ویکی‌پدیا

گرگان: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌تر
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خنثی‌سازی نسخهٔ 40882887 از Arash.p.sh.sh (بحث)
برچسب‌ها: خنثی‌سازی ویرایش همراه ویرایش از برنامهٔ همراه ویرایش با برنامهٔ اندروید App undo
 
(۳۰۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط بیش از ۱۰۰ کاربر نشان داده نشده است)
خط ۱:
 
{{دیگر کاربردها}}
{{جعبه شهر ایران
سطر ۶ ⟵ ۵:
|عرض‌جغرافیایی=۳۶٫۸۳
|طول‌جغرافیایی=۵۴٫۴۸
|تصویر=
|اندازه‌تصویر=۲۵۰
|برچسب‌تصویر=برج گرگان یا المان میدان بسیج (ورودی شرقی شهر)<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://seeiran.ir/برج-گرگان/|عنوان=برج گرگان | ناشر =سیری در ��یران |تاریخ = |تاریخ بازبینی= ۲۴ نوامبر ۲۰۱۶}}</ref>
|استان=گلستان
|شهرستان=گرگان
|بخش=[[بخش مرکزی شهرستان گرگان|مرکزی]]
|دهستان=
|نام‌محلی=استر آباد
|نام‌های‌قدیمی=[[استرآباد]]
[[جرجان]]
|سال‌شهرشدن=
|جمعیت= ۳۵۰٬۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)<ref>{{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}</ref>
|رشدجمعیت= ۲٫۸<ref name=ToolAutoGenRef21>{{Cite web|url=https://www.mehrnews.com/news/2291702/رشد-جهشی-جمعیت-در-مرکز-گلستان-قطب-جمعیتی-شمال-ایران-چشم-انتظار|title=رشد جهشی جمعیت در مرکز گلستان/ قطب جمعیتی شمال ایران چشم انتظار توجه ویژه|date=15 مهٔ 2014|website=خبرگزاری مهر &#124; اخبار ایران و جهان &#124; Mehr News Agency|accessdate=8 اوت 2019}}</ref>
|تراکم‌جمعیت= ۲۷۲<ref name=ToolAutoGenRef21/>
|زبان=[[فارسی]]<ref name="autogenerated10">[http://www.estarabad.ir/ استرآباد]/Fa/ShowBmiStateInfo.aspx?tid=20&sid=42&AspxAutoDetectCookieSupport=1 بانک ملی ایران]: وضعیت اجتماعی گلستان، بازدید: اکتبر ۲۰۰۹.</ref><ref name="autogenerated9">[http://www.gorgan.ir/layers.aspx?quiz=doc&PageID=7 سایت شهرداری و شورای اسلامی شهر گرگان]. بازدید: نوامبر ۲۰۰۹.</ref><ref name="autogenerated8">[http://www.hamshahrionline.ir/hamnews/1383/830605/Irshahr/dakhl.htm همشهری. پنجشنبه ۵ شهریور ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۴۷۸.] بازدید: نوامبر ۲۰۰۹.</ref>
|مذهب= شیعه
|مساحت=۴۰ کیلومتر مربع
|ارتفاع=۱۷۶ متر<ref name=ToolAutoGenRef23>{{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref>
|میانگین‌دما=۱۷
|میانگین‌بارش‌سالانه=۴۷۷٫۸ میلی‌متر (۱۳۹۴)<ref name=ToolAutoGenRef17/>
|شمارروزهای‌یخبندان=۲۱<ref name=ToolAutoGenRef17/>
|شهردار= عبدالرضا دادبود<ref>{{Cite web|url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/04/1637345/شهردار-گرگان-معرفی-شد|title=شهردار گرگان معرفی شد- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|website=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|accessdate=8 اوت 2019}}</ref>
|ره‌آورد=
|پیش‌شماره= ۰۱۷
|وبگاه=[http://www.gorgan.ir/ شهرداری گرگان]
}}
 
شهر '''گُرگان''' {{تلفظ|Gorgan.ogg}}([[شهرستان گرگان]]) مرکز [[استان گلستان]] و در جانب شرقی شمال کشور [[ایران]] است.
 
گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «اَستَرآباد» یا «اِستارباد» نام داشت.<ref>Borjian, H. ۲۰۰۸. «The Extinct Language of Gurgan: Its Sources and Origins". JOURNAL- AMERICAN ORIENTAL SOCIETY. ۱۲۸ (۴): ۶۸۱–۷۰۸.</ref> گرگان قدیمی که به عربی [[جرجان]] خوانده می‌شد شهری آباد و مهم بود که در نزدیکی [[گنبد کاووس]] امروزی قرار داشته و اینک ویرانه‌های آن در حوالی [[یحیی بن زید|امام‌زاده یحیی بن زید]] قرار دارد. نام فعلی گرگان که جایگزین نام کهنش، استرآباد شده، در واقع، برگرفته از (جرجان) و گرگان قدیم از شهریور ۱۳۱۶ برای این شهر استفاده شد.
 
شهر گرگان و منطقه پیرامونش که از نیمه سال ۱۳۷۶ خورشیدی به صورت رسمی به [[استان گلستان]] موسوم شده، از یکم دی ماه ۱۳۱۱ خورشیدی تاکنون به نام [[گرگان و دشت]] شهرت داشته‌است.
 
== نام‌گذاری ==
[[پرونده:Gorgan in Ettelaat newspaper.jpg|بندانگشتی|صفحه دوم روزنامهٔ اطلاعات به تاریخ [[۱ دی]] ۱۳۱۱ که در آن فرمان رضاشاه مبنی بر تغییر نام استرآباد به گرگان نوشته شده‌است.]]
شهر گرگان تا [[۲۰ شهریور]] [[۱۳۱۶ (خورشیدی)|۱۳۱۶]] استرآباد نامیده می‌شد<ref name="ToolAutoGenRef5">Borjian, H. ۲۰۰۸. "The Extinct Language of Gurgan: Its Sources and Origins". JOURNAL- AMERICAN ORIENTAL SOCIETY. ۱۲۸ (۴): ۶۸۱–۷۰۸.</ref><ref name="ToolAutoGenRef15">{{یادکرد وب|عنوان=تغییر نام «استراباد» به «گرگان» گسست تاریخی ایجاد کرد|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4099186/تغییر-نام-استراباد-به-گرگان-گسست-تاریخی-ایجاد-کرد|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2017-10-03|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> و در دوران [[صفویه]] احتمالاً به‌دلیل تعداد زیاد [[سادات]] در آنجا به دارالمؤمنین شهرت داشت.<ref name="ToolAutoGenRef13">{{یادکرد وب|عنوان=معرفی کلی|نشانی=http://gorgan.ir/moarefi-koli.html|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری گرگان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/astarabad|title=ASTARĀBĀD – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|accessdate=8 اوت 2019}}</ref> طبق سفرنامهٔ سپهبد [[فرج­الله بهرامی]] [[رضاشاه]] در سال [[۱۳۰۵ (خورشیدی)|۱۳۰۵]] پس از بازدید از استرآباد این‌گونه می‌گوید: «چون گرگان نام تاریخی و اسم قدیم این ناحیه است، امر دادم به هیئت دولت ابلاغ نمایند که استرآباد را بعد از این، به‌نام قدیمی و تاریخی این ناحیه گرگان بنامند، زیرا مدت‌هاست که این اسم، از این دشت و ناحیه، منتزع و متروک مانده‌است.»<ref name=ToolAutoGenRef15/><ref name="ToolAutoGenRef14">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/6303257/استرآباد-از-گذشته-تا-امروز-تصاویر|وبگاه=www.yjc.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
البته اولین بار در فرمانی به تاریخ [[۱ دی]] [[۱۳۱۱ (خورشیدی)|۱۳۱۱]] نام منطقه استرآباد و صحرا به گرگان و دشت تغییر داده شد. از آن تاریخ به بعد کم‌کم نام استرآباد از میان رفت و عملاً از سال [[۱۳۱۴ (خورشیدی)|۱۳۱۴]] به بعد در نشریات و مطبوعات نام استرآباد دیده نشد. سرانجام در ۲۰ شهریور ۱۳۱۶ به تصویب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی|فرهنگستان]] «استرآباد» به «گرگان» تغییر یافت.<ref name=ToolAutoGenRef15/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=استرآباد از گذشته تا امروز|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/6303257/استرآباد-از-گذشته-تا-امروز-تصاویر|وبگاه=www.yjc.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
=== استرآباد ===
گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «اَستَرآباد»<ref name="ToolAutoGenRef16">{{یادکرد وب|عنوان=مشخصات-عمومی-شهر|نشانی=http://gorgan.ir/moshakhasat-shahri.html|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری گرگان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> یا «اِستارباد»<ref name=ToolAutoGenRef5/> یا «اِستِرآباد»<ref name=":1"/> نام داشت. در کتاب ''[[استرآباد در سفرنامه‌های عصر قاجار]]'' نوشتهٔ [[احسان گوهری‌راد]] آمده که مرکز [[ولایت استرآباد|حکومت استرآباد]] شهر استرآباد با نام قدیمی استرک بوده و کم‌کم به استرآباد تغییر نام یافته‌است. به باور اغلب پژوهشگران استرآباد مرکب از استر و آباد است که استر به معنای ستاره و آباد هم به معنای عمارت و آبادی است.<ref name="ToolAutoGenRef9">{{یادکرد وب|عنوان=استرآباد در سفرنامه‌های عصر قاجار|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-اقتصاد-36/3462610-استرآباد-در-سفرنامه-های-عصر-قاجار|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef1">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخ و مشاهیر گرگان تاریخ و مشاهیر گرگان|نشانی=http://gorgan.ir/tarikh-mashahir.html|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری گرگان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> برخی معتقدند [[خشایارشا]] این شهر را به خاطر همسرش [[استر (شخصیت)|استر]] بنا نهاده و آن را استرآباد نامیده‌است.<ref name="autogenerated2">استرآباد و گرگان. اسدالله معطوفی. انتشارات درخشش. مشهد. ۱۳۷۴</ref><ref name=ToolAutoGenRef9/><ref name=ToolAutoGenRef1/>
محققان همچنین استر در استرآباد را به معنی قاطر نیز می‌دانند.<ref name=":1"/>
 
