اقتصاد توجه: تفاوت میان نسخه‌ها

در اقتصاد آنچه تعیین کننده ارزش هر کالایی است، میزان کمیابی آن است. افزایش تصاعدی شمار رسانه‌ها و بمباران اطلاعاتی مخاطبان از سوی آن‌ها باعث شده است که عنصر کمیاب در حوزه اقتصاد رسانه، به جای اطلاعات، توجه مخاطبان به رسانه‌ها و اطلاعات ارسالی از سوی آن‌ها باشد. کمیابی توجه، سبب پدید آمدن نظریه جدیدی درباره ماهیت اقتصاد به نام «اقتصاد توجه» شده است. اطلاعات در عصر انفجار، دیگر خصوصیت کمیابی خود را از دست داده است. بلکه در بسیاری از موارد، مخاطبان دچار سرریز اطلاعاتی هستند<ref>فرهنگی، قراگوزلو، و صلواتیان، 1389</ref>

کالاهای اطلاعاتی ویژگی‌هایی دارند که باعث تفاوت¬ آن‌ها با کالاهای دیگر می‌شود. اطلاعات هزینه تولید ثابت بالایی برای اولین واحد تولید شده دارد و برای تولید واحدهای اضافه هزینه‌های نهایی نسبتا پایین‌تری دارد. ارزش اطلاعات به زمان فروش آن بستگی دارد. اطلاعات، پس از فروش هنوز در دست فروشنده باقی می‌ماند؛ اطلاعات پس از فروخته‌شدن به آسانی پس داده نمی‌شود. اطلاعات می‌تواند مورد استفاده بیش از یک مصرف‌کننده قرار گیرد بدون این که نیاز به افزایش مقدار تولید باشد<ref>Kingma, 2001, 7</ref>

البته درباره اقتصاد کالای اطلاعاتی به منزله عرضه و تقاضای آن در بازار باید گفت که قیمت‌گذاری آن‌ها دشوار بوده<ref>انصاری، 1391</ref> و قانون عرضه و تقاضای آن‌ها نیز مانند سایر کالاهای اقتصادی نیست و تفاوت‌هایی دارد. چنان که گاه عرضه اطلاعات بیشتر ارزش آن را بالاتر می‌برد و حتی سود حاصل از آن را برای تولیدکننده افزایش می‌دهد، و این اتفاق در عرضه رایگان اطلاعات به امید کسب سود از مجاری دیگر مشاهده می‌شود<ref>باب‌الحوائجی، 1383؛ درودی، 1386</ref>

تقاضای فراوان در برابر عرضه محدود، باعث ارزشمند شدن منابع کمیاب می‌شود. هر آنچه کمیاب است، حکمران اصلی اقتصاد محسوب می‌شود. طلا، نقدینگی، انرژی، توجه، اطلاعات و... هرکدام می‌توانند در این جایگاه قرار داشته باشند. کالاهای آزاد یا غیراقتصادی به قدری فراوانند که برای استفاده از آن‌ها هیچ گونه کوششی لازم نیست. توجه کالای آزاد است یا کمیاب؟ در عصب‌شناسی، به جهت‌دار بودن و انتخابی بودن فرایندهای ذهنی، توجه می‌گویند. مغز از سازوکارهای توجهی برای انتخاب آنچه به نظر می‌رسد مناسب‌ترین اطلاعات برای پردازش بیشتر باشد استفاده می‌کند. این فرایند گزینش را توجه انتخابی می‌نامند که طی آن از ۱۰ به توان ۹ بیت اطلاعاتی که در هر ثانیه از طریق حواس وارد مغز انسان می‌شود ۱۰ به توان ۲ بیت آن مورد توجه قرار می‌گیرد. پس میزان توجه موجود در جهان، به یقین محدود است. می‌توان توجه را کمیاب‌ترین و ارزشمندترین منبع ذهنی انسان دانست. مجموع توجه قابل عرضه، منطبق با تقاضای آن در بازار توجه توسط رسانه‌های فراوان نیست. تنها تولید وسیع و توزیع درست اطلاعات کافی نیست؛ بلکه جلب توجه انسان‌ها مهم است. اگر مخاطب توجه نکند یا توجهی سطحی نشان دهد تمام تلاش‌ها بر باد رفته است. در اقتصاد توجه سخن از شیوه‌ها و فنونی است که می‌توان از طریق آن، دو دنیای متناهی ذهن آدمیان و نامتناهی اطلاعات را مورد تحلیل قرار داد. هربرت سایمون (۱۹۷۱) اولین کسی است که به کمیابی توجه اشاره کرده است: در جهان غنی از اطلاعات، کثرت اطلاعات، به معنای کمبود منبعی دیگر است: کمبود آنچه اطلاعات به مصرف می‌رساند. به وضوح آنچه اطلاعات مصرف می‌کند توجه دریافت‌کنندگان اطلاعات است. بنابراین، غنای اطلاعات موجب فقر توجه می‌شود و نیاز به تخصیص کارآمد توجه میان دنیایی از منابع اطلاعاتی که آن را به مصرف می‌رسانند، ضروری است. حتی مایکل گولد هابر، پول توجه را در کنار پول صنعتی (اسکناس و مسکوکات) و پول اعتباری (وام‌های اعتباری برای راه‌اندازی کسب و کار و...) مطرح کرده است.<ref>فرهنگی، 1389</ref>

توجه، حلقه گمشده بین اغتشاش همهمه انفجارگونه (اصطلاحی که ویلیام جیمز برای توجه به کار برده است) دنیای اطراف ما و تصمیم‌ها و کنش‌های ضروری برای بهتر ساختن دنیا است. امروزه، توجه سکه رایج واقعی کسب و کارها و افراد است. پوریست اقتصاددان توجه را یک نوع "پول رایج" دانسته است. که بسیاری از مشخصات پول را دارد. کسانی که آن را ندارند، آن را می‌خواهند. حتی کسانی که دارند بیشتر می‌خواهند. می‌توانید آن را تجارت کنید؛ می‌توانید آن را بخرید- مشاوره‌های شغلی از این نوع هستند. و توجه می‌تواند به پول‌های رایج دیگر تبدیل شود، مثل جمع کردن "نقاط الکترونیکی " کافی از طریق مرور تبلیغات آنلاین برای به دست آوردن یک دستگاه دی وی دی خوان. در جوامع فراصنعتی، توجه ارزش خیلی بیشتری از آنچه در حساب‌های بانکی ذخیره می‌کنید دارد. مشکلات بازرگانان در دو طرف معادله توجه پنهان شده است: چگونه توجه مشتریان، سهامداران، کارکنان بالقوه، و افراد مشابه را جلب و نگهداری کنند، و چگونه توجه جلب شده را در مواجهه با گزینه‌های مستغرق سازی توزیع کنند. افراد و شرکت‌هایی که این کار را انجام داده‌اند موفق بوده‌اند. بقیه شکست خورده‌اند. درک و مدیریت توجه اکنون تنها شاخص مهم¬ موفقیت در تجارت است.<ref>Davenport, & Beck, 2001, p. 2-6</ref>