دیگر واژه‌های پارسی معادل بشقاب، شیلان یا شیلانه،[۷][۸] بَزمِه[۸] و لب‌تخت[۹] می‌باشد.
در قدیم به‌ویژه بشقاب‌های بزرگ لبه‌دار را دوری، پردل، و رکابی می‌گفتند.[۹][۱۰] در پارسی، بشقاب سفالی و سوپ‌خوری، سُکُر (یا سُکوره، سُکُرجه، اُسکُر، اُسکُرچه)،[۱۱][۱۲][۱۳] بشقاب بزرگ زکنج،[۱۴] بشقاب کوچک بَزمَک،[۱۵] بشقاب کشیده دیس،[۱۶] بشقاب ژرف گِردَنَه،[۱۷] بشقاب چوبی چپین،[۱۸] و بشقاب پهن تبرک یا گرباک[۱۹] نامیده می‌شده‌است.
انواع
ویرایش
بشقاب‌ها از مواد گوناگونی چون چینی، ملامین، بلور، پلاستیک، سرامیک،[۴] آرکوپال و حتی استیل و گاهی چوب ساخته می‌شوند.[۲۰] اندازه، شکل و عمق بشقاب‌ها بسته به نوع کاربرد آن‌ها (پیش‌غذا، غذای اصلی، سوپ‌خوری (با عمق کمی بیشتر)، میوه، و دسر) متفاوت است. غذا پیش از توزیع در بشقاب معمولاً در دیس کشیده می‌شود.[۲۱]
بعضی از بشقاب‌ها فقط به عنوان وسیله تزئینی کاربرد دارند.[۴] برخی از بشقاب‌ها نیز در شکل‌های دیگری بجز دایره (مثلا مربع) تولید می‌شوند. نوعی از بشقاب با قابلیت نگهداری لیوان و قاشق و حمل همه این‌ها با یک دست به شکل آرگونومیک طراحی شده‌است.[۲۲] همچنین طرح‌هایی در دست است تا بشقاب‌های گرم شونده به تولید برسند.[۲۳]
مجموعه
ویرایش
برخی علاقه‌مندان، به جمع‌آوری بشقاب اقدام می‌کنند. جمع‌آوری بشقاب به عنوان مجموعه برای نخستین بار توسط یک انگلیسی-هلندی در سال ۱۸۰۰ میلادی صورت گرفت.[۴]
بشقاب‌درمانی
ویرایش
بشقاب‌درمانی روشی است که با استفاده از آن، گرفتن رژیم غذایی ساده‌تر می‌شود. در این روش در درجه اول از بشقاب (و قاشق) کوچکتری برای صرف غذا استفاده می‌شود و در مرحله بعد، رنگ بشقاب، آبی انتخاب می‌شود. رنگ آبی بشقاب موجب کاهش اشتها می‌گردد.[۲۴][۲۵]
منابع
ویرایش- ↑ http://www.etimolojiturkce.com/kelime/kap
- ↑ http://www.myabyaneh.ir/introducing-abyaneh/409-2014-04-03-16-20-56
- ↑ دهخدا. «ظرف». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Plate (dishware)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ nov ۲۰۰۹.
- ↑ دهخدا: سکرجه
- ↑ «واژه‌های شیرین مازندرانی (لوازم آشپزخانه)». پایگاه فرهنگی، اجتماعی، خبری روستای ایمن‌آباد و کروکلا.
- ↑ کزمُسرِفی به رنگ مصوّر ندیده‌است - بر طاق خانه‌اش زده شیلان کشیده‌است (سلیم)
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب».
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ دهخدا. «بشقاب». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ دهخدا. «دوری». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ دائرةالمعارف اسلامی، سرواژهٔ ابومطهر ازدی و لغتنامه دهخدا سرواژه‌های اسکرجه، اسکره و سکرجه.
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سفالی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سوپ خوری»، (مأخوذ از فرهنگ برهان).
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب بزرگ».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کوچک».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کشیده».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب ژرف».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب چوبی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب پهن».
- ↑ «تندرستی با کاسه و بشقاب». سلامت نیوز. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Platter (dishware)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ nov ۲۰۰۹.
- ↑ «بشقاب، قاشق، لیوان». مجله منزل. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ «غذایی گرم و لذیذ با بشقاب رسانا». معاونت دانشجویی دانشگاه الزهرا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ آقامیری. «بشقاب درمانی». سایت تبیان. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ «بشقاب درمانی برای لاغر شدن». سایت نگاهک. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.