=== گرگان ===
گرگان یا [[جرجان]] نام شهری قدیمی در قسمت شرقی [[استان گلستان]] و شهر [[گنبد کاووس]] فعلی است که به‌دلیل [[حمله مغول به ایران|حمله مغول]] ویران شد.<ref name=ToolAutoGenRef9/><ref name=ToolAutoGenRef14/> هم‌اکنون ویرانه‌های آن در حوالی [[امام‌زاده یحیی بن زید]] قرار دارد. در واقع نام فعلی گرگان برگرفته از گرگان قدیم یا [[جرجان]] است که در سال ۱۳۱۶ جایگزین استرآباد شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان‌شناسی – همه چیز دربارهٔ گرگان|نشانی=https://parsinfotech.ir/gorgan/|وبگاه=پارس اینفوتک|تاریخ=2019-04-16|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef16/> در کتاب ''استرآباد در سفرنامه‌های عصر قاجار'' آمده: «جرجان از آن جرجان نامیده شده‌است که جرجان بن لاوذ بن [[سام بن نوح]] آن را بنا نهاد».<ref name=ToolAutoGenRef9/> ''[[دانشنامه ایرانیکا]]'' معنی نام گرگان را «سرزمین گرگ‌ها»<ref name="ToolAutoGenRef8">{{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}</ref> و جرجان را عربی‌شدهٔ آن می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}</ref> در [[سنگ‌نبشته بیستون]] نام شهر وَرْکانَه ذکر شده و شکل لاتینی‌شدهٔ آن هیرکانیا است.<ref name="ToolAutoGenRef8"/>ورگ و وهرگ در [[اوستایی]] به معنی گرگ و ورکان یا وهرگان به‌معنی «سرزمین گرگ‌ها» هستند.<ref name=ToolAutoGenRef13/> هیرکانیه، وارکانا و بارکانا اشکال دیگر نام «گرگان» هستند.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=خواجه‌نژاد |نام۱=احمد |عنوان=تشیع جرجان و استرآباد در عصر سلجوقیان |ژورنال=فصل‌نامه اختصاصی مطالعات فرهنگی |تاریخ=زمستان ۱۳۹۴ |شماره=۲ |صفحات=۱۳ |تاریخ بازبینی=9 اوت 2019 |ref=http://www.mirdamad.org/images/quarter/14553430643KHAJEHNEJAD.pdf}}</ref>
 
== پیشینه ==
استرآباد و گرگان دو شهر کاملاً مجزا بوده‌اند.<ref>صورت الارض. ابن حوقل. دکتر جعفر شعار. بنیاد فرهنگ. تهران ۱۳۴۵</ref>
شهر استرآباد بر جای گرگان امروزی و میان دو شهر [[جرجان]] و [[ساری]] قرار داشت.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=خزائلی |نام۱=علیرضا |عنوان=جغرافیای تاریخی سرزمین‌های اسلامی |صفحه=۱۷۸}}</ref> [[یاقوت حموی]] در کتاب ''معجم البلدان'' می‌نویسد: استرآباد شهر بزرگ مشهوریست از اعمال طبرستان در میانه ساری و گرگان از اقلیم پنجم.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=ستوده |نام۱=منوچهر |عنوان=شهرهای ایران جلد دوم |تاریخ=۱۳۶۶ |ناشر=انتشارات جهاد دانشگاهی |صفحه=۳۰۹}}</ref>{{سخ}}ابوالفدا متوفی در سال ۷۳۲ قمری دربارهٔ استرآباد می‌نویسد: استرآباد میان ساری و جرجان است، تاریخی دربارهٔ آن نوشته‌اند، ابونعیم عبدالملک استرآبادی از سرشناسان آنجاست.{{سخ}}از قول مهلبی در تقویم البلدان نیز آمده‌است: استرآباد بر حد طبرستان است و از آن تا آمل که مرکز طبرستان است ۳۹ فرسنگ است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=ستوده |نام۱=منوچهر |عنوان=شهرهای ایران جلد دوم |تاریخ=۱۳۶۶ |ناشر=انتشارات جهاد دانشگاهی |صفحه=۳۰۸}}</ref> همچنین به گفته مهلبی استرآباد بلده‌ایست از بلاد مازندران.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=ذبیحی |نام۱=مسیح |عنوان=استرآباد نامه |ناشر=انتشارات امیرکبیر |مکان=تهران |صفحه=۷}}</ref>
{{سخ}} [[ظهیرالدین مرعشی]] در کتاب [[تاریخ طبرستان و رویان و مازندران|''تاریخ طبرستان و رویان و مازندران'']] می‌نویسد: حد طبرستان از طرف شرقی دیناره‌جاری و از طرف غربی [[ملاط (لنگرود)|ملاط]] که آن قریه شهر [[رودسر|هوسم]] که اکنون به فرضه [[رودسر|روده‌سر]] اشتهارد دارد. حد مازندران از طرف شرقی بیشه انجدان می‌باشد و از طرف غربی [[ملاط (لنگرود)|ملاط]] می‌باشد. حد [[جرجان|گرگان]] حالیا که به استرآباد مشهور است و اصلا دهستان میگفتند شرقی دیناره جاری است که حد شرقی تمام طبرستان است و غربی انجدان که حد شرقی مازندران است. به گفتهٔ [[ظهیرالدین مرعشی]] مازندران بخشی از طبرستان است و سرزمین طبرستان، هر دو ولایت گرگان و مازندران را در بر می‌گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی۱ = کیا | نام۱ = صادق | عنوان = شاهنامه و مازندران | سال = ۱۳۵۳ | ناشر = انتشارات وزارت فرهنگ و هنر | صفحه = ۲۹-۲۸}}</ref>
=== پیش از اسلام ===
استرآباد، نام شهری تاریخی است که در منطقه‌ای که اینک شهر گرگان قرار دارد واقع بوده‌است. از این شهر امروزه تنها تپه‌ای تاریخی درون شهر گرگان، به نام [[قلعه خندان]] که احتمالاً [[ارگ (معماری)|ارگ]] استرآباد در حدود ۳۰۰۰ سال پیش بوده باقی‌مانده و باقی قسمت‌های شهر در اثر سیلاب‌های مکرر و توسعهٔ گرگان در طول تاریخ به کلی از میان رفته‌است.<ref name="autogenerated2"/> تاریخ استرآباد پیش از اسلام مبهم است و وجود این شهر در آن دوره قطعی نیست؛ گرچه ممکن است با نام باستانی زادراکارتا قابل شناسایی باشد.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Hyrcania|title=Hyrcania &#124; ancient region, Iran|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=8 اوت 2019}}</ref><ref name=":1"/> [[ابن حوقل]] استرآباد را در کنار [[جرجان|گرگان قدیم]] –واقع در محل تلاقی خرمارود و گرگان‌رود– بندر [[آبسکون]] و [[دهستان (شهر)|دهستان]] از چهار شهر بزرگ ایالت گرگان می‌داند.<ref name=ToolAutoGenRef22/> آثار بدست آمده از [[تورنگ‌تپه]] (۱۹ کیلومتری شرق گرگان فعلی) و [[شاه تپه]] (۱۶ کیلومتری غرب گرگان فعلی) نشان از حضور و توقف انسان در حدود ۵۰۰۰ سال قبل و در دوره نوسنگی دارد.<ref name="autogenerated2"/> در دورهٔ [[ساسانیان]] دیوار تدافعی بزرگی در این منطقه به نام [[دیوار بزرگ گرگان]] ساخته شد که توسط باستان‌شناسان انگلیسی به [[مار سرخ]] شهرت یافته‌است.<ref>{{Cite web|url=http://www.shc.ed.ac.uk/staff/academic/esauer/pubs/iranian_walls.pdf|title=نشریه باستان‌شناسی جهان امروز|accessdate=8 اوت 2019}}</ref> این دیوار بزرگ در سدهٔ ۵ میلادی تکمیل شد و بیانگر صنعت پیشرفته تدافعی آن دوران است.<ref>University of Edinburgh (2008, February 18). Excavations In Iran Unravel Mystery Of 'Red Snake'. ScienceDaily. Retrieved February 19, 2008, from http://www.sciencedaily.com /releases/۲۰۰۸/۰۲/۰۸۰۲۱۸۱۵۵۵۳۴.htm</ref>
 
=== پس از اسلام ===
به‌گفتهٔ [[محمد بن جریر طبری|طبری]] نخستین بار اعراب در زمان عمر بن خطاب در سال ۱۸ ه‍.ق در [[جرجان|منطقهٔ گرگان]] حضور یافتند؛ چنان‌که [[سوید بن مقرن]] پس از فتح [[شهر ری|ری]] و [[قومس]] در [[طبس]] اردو زد، سپس برای حاکم گرگان –رزبان صول– نامه نوشت و به سمت گرگان حرکت کرد. رزبان صول صلح را پذیرفت و بین او و سوید پیمانی منعقد شد. در سال ۲۹ یا ۳۰ ه‍.ق [[سعید بن عاص]] که برای جلوگیری از نفوذ شورش [[خراسان]] به گرگان مأمور شده بود و از حاکم محلی ۲۰۰ هزار درهم گرفت و با او صلح کرد.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> [[ابن اثیر کاتب|ابن اثیر]] در این باره می‌گوید:
{{گفتاورد تزیینی|سعید بن عاص به گرگان رسید، اهل گرگان با پرداخت دویست هزار [درهم] با او صلح نمودند. بعد از آن طمیسه را قصد کرد، تمام آن شهرها از بلاد طبرستان به‌شمار می‌آمد و همه بهم پیوسته و آباد بود؛ که طمیسه بندری در ساحل بود مردم آن بندر با سعید نبرد کردند [و شدت جنگ باعث شد] که نماز خوف را بخواند؛ زیرا حذیفه وضع (استحکام) آن شهر را برای او شرح داده بود. نماز را در حال جنگ خواند که مردم در نبرد بودند سعید هم در آن روز یک مرد جنگی را با شمشیر زد که ضربت بر گردن او بود و گردن را با مرفق دست از تن جدا کرد. اهل شهر را هم سخت محاصره کرد آنها امان خواستند و به آنها امان داد. به‌شرط این‌که یک تن از آنها کشته نشود (که متبادر به آن بود که همگی در امانند) حصار را گشود و تمام آنها را کشت غیر از یک تن.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکامل فی التاریخ|جلد=۳ صفحه=۱۰۹–۱۱۰}}</ref>}}
 
یورش دیگری نیز در زمان [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] توسط سعید بن عاص انجام شد؛ اما تسلط واقعی بر منطقه گرگان در زمان عمر دوم توسط [[یزید بن مهلب]] در سال ۹۸ ه‍.ق/۷۱۶–۱۷ م. به‌وقوع پیوست.<ref name=":1"/> وی با دریافت بیش از ۳۰۰ هزار درهم صلح کرد، اما هنگامی که برای تصرف [[طبرستان]] رفته بود، مردم گرگان شورش کرده و اعراب را کشتند. یزید با شنیدن این خبر در قبال ۷۰۰ هزار درهم با حاکم طبرستان صلح کرد و به گرگان بازگشت و عهد کرد اگر بر مردم گرگان پیروز شود، شمشیر از آن‌ها برندارد تا از خونشان گندم آسیاب کند، با آن نان بپزد و بخورد. وی در گرگان ۴۰ هزار نفر را کشت.<ref name=":0"/> طبق باوری عمومی بنا نهادن شهر استرآباد در کنار روستایی به نام استرک را به یزید نسبت می‌دهند.<ref name=":1"/>
 
با توجه به میل مردم سرزمین‌های کاسپینی به آیین [[مزدیسنا|زرتشت]] و سبک زندگی ایرانی و هم‌چنین شورش‌های آن‌ها بر ضد سلطهٔ اعراب، [[اسلامی‌سازی]] در این شهر و منطقه آهسته بود. با این حال [[شیعه]] بعدها به‌شکل قدرتمندی در استرآباد ظاهر شد. از اینکه چگونه [[مسیحیت نسطوری]] در آنجا رو به زوال رفت، اطلاعی نیست. در گزارش‌های متون سال‌های [[۴۳۰ (میلادی)|۴۳۰]]، ۴۹۹ و [[۵۷۷ (میلادی)|۵۷۷]] میلادی از گرگان به عنوان اسقف‌نشین یاد شده‌است.<ref name=":1"/>در اوایل [[تاریخ ایران پس از اسلام|دورهٔ اسلامی]] نام استرآباد به‌شکل پراکنده در کتب تاریخی ذکر شده‌است. آمده‌است که در [[۲۷۵ (قمری)|۲۷۵]] ه‍.ق/۸۸۸–۸۹ م. [[رافع بن هرثمه الیساری|رافع بن هرثمه]] که شورشی بود [[داعی الی الحق|محمد بن زید]] [[علویان طبرستان|علوی]] را دو سال در استرآباد در محاصره قرار داد تا اینکه مجبورش کرد کاملاً از [[طبرستان]] فرار کند ([[۲۷۷ (قمری)|۲۷۷]] ه‍.ق/۸۹۰ م)؛ وی همچنین حاکم محلی به نام رستم بن قارن را تسلیم خود کرد. ولایت گرگان در آن زمان تحت مشاجرهٔ [[صفاریان]] و چند حکومت دیگر بود. در اوایل [[سده ۴ (قمری)|سدهٔ چهارم]] هجری قمری (مصادف با سدهٔ دهم میلادی) نیز [[سامانیان]] و رهبران کاسپینی و [[دیلمیان|دیلمی]] بر سر آن مشاجره داشتند. در [[۳۱۰ (قمری)|۳۱۰]] ه‍.ق/۹۲۲–۲۳ م. [[ماکان پسر کاکی|ماکان بن کاکی]] دیلمی –که توسط ابوالحسین بن حسن بن اطروش علوی منصوب شده بود– حکومت استرآباد را برعهده داشت؛ در آن زمان دو سردار سامانی به نام‌های سیمجور و محمد بن عبیدالله بلعمی به شهر حمله کرده و آن را موقتاً اشغال کردند. بعدها استرآباد تحت سلطهٔ [[آل بویه]] درآمد. چنان‌که در [[۳۷۱ (قمری)|۳۷۱]] ه‍.ق/۹۸۱ م. نیروهای [[عضدالدوله دیلمی|امیر عضدالدوله دیلمی بویی]] به گرگان حمله کردند و برادر وی –[[مؤیدالدوله]]– حاکم محلی [[زیاریان|زیاری]] –[[قابوس بن وشمگیر]]– را به خراسان راند. پس از مؤیدالدوله ولایت به دست امیر ری –[[فخرالدوله دیلمی|فخرالدوله]]– افتاد. در آن زمان بود که ژنرال سامانی ابوالعباس حاجب تاش پس از شکست از حزب مخالفش در [[بخارا]] پایتخت سامانیان، در ۳۷۳ ه‍.ق/۹۸۳–۸۴ م. به فخرالدوله پناهنده شد. فخرالدوله [[جرجان|گرگان]]، استرآباد و [[دهستان (شهر)|دهستان]] را به او به عنوان [[اقطاع|اقطاعی]] برای او و لشکریانش اهداء کرد. تاش در سال [[۳۷۷ (قمری)|۳۷۷]] ه‍.ق/۹۸۷–۸۸ م. بر اثر [[طاعون]] درگذشت.<ref name=":1"/>
 
جغرافی‌دانان [[سده ۴ (قمری)|قرن ۴]] ه‍.ق/۱۰ م. اطلاعات زیادی دربارهٔ استرآباد ثبت نکرده‌اند. [[اصطخری]] استرآباد را مرکزی مهم برای تجارت [[ابریشم]] خام می‌دانست؛ و به‌نقل از [[حدود العالم]] منسوجات ابریشمی از انواع مبرم و زعفوری نیز در آن تولید می‌شده‌است. در همین منبع آمده‌است که مردم استرآباد به دو زبان سخن می‌گفتند، یکی زبان [[زبان ساختگی|لوترای]] استرآباد و دیگری زبان فارسی مرسوم ولایت گرگان؛ [[ولادیمیر مینورسکی|مینورسکی]] اشاره کرده‌است که تا [[سده ۹ (قمری)|قرن ۹]] ه‍.ق/۱۵ م. [[گویش گرگانی|گویش استرآبادی]] توسط اعضای [[حروفیه|فرقهٔ حروفیه]] برای [[پروپاگاندا|پروپاگاندای]] مذهبی کاربرد داشته‌است. [[شمس‌الدین مقدسی|مقدسی]] با ذکر مسجد جمعه که کمی پس از فتح اعراب ساخته شد، به شهر اشتیاق نشان می‌دهد؛ البته دژ استرآباد تا زمان وی ([[۳۷۰ (قمری)|۳۷۰]] ه‍.ق/۹۸۰ م) به‌دلیل جنگ‌های [[آل بویه|آل‌بویه]] و [[زیاریان]] مخروبه شده بود و [[خندق]] دفاعی شهر نیز پر شده بود. زمین‌لرزه شدیدی که تاریخ‌نگاران در [[۳۴۵ (قمری)|۳۴۵]] ه‍.ق/۹۵۶–۵۷ م. ثبت کرده‌اند نیز می‌تواند یکی از دلایل احتمالی تخریب باشد.<ref name=":1"/>
 
از سلطهٔ [[دودمان سلجوق|سلجوقیان]] بر استرآباد زیاد شنیده نشده اما در [[سده ۶ (قمری)|قرن ۶]] ه‍.ق/۱۲ م. تحت سلطهٔ حاکم [[باوندیان|باوندی]]، [[رستم شاه غازی|شاه غازی رستم]] بوده‌است. در [[۵۴۴ (قمری)|۵۴۴]] ه‍.ق/۱۱۵۹ م. درگیری شدیدی در شهر پیش آمد که در نتیجهٔ آن علویان محلی و پارتیزان‌های شیعهٔ آن‌ها، [[شافعی|سنی‌های شافعی]] را شکست داده و قاضی آن‌ها را کتک زدند. شاه غازی رستم در این درگیری میانجی‌گری کرد و با آن که شیعه بود، به علویان سخت‌گیری کرد و قاضی آزاردیده را به مقامش بازگرداند. در اواخر زمان [[حمله مغول به ایران|هجوم مغول‌ها]]، چین تیمور –نایب [[اوگتای خان]]– [[اسپهبد]] محلی به نام نصرت الدین اهل [[کبودجامه]] را به عنوان حاکم تمام ولایت منصوب کرد. در اواسط قرن ۷ ه‍.ق/۱۳ م. از تاخت و تازهای [[اسماعیلیه|اسماعیلیان]] از دژهای [[البرز|کوه‌های البرز]] به استرآباد و کبودجامه نیز سخن آمده‌است.<ref name=":1"/>
 
از این زمان به بعد استرآباد جای گرگان ([[جرجان]]) را به عنوان مهم‌ترین شهر ولایت گرفت و نفوذ عناصر مهم ترکمان در بخش شرقی ولایت نیز بیشتر شد. از این رو منطقه ناامنی بسیار زیادی متحمل شد که باعث تخریب لحظه به لحظهٔ آن شد؛ در سال [[۹۱۶ (قمری)|۹۱۶]] ه‍.ق / ۱۵۱۰–۱۱ م. [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل صفوی]] لشکر خود را به [[خراسان]] حرکت داد و فرماندار [[ازبک‌ها|ازبک]] را از استرآباد بیرون کرد. در اواخر [[سده ۱۱ (قمری)|سدهٔ ۱۱]] ه‍.ق/۱۷ م. استرآباد مرکز اصلی تمرکز قبیلهٔ ترکمان قاجار شامل قویونلو (گوسفندبانان) و دِوِلو (شتربانان) بود. هنگامی که قبیله قاجار در دهه‌های مغشوش قرن ۱۲ ه‍.ق/۱۸ م. در نتیجهٔ سقوط [[صفویان|صفویه]]، در حال یکپارچه‌سازی قدرتش بود، پایگاه آن در استرآباد قرار داشت. [[محمدحسن‌خان قاجار|محمدحسن خان]]، پدر [[آغامحمدخان قاجار|آقا محمد خان]] در سال [[۱۱۶۳ (قمری)|۱۱۶۳]] ه‍.ق/[[۱۷۴۹ (میلادی)|۱۷۴۹]] م. فرماندار استرآباد و جرجان بود و تقریباً خود را در آنجا مستقل کرده بود. نخستین پادشاه سلسله [[قاجاریان|قاجار]] نیز در استرآباد به دنیا آمد. استرآباد در زمان قاجاریه به دلیل سکونت تعداد زیادی [[سادات]] در آن، دارالمؤمنین خوانده می‌شد.<ref name=":1"/>
 
=== دوران معاصر ===
در سال‌های نخستین [[سده ۱۵ (قمری)|سدهٔ کنونی]] که [[یاسنت لویی رابینو|رابینو]] به استرآباد سفر کرد، هنوز دیوارها و برج‌های خشتی حدود ۴ مایل به دور شهر کشیده شده بود و شهر دارای پنج دروازه بود اما آنها نیازمند تعمیر بودند و برای غارتگران ترکمان مانعی ایجاد نمی‌کردند. اهمیت استرآباد به عنوان یکی از مراکز [[شیعه]] از تعداد قابل‌توجه [[مسجد|مساجد]] و تکیه‌ها (۴۰)، حرم‌ها (۱۱) و مدارس علوم دینی (۸) آن مشخص بود. در زمان رضاشاه نام شهر از استرآباد به گرگان تغییر داده شد که نام قدیم ولایت و [[جرجان|مرکز قدیم آن]] بود.<ref name=":1"/> استان گلستان در خرداد ماه سال ۱۳۷۶ به مرکزیت شهر گرگان تأسیس شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گلستان ما - جرقه تفکیک گلستان از مازندران در سال 66 زده شد / برخی افراطی های شرق گلستان با نام استان گرگان مخالف بودند / وقتی استاندار شدم با احمدی نژاد مشورت کردم|نشانی=http://golestanema.com/news/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%20%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87/%D8%AC%D8%B1%D9%82%D9%87-%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-66-%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%B1%D9%82-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%AF-%D9%88%D9%82%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF%D9%85-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C-%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%85|وبگاه=golestanema.com|بازبینی=2021-12-31}}</ref>
 
== جغرافیا ==
=== موقعیت ===
[[پرونده:گرگان یحیی نعمتی 2.JPG|راست|بندانگشتی|نمایی از شهر گرگان از [[تپه هزارپیچ|تپهٔ هزارپیچ]]]]
شهر گرگان در موقعیت جغرافیایی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی،<ref>https://exceliran.com/download/3228/</ref> در شمال [[رشته‌کوه‌های البرز]] و جنوب شرقی [[دریای کاسپی]] قرار دارد.<ref name=ToolAutoGenRef8/> ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۷۶ متر است.<ref name=ToolAutoGenRef23/> گرگان از غرب با شهر [[کردکوی]]، از شرق با [[شهرستان آق قلا|شهرستان آق‌قلا]] و از جنوب با شهرهای [[شاهرود]] و [[سمنان]] همسایه است.<ref>{{Cite web|url=https://www.deligasht.com/شهر-گرگان/|title=شهر گرگان &#124; دیدنی‌های گرگان|first=امید|last=کریمی}}</ref>
 
=== آب و هوا ===
[[پرونده:Iran-climate-map.svg|بندانگشتی|آب وهوای گرگان از نوع معتدل خزری بسیار مرطوب]]
شهر گرگان آب و هوای معتدل دارد، هر چند در تابستان نسبتاً گرم و شرجی است.<ref>http://gorgan-b.golestantvto.ir/docs/markaz/city/gorgan-b.pdf</ref> میانگین بیشینه دمای سالانه در گرگان ۲۵ درجه سلسیوس و کمینه آن۱۲٫۶ درجه سلسیوس است.<ref name=ToolAutoGenRef17>https://www.amar.org.ir/Portals/0/PropertyAgent/461/Files/7294/Havashenasi_Marakez_Ostan_94.xlsx</ref> سردترین ماه سال ژانویه و گرمترین آن ژوئیه است.<ref name=ToolAutoGenRef10>http://pdfarchive.ir/pack-13/Do_25813890407.pdf</ref> میانگین بارش سالانه در شهر گرگان ۴۷۷٫۸ میلی‌متر است.<ref name=ToolAutoGenRef17/> میانگین بیشینه رطوبت نسبی ۹۱٫۵٪ و کمینه رطوبت نسبی ۵۳٫۴٪ است.<ref name=ToolAutoGenRef17/> باد در گرگان غالباً از غرب و جنوب‌غرب می‌وزد<ref name=ToolAutoGenRef10/> و بیشینه سرعت آن ۲۶ متر بر ثانیه است.<ref name=ToolAutoGenRef17/> شهر گرگان سالانه به‌طور میانگین ۲۱ روز یخ‌بندان دارد.<ref name=ToolAutoGenRef17/>
{{Weather box
|location = گرگان
سطر ۱۰۰ ⟵ ۱۱۵:
|Dec record high C = ۲۹٫۲
|Jan high C = ۱۲٫۴
|Feb high C = ۱۳٫۱
|Mar high C = ۱۵٫۳
|Apr high C = ۲۱٫۲
|May high C = ۲۶٫۹
|Jun high C = ۳۰٫۹
|Jul high C = ۳۲٫۶
|Aug high C = ۳۲٫۷
|Sep high C = ۲۹٫۹
|Oct high C = ۲۴٫۸
|Nov high C = ۱۸٫۸
|Dec high C = ۱۴٫۳
|Jan mean C = ۷٫۹
|Feb mean C = ۸٫۵
|Mar mean C = ۱۰٫۷
|Apr mean C = ۱۶٫۰
|May mean C = ۲۱٫۲
|Jun mean C = ۲۵٫۴
|Jul mean C = ۲۷٫۷
|Aug mean C = ۲۷٫۸
|Sep mean C = ۲۴٫۸
|Oct mean C = ۱۹٫۴
|Nov mean C = ۱۳٫۹
|Dec mean C = ۹٫۸
|Jan low C = ۳٫۴
|Feb low C = ۳٫۸
|Mar low C = ۶٫۱
|Apr low C = ۱۰٫۷
|May low C = ۱۵٫۵
|Jun low C = ۱۹٫۹
|Jul low C = ۲۲٫۸
|Aug low C = ۲۲٫۹
|Sep low C = ۱۹٫۶
|Oct low C = ۱۳٫۹
|Nov low C = ۸٫۹
|Dec low C = ۵٫۲
|Jan record low C = −۱۰
|Feb record low C = −۶
|Mar record low C = −۳٫۲
|Apr record low C = ۰
|May record low C = ۲٫۸
|Jun record low C = ۱۰
سطر ۱۴۸ ⟵ ۱۶۳:
|Dec record low C = −۷
|precipitation colour=green
|Jan precipitation mm = ۵۵٫۰
|Feb precipitation mm = ۵۵٫۸
|Mar precipitation mm = ۷۹٫۴
|Apr precipitation mm = ۵۲٫۸
|May precipitation mm = ۴۴٫۱
|Jun precipitation mm = ۳۳٫۴
|Jul precipitation mm = ۲۲٫۲
|Aug precipitation mm = ۲۷٫۳
|Sep precipitation mm = ۳۸٫۹
|Oct precipitation mm = ۶۶٫۱
|Nov precipitation mm = ۶۸٫۵
|Dec precipitation mm = ۵۷٫۵
|Jan precipitation days = ۷٫۴
|Feb precipitation days = ۸٫۰
|Mar precipitation days = ۱۰٫۵
|Apr precipitation days = ۸٫۰
|May precipitation days = ۶٫۱
|Jun precipitation days = ۴٫۲
|Jul precipitation days = ۳٫۷
|Aug precipitation days = ۴٫۲
|Sep precipitation days = ۵٫۲
|Oct precipitation days = ۵٫۷
|Nov precipitation days = ۶٫۷
|Dec precipitation days = ۶٫۸
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan humidity = ۷۳
|Feb humidity = ۷۳
|Mar humidity = ۷۴
|Apr humidity = ۷۲
|May humidity = ۶۷
|Jun humidity = ۶۴
|Jul humidity = ۶۵
سطر ۱۸۴ ⟵ ۲۱۱:
|Oct humidity = ۷۰
|Nov humidity = ۷۳
|Dec humidity = ۷۴
|Jan sun = ۱۳۵٫۳
|Feb sun = ۱۲۸٫۱
|Mar sun = ۱۳۲٫۳
|Apr sun = ۱۶۴٫۶
|May sun = ۲۰۷٫۶
|Jun sun = ۲۲۰٫۴
|Jul sun = ۲۲۱٫۹
|Aug sun = ۲۲۰٫۵
|Sep sun = ۱۹۶٫۳
|Oct sun = ۱۹۶٫۴
|Nov sun = ۱۵۱٫۱
|Dec sun = ۱۳۲٫۸
|source 1 = [http://irimo.ir/english/monthly&annual/admin2.asp?CODE=55 Synoptic Stations Statistics]
|date=November 2011
سطر ۲۰۲ ⟵ ۲۲۹:
 
=== زمین‌لرزه ===
[[گسل]]<nowiki/>های گرگان که اغلب در دامنه‌های جنوبی آن قرار دارند، ادامه گسل دریای خزر و بهشهر هستند. آخرین زلزلهٔ بزرگ گرگان در عصر صفویان بوده و ۵۲۰ سال است که زلزلهٔ بزرگی در گرگان رخ نداده‌است. اگر گسل گرگان تکان بخورد احتمال زلزلهٔ ۵ تا ۷ ریشتری وجود دارد که خسارات بسیاری در پی خواهد داشت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان پتانسیل زلزله ۷ ریشتری را دارد / در هر دهه ۲|نشانی=http://www.stnews.ir/content/news/53111/گرگان-پتانسیل-زلزله-7-ریشتری-را-دارد---در-هر-دهه-20-زلزله-بالای-6-ریشتر-پیش-بینی-می-شود|وبگاه=خبرگزاری علم و فناوری|تاریخ=۱۳۹۶/۱۱/۱۱|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=هر هشت سال، احتمال وقوع یک زمین‌لرزه بیش از 5 ریشتر در گرگان|نشانی=http://golestan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=33831|وبگاه=ایسنا {{!}} گلستان|بازبینی=2019-08-03}}</ref>
 
== مردم ==
=== قومیت ===
[[پرونده:Turkmen women.jpg|بندانگشتی|زنان ترکمن با لباس سنتی در جشنوارهٔ اقوام گرگان]]
در شهر گرگان اقوام متعددی زندگی می‌کنند. گرگانی‌ها، سادات استرآبادی، [[مازنی‌ها]]، [[بلوچ‌ها]]، [[سیستانی‌ها]]، ترک‌ها ([[آذربایجانی‌ها]] و [[قزلباش‌ها]])، [[ترکمن‌های ایران|ترکمن‌ها]]، [[قزاق‌های ایران|قزاق‌ها]] و مهاجرانی از دیگر استان‌های کشور همچون [[سمنان]] و [[خراسان]] از ساکنان گرگان هستند.<ref name="ToolAutoGenRef2">{{یادکرد وب|عنوان=زبان و گویش مردم گلستان {{!}} سیری در ایران|نشانی=https://seeiran.ir/زبان-و-گویش-مردم-گلستان/|وبگاه=جامع‌ترین پایگاه معرفی جاهای دیدنی ایران - سیری در ایران|تاریخ=2015-05-23|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR|نام=نویسنده:|نام خانوادگی=اسلوب}}</ref> در فاصله سال‌های ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۱ شماری از قزاق‌ها از [[شوروی]] به ایران مهاجرت کرده و در [[گنبد کاووس]]، [[بندر ترکمن]] و گرگان ساکن شدند و محل سکونتشان در هر سه شهر قزاق‌محله نام گرفت. برخی از قزاق‌ها در سال ۱۳۷۰ هنگام تشکیل کشور [[قزاقستان]] به آنجا برگشتند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=طی 10 سال گذشته 250 خانوار قزاق از ایران به قزاقستان کوچ کرده‌اند|نشانی=http://iranpress.ir/eGolestan/eGolestan/News.aspx?NID=648|وبگاه=iranpress.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref> بعضی ترکمن‌ها نیز در دهه‌های اخیر از شهرهای اطراف به گرگان مهاجرت کرده‌اند. در سال ۱۳۸۳ جمعیت ترکمن‌ها در گرگان ۲۵۱۹ نفر بود.<ref name="ToolAutoGenRef16"/>
 
=== زبان ===
 
مردم بومی شهرستان گرگان به چهار گویش [[طبری گرگانی]]، [[فارسی گرگانی]]، [[گویش زیارتی]] و [[گویش کتولی]] صحبت می‌کنند که سه گویش طبری گرگانی، گویش کتولی و گویش زیارتی زیرمجموعه [[زبان مازندرانی]] می‌باشد و گویش فارسی گرگانی زیر مجموعه [[گویش‌های فارسی-مازندرانی]] می‌باشد که تحت تأثیر زبان مازندرانی قرار دارد.
# '''طبری گرگانی''': این گویش در نواحی غربی گرگان صحبت می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=تربتی نژاد |نام۱=حسین |تاریخ=۱۳۹۱ |عنوان=توصیف ساختمان فعل در گویش طبری غرب گرگان |پیوند= https://civilica.com/doc/276060/ |ژورنال= |دوره= |شماره= |صفحات=۹۲ |doi= |تاریخ بازبینی=}}</ref>
# '''فارسی گرگانی''': این گویش در نواحی شرقی گرگان صحبت می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2013 |عنوان=“Perso-Tabaric Dialects in the Language Transition Zone Bordering Mazandaran” |پیوند= https://www.academia.edu/8074600/_Perso_Tabaric_Dialects_in_the_Language_Transition_Zone_Bordering_Mazandaran_ |ژورنال=Studia Iranica |دوره= |شماره= |صفحات=199 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref>
# '''گویش زیارتی''': این گویش در نواحی جنوبی گرگان صحبت می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2013 |عنوان=“Perso-Tabaric Dialects in the Language Transition Zone Bordering Mazandaran” |پیوند= https://www.academia.edu/8074600/_Perso_Tabaric_Dialects_in_the_Language_Transition_Zone_Bordering_Mazandaran_ |ژورنال=Studia Iranica |دوره= |شماره= |صفحات=199 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref>
# '''گویش کتولی''': این گویش در نیمه شرقی گرگان به مرکزیت نوده ملک صحبت می‌شود.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=BORJIAN |نام۱=HABIB |تاریخ=2004 |عنوان=Mazandaran: Language and People (The State of Research) |پیوند= https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D85B1DDR/download|ژورنال=Yerevan State University |دوره= |شماره= |صفحات=295 |doi=10.1163/1573384043076045 |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref>
 
''[[دانشنامه ایرانیکا]]'' گویش گرگانی را همان [[زبان مازندرانی|زبان طبری]] می‌داند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/gorgani-dialect GORGĀNI DIALECT see MĀZANDARĀNI ],. , “GORGĀNI DIALECT,” Encyclopædia Iranica, online edition</ref>[[گویش گرگانی|زبان گرگانی]] با [[زبان مازندرانی|زبان طبری]] خویشاوندی نزدیک دارد.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=برجیان |نام۱=جبیب |نام خانوادگی۲=ایرانی |نام۲=اکبر |نام خانوادگی۳=کیانفر |نام۳=جمشید |نام خانوادگی۴=نورانی نژاد |نام۴=ستایش |عنوان=متون طبری |ژورنال=آینه میراث فصلنامه ویژه نقد کتاب، کتاب‌شناسی، واطلاع رسانی در حوزه متون |تاریخ=۱۳۸۸ |جلد=دوره جدید ضمیمه شماره 15 |صفحه= صفحه ۱۶ |تاریخ بازبینی=}}</ref>
[[محمد بن احمد شمس‌الدین المقدسی]] جغرافی‌دان قرن چهارم هجری در کتاب [[احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم]]
آورده‌است: لِسانٌ قومِس و جُرجان مُتَقارِبانِ یَستَمِعونَ اِلها یَقولونَ هاده و هاکِن و لهٌ حَلاوَةٌ و لِسانُ اَهلِ طبرستانَ مُقارِبٌ لَها الّی فی عَجَلِهِ یعنی زبان [[قومس|کومش]] و [[جرجان|گرگان]] بهم نزدیک است و می‌گویند هاده و هاکِن [«بِده» و «بِکُن»] و آن را حلاوتیست و زبان مردم [[طبرستان]] بدانها نزدیک است تفاوت ندارد مگر در شتاب<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=برجیان |نام۱=جبیب |نام خانوادگی۲=ایرانی |نام۲=اکبر |نام خانوادگی۳=کیانفر |نام۳=جمشید |نام خانوادگی۴=نورانی نژاد |نام۴=ستایش |عنوان=متون طبری |ژورنال=آینه میراث فصلنامه ویژه نقد کتاب، کتاب‌شناسی، واطلاع رسانی در حوزه متون |تاریخ=۱۳۸۸ |جلد=دوره جدید ضمیمه شماره 15 |صفحه= صفحه ۱۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef19>احسن التّقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص ۳۶۸</ref> '' [[لغت‌نامه دهخدا]]'' نیز [[گویش گرگانی|گویش قدیم گرگانی]] را نزدیک به [[زبان مازندرانی]] و [[گویش سمنانی|گویش‌های سمنانی]] دانسته و تصریح کرده‌است که هنوز هم در روستاهای اطراف گرگان گویشوران [[زبان مازندرانی]] زندگی می‌کنند.<ref name="حروفیان ">{{یادکرد وب | تاریخ بازبینی=۱۴ اکتبر ۲۰۱۴ | عنوان=حروفیان | ناشر=[[لغت‌نامه دهخدا]] | نشانی=http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-ff483cb0a5e247e0981f35a930e2b227-fa.html | archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018090433/http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-ff483cb0a5e247e0981f35a930e2b227-fa.html | archivedate=۱۸ اکتبر ۲۰۱۴ | dead-url=yes}}</ref> هرچند که [[زبان مازندرانی]] خود از دیدگاه تاریخی به همراه چند زبان دیگر، گویشی وابسته به [[زبان پارتی]] (زبان پهلوی اشکانی) می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=DIMLĪ – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/dimli|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}</ref> نمونه‌هایی از گویش قدیم گرگانی در نوشتارهای فرقهٔ [[حروفیه]] به‌جا مانده‌است. در سدهٔ دهم میلادی که منطقه گرگان از مراکز بازرگانی و فرهنگی منطقه شد نفوذ زبان فارسی به‌ویژه از سوی [[خراسان]] در گرگان افزایش یافت و در همین سده در شهر گرگان (نزدیک گنبد کاووس امروزی) [[زبان پارسی]] جای [[زبان گرگانی]] را گرفت.<ref name="ToolAutoGenRef5"/> استرآباد زبان گرگانی را حفظ کرد تا این‌که در دورهٔ بین سده‌های ۱۵ تا پیش از آغاز سدهٔ ۱۹ میلادی این زبان در این منطقه به‌طور کل منقرض شد و جای خود را در استرآباد و پیرامون نیز به فارسی و در بخشی از گنبد کاووس و [[ترکمن‌صحرا]] به ترکمنی داد.<ref>همان. ص۶۸۸.</ref>
گویش استرآبادی (گرگانی) در [[۶ دی]] [[۱۳۹۵ (خورشیدی)|۱۳۹۵]] در فهرست آثار فرهنگی ناملموس کشور ثبت شد.<ref>{{Cite web|url=http://golestan.irib.ir/نمایش-محتوای-صدا/-/asset_publisher/aF2m2UN1upcN/content/گویش-استرابادی|title=گویش استرابادی|website=golestan.irib.ir}}</ref>
 
=== مذهب ===
اکثریت شهر گرگان را [[شیعیان]] تشکیل می‌دهند.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=اروجی |نام۱=فاطمه |نام خانوادگی۲=جودی سفیدان |نام۲=قادر |نام خانوادگی۳=معرفت سفیدان |نام۳=عبادالله |عنوان=نگرشی بر وضعیت شیعیان طی سده‌های سوم و چهارم هجری |تاریخ=پاییز ۱۳۹۵ |شماره=۱۶ |صفحه=۱۵ |صفحات=۱۸ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/68545/15?q=مذهب%20در%20گرگان&score=19.679203&rownumber=7 |تاریخ بازبینی=27 ژوئیه 2019}}</ref> ترکمن‌ها غالباً پیرو مذهب [[سنی حنفی]] هستند.<ref>http://ensani.ir/file/download/article/20160306144637-10029-117.pdf</ref> از اقلیت‌های مذهبی موجود در گرگان می‌توان به [[بهائیت|بهائیان]] اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مازندنومه :جغرافیای جمعیتی بهاییان ایران و مازندران|نشانی=http://mazandnume.com/fullcontent/3248/جغرافياي-جمعيتي-بهاییان-ايران-و-مازندران/|وبگاه=mazandnume.com|بازبینی=2019-07-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=۲۴ بهائی در استان گلستان به زندان محکوم شدند|نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran/2016/01/160128_u01-bahais-golestan|وبگاه=BBC News فارسی|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
 
=== جمعیت ===
طبق سرشماری ۱۳۹۵ شهر گرگان با جمعیت ۳۵۰٬۶۷۶ نفر شامل ۱۷۴٬۷۹۷ مرد و ۱۷۵٬۸۷۹ زن ۲۴امین شهر پرجمعیت ایران است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &#124; 50 شهر اول &#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}</ref> رشد جمعیت گرگان در بین سال‌های ۷۵ تا ۸۵ ۲٫۲ و در بین سال‌های ۸۵ تا ۹۰ ۲٫۸ درصد بوده‌است؛ از این منظر گرگان در بین شهرهای «با نرخ رشد جمعیت زیاد» در ایران طبقه‌بندی می‌شود. مهاجرت‌های درون‌استانی و برون‌استانی از دلایل افزایش جمعیت گرگان هستند. تراکم جمعیت در [[شهرستان گرگان]] ۲۷۲ نفر در هر کیلومترمربع است.<ref name=ToolAutoGenRef21/>
{{هرم جمعیتی
|width=50%
سطر ۲۵۲ ⟵ ۲۸۶:
 
== گردشگری ==
;ناهارخوران
[[پرونده:Naharkhoran2019 03.jpg|راست|بندانگشتی|ناهارخوران]]
جنگل [[ناهارخوران]] با مساحت ۳۰۰ هکتار در جنوب و فاصله ۱۰ کیلومتری از مرکز شهر گرگان قرار دارد. سرسبزی، هوای مطبوع و وجود امکانات رفاهی این منطقه باعث شده گردشگران بسیاری به آن جذب شوند. این جنگل ۴۰ میلیون سال قدمت دارد و جزو [[جنگل‌های هیرکانی]] است. ناهارخوران اقلیمی [[اقلیم معتدل و مرطوب|معتدل و نیمه‌مرطوب]] دارد. طبق ''[[دانشنامه گلستان]]'' منطقه جنگلی ناهارخوران با شیبی تند شروع می‌شود و پس از گذر کوتاهی از مسیر، یکنواخت می‌شود و تا پایان، ادامه می‌یابد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نگاهی به رودخانه زیارت و وضعیت آبرسانی در شهر گرگان|نشانی=http://golestanenow.ir/news/danestaniha/667-نگاهی-به-رودخانه-زیارت-و-وضعیت-آبرسانی-در-شهر-گرگان.html|وبگاه=پایگاه خبری گلستان نو|بازبینی=2019-08-02}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جنگل ناهارخوران شهرت جهانی دارد|نشانی=http://ana.ir/fa/news/47/330461/جنگل-ناهارخوران-شهرت-جهانی-دارد|وبگاه=ana.ir|تاریخ=2018-12-02|بازبینی=2019-08-02|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=راهنمایی برای گشت وگذار در منطقه جنگلی ناهارخوران در استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/275583/راهنمایی-برای-گشت-و-گذار-در-منطقه-جنگلی-ناهار-خوران-در-استان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2014-10-23|بازبینی=2019-08-02|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ناهارخوران گرگان {{!}} آدرس، تصاویر و هر آنچه باید بدانید|نشانی=https://www.karnaval.ir/|وبگاه=کارناوال − راهنمای سفر|بازبینی=2019-08-02|کد زبان=fa|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180630214611/https://www.karnaval.ir/|archivedate=30 ژوئن 2018|dead-url=yes}}</ref>
 
;النگدره
[[پرونده:Alangdare 01.jpg|بندانگشتی|النگدره]]
[[پارک جنگلی النگدره]] با مساحت ۱۸۵ هکتار در مسیر جاده ناهارخوران در �� کیلومتری جنوب غربی شهر واقع شده‌است. وجود امکانات رفاهی، تنوع پوشش گیاهی و هوای خنک‌تر این پارک نسبت به شهر سبب شده که پارک جنگلی شاخص [[شمال ایران|شمال]] و یکی از ۷ [[منطقه نمونه گردشگری]] کشور محسوب شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پارک جنگلی النگدره بهشت پاییزی گرگان {{!}} سیری در ایران|نشانی=https://seeiran.ir/پارک-جنگلی-النگدره/|وبگاه=جامع‌ترین پایگاه معرفی جاهای دیدنی ایران - سیری در ایران|تاریخ=2013-07-07|بازبینی=2019-08-02|کد زبان=fa-IR|نام=|نام خانوادگی=اسلوب|نویسنده=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان{{!}} پارک‌های جنگلی گرگان؛ جادوی رنگ‌ها تا حضور "مرال‌ها"+فیلم- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/12/07/1666402/گرگان-پارک-های-جنگلی-گرگان-جادوی-رنگ-ها-تا-حضور-مرال-ها-فیلم|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-08-02|کد زبان=fa}}</ref>
;تپه هزارپیچ
[[پرونده:تفرجگاه هزارپیچ.jpg|راست|بندانگشتی|نمایی از گرگان در شب از فراز هزارپیچ]]
[[تپه هزارپیچ]] یا هزارچم یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های تفریحی گرگان با مساحت ۳۰۰ تا ۲۵۰ هکتار است. این تپه قبلاً جنگل بوده و در آن [[سرو]] بومی می‌روییده‌است؛ اما درختان آن در حال حاضر قطع شده و درختان جدیدی در آن کاشته شده‌اند. تپه هزارپیچ دارای سایت ورزشی است که از آن برای ورزش‌های سبک مانند [[چتربازی]] و [[پاراگلایدر]] استفاده می‌شود. این تپه بر منظره شهر گرگان اشراف دارد و آن را بام گرگان نیز می‌نامند. سوگله یا سروگله نام‌های قدیمی آن بوده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=خبرگزاری فارس - جنگل هزارپیچ، زیباترین چشم‌انداز در ارتفاعات گرگان + تصاویر|نشانی=https://www.farsnews.com/news/13961229000065/جنگل-هزارپیچ-زیباترین-چشم‌انداز-در-ارتفاعات-گرگان--تصاویر|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2018-03-20|بازبینی=2019-08-03}}</ref>
 
;تپه قلعه خندان
[[تپه قلعه خندان]] یکی از آثار بجا مانده از زمان [[ساسانیان]] است. این تپه در محدوده شهری و شمال غربی گرگان واقع شده و در سال [[۱۳۶۴ (خورشیدی)|۱۳۶۴]] ثبت ملی شده‌است. نقل است که یک بار یا چهار بار شتر گنج در قلعه‌خندان وجود دارد و این قلعه به [[دیوار بزرگ گرگان]] راه دارد. در پی کاوش‌ها در این تپه ساختار آجری و تکه سفالی با قدمت ۵۰۰ سال کشف شده‌است. قرار بود نخستین سایت موزه تخصصی زمین‌شناسی کشور در تپه قلعه خندان راه‌اندازی شود که به سرانجام نرسید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلعه خندان گرگان را به قطب توریسم تبدیل می‌کند|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4555728/قلعه-خندان-گرگان-را-به-قطب-توریسم-تبدیل-می-کند|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2019-03-10|بازبینی=2019-07-31|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلعه ای خندان با 1500 سال قدمت در وسط یک شهر موزه می‌شود- اخبار اجتماعی - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/10/25/1924001/قلعه-ای-خندان-با-1500-سال-قدمت-در-وسط-یک-شهر-موزه-می-شود|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-07-31|کد زبان=fa}}</ref>
 
=== بناها ===
==== بافت قدیم گرگان ====
[[پرونده:Old Gorgan.jpg|بندانگشتی|تصویر هوایی از بافت قدیم گرگان]]
[[بافت قدیم گرگان]] که در سال [[۱۳۱۰ (خورشیدی)|۱۳۱۰]] به عنوان نخستین بافت تاریخی کشور ثبت ملی شده‌است، ۱۵۶ هکتار مساحت دارد. این بافت شامل سه محله اصلی به نام‌های نعلبندان، سبزه‌مشهد و سبزه‌میدان است که هر محله دارای گذرهای فرعی‌تر از جمله محلات میخچه‌گران، سرچشمه، دوشنبه‌ای، شیرپشت، درب‌نو، شاهزاده قاسم و میرکریم و… است. از خانه‌های تاریخی موجود در این بافت می‌توان [[خانه باقری (گرگان)|خانه باقری]]، [[خانه مفیدیان]]، [[خانه میرشهیدی]]، [[خانه خراسانی]] و [[خانه شفیعی]] و… را نام برد.<ref>{{Cite web|url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/12/28/1682885/گرگان-بافت-قدیم-گرگان-بهشتی-برای-گردشگران-و-دوستداران-میراث-فرهنگی-فیلم|title=گرگان&#124;بافت قدیم گرگان، بهشتی برای گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی+فیلم- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|website=خبرگزاری تسنیم - Tasnim}}</ref><ref>https://www.irna.ir/news/82739931/بافت-تاریخی-گرگان-پایگاه-ملی-شد</ref><ref>{{Cite web|url=http://golestan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=17998|title=بافت قدیم گرگان، بهشتی برای گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی|website=ایسنا &#124; گلستان}}</ref>
[[مدرسه عمادیه]] که متعلق به دورهٔ [[صفویه]] است، در محله درب‌نو در همین بافت قرار دارد.<ref name=ToolAutoGenRef20>{{Cite web|url=http://e-gorgan.com/GorganAsar.aspx|title=آثار تاریخی شهر گرگان|website=e-gorgan.com}}</ref>
 
;بازار نعلبندان
[[پرونده:Na’lbandan.jpg|راست|بندانگشتی|بازار نعلبندان]]
[[بازار نعلبندان]] که در بافت تاریخی گرگان قرار دارد، یکی از شلوغ‌ترین بازارهای شهر است و زمانی بزرگ‌ترین بازار شمال کشور محسوب می‌شد.<ref>{{Cite web|url=https://www.mehrnews.com/photo/2941593/بازار-نعلبندان|title=بازار نعلبندان|date=15 اکتبر 2015|website=خبرگزاری مهر &#124; اخبار ایران و جهان &#124; Mehr News Agency}}</ref>این بازار به‌روایتی همزمان با دورهٔ [[سلجوقی]] قدمت دارد. بخشی از آن در سال ۱۳۱۰ هنگام خیابان‌کشی [[خیابان امام گرگان|خیابان امام]] تخریب شده‌است.<ref>{{Cite web|url=https://www.mehrnews.com/news/3944555/قدیمی-ترین-بافت-تاریخی-ثبت-شده-کشور-گواه-غنای-فرهنگی-استرآباد|title=قدیمی‌ترین بافت تاریخی ثبت‌شده کشور؛ گواه غنای فرهنگی «استرآباد»|date=5 آوریل 2017|website=خبرگزاری مهر &#124; اخبار ایران و جهان &#124; Mehr News Agency}}</ref>
 
;مسجد جامع گرگان
[[پرونده:Jameh Mosque of Gorgan 13970530 06.jpg|بندانگشتی|حیاط مسجد جامع گرگان]]
 
[[مسجد جامع گرگان]] که بنای اولیهٔ آن متعلق به دروهٔ [[سلجوقی]] است، در کنار بازار اصلی شهر ([[بازار نعلبندان]]) قرار دارد. این مسجد چندین بار در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی شده و بیشترین بازسازی‌های آن در دورهٔ [[تیموریان]] و [[صفویان]] و حال انجام شده‌است. درِ قدیمی منبت‌کاری شده، فرامین و سنگ‌نوشته‌های پادشاهان [[صفویه]] و [[افشاریه]] از آثار تاریخی موجود در مسجد جامع گرگان هستند.<ref name=ToolAutoGenRef20/>
 
==== موزه‌ها ====
;موزه باستان‌شناسی گرگان
[[پرونده:Gorgan_museum.jpg|راست|بندانگشتی|موزه باستان‌شناسی گرگان]]
[[موزه باستان‌شناسی گرگان]] در سال [[۱۳۵۵ (خورشیدی)|۱۳۵۵]] به عنوان موزه سنگ قبر افتتاح شد. این موزه در بهمن [[۱۳۶۷ (خورشیدی)|۱۳۶۷]] با افزودن اشیاء باستانی تبدیل به موزه باستان‌شناسی شد و هم‌اکنون شامل سه بخش سنگ‌نوشته‌ها، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است. در موزه باستان‌شناسی گرگان آثار مربوط به دوره [[اشکانیان]] تا [[قاجار]] نگه‌داری می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=موزه گرگان|نشانی=https://www.mehrnews.com/photo/4643065/موزه-گرگان|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2019-06-17|بازبینی=2019-07-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان / موزه باستان‌شناسی گرگان|نشانی=http://www.golestanchto.ir/tourism/place.php?id=101|وبگاه=www.golestanchto.ir|بازبینی=2019-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161007121630/http://www.golestanchto.ir/tourism/place.php?id=101|archivedate=۷ اکتبر ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref>
 
;کاخ‌موزه گرگان
[[پرونده:Kakhmuze Gorgan1.jpg|بندانگشتی|استراحتگاه خانواده پهلوی در کاخ]]
[[کاخ‌موزه گرگان]] در [[۲۸ اردیبهشت]] [[۱۳۸۸ (خورشیدی)|۱۳۸۸]] افتتاح شد. بنای این کاخ در سال ۱۳۱۷ به دستور [[رضاشاه]] ساخته شده‌است و یکی از ۱۲ کاخ خانواده [[دودمان پهلوی|پهلوی]] در ایران است. بنای کاخ‌موزه گرگان در [[۲۶ آذر]] [[۱۳۳۶ (خورشیدی)|۱۳۳۶]] ثبت ملی شده‌است. در طبقه همکف این [[موزه]] می‌توان از مجسمه‌های ۳۰ تن از مشاهیر استان گلستان از قرن سوم تا کنون بازدید کرد. در طبقه اول نیز ۱۰۰ قلم از لوازم و اشیای دوره پهلوی و استراحتگاه خانواده پهلوی قرار دارد. کاخ موزه گرگان اولین موزه شمال، چهارمین موزه تخصصی باستان‌شناسی و بیست و چهارمین موزه کشور به‌شمار می‌آید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تماشای تاریخ و فرهنگ استراباد در کاخ موزه گرگان|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3935954/تماشای-تاریخ-و-فرهنگ-استراباد-در-کاخ-موزه-گرگان|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2017-03-19|بازبینی=2019-07-29|کد زبان=fa}}</ref>
 
;موزه صنایع دستی گرگان
[[پرونده:خانه امیر لطیفی، گرگان ،.jpg|راست|بندانگشتی|خانه امیرلطیفی]]
موزه صنایع دستی گرگان واقع در [[خانه امیرلطیفی]] در [[بافت قدیم گرگان]] است. خانه امیرلطیفی متعلق به دورهٔ قاجار است و ثبت ملی نیز شده‌است؛ و هم‌اکنون در این موزه می‌توان از صنایع دستی [[زیارت (گرگان)|روستای زیارت]]، [[رامیان]]، [[علی‌آباد کتول]] و [[شاهکوه]]، کارگاه‌های مسگری و کرسی خانه، خراطی و [[حصیربافی]] و [[بافندگی]] و صنایع دستی [[ترکمن‌های ایران|ترکمن‌ها]] و [[قزاق‌های ایران|قزاق‌ها]] بازدید کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گشتی در اولین موزه صنایع‌دستی گلستان/ این خانه هنوز زنده است|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3557947/گشتی-در-اولین-موزه-صنایع-دستی-گلستان-این-خانه-هنوز-زنده-است|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2016-02-16|بازبینی=2019-07-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان{{!}} 9 موزه تاریخی و طبیعی استان گلستان آماده پذیرایی از مسافران و گردشگران نوروزی- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/12/28/1684695/گرگان-9-موزه-تاریخی-و-طبیعی-استان-گلستان-آماده-پذیرایی-از-مسافران-و-گردشگران-نوروزی|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-07-31|کد زبان=fa}}</ref>
 
;موزه زن در دفاع مقدس
[[پرونده:نمای کلی کاخ آقامحمد خان قاجار.jpg|بندانگشتی|نمای کلی کاخ آقامحمد خان قاجار]]
در [[۲۲ بهمن]] [[۱۳۹۱ (خورشیدی)|۱۳۹۱]] [[کاخ آقا محمدخان قاجار]] تبدیل به «موزه زن در دفاع مقدس» شد. این کاخ تنها اثر بجا مانده از دارالحکومه آقا محمدخان است و در بهمن ۱۳۸۳ ثبت ملی شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/4063618/تبدیل-کاخ-آقا-محمدخانی-گرگان-به-موزه-زن|وبگاه=www.yjc.ir|بازبینی=2019-07-31}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=درمانگاهی که کاخ آقا محمدخان قاجار را تهدید می‌کند|نشانی=https://www.isna.ir/news/96052515692/درمانگاهی-که-کاخ-آقا-محمدخان-قاجار-را-تهدید-می-کند|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2017-08-16|بازبینی=2019-07-31|کد زبان=fa}}</ref>
 
=== هتل‌ها ===
از جمله مراکز اقامتی شهر گرگان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:<ref>{{Cite web|url=http://www.hoteldari.com/hotel1/management/hotels_primery_list.php?_ostan=24|title=لیست هتلهای ایران - طبقه‌بندی استانی - سایت هتلداری ایران|website=www.hoteldari.com}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! نام !! درجه (تعداد ستاره) !! تعداد اتاق
|-
| آذین || ۴ || ۳۲
سطر ۳۲۳ ⟵ ۳۶۷:
|-
| پارمیس || ۲ || ۲۶
|-
| معروف || ۱ || ۲۰
|}
 
=== غذاهای محلی ===
از غذاهای محلی گرگان می‌توان [[خورش ساک]]، [[خورش ماش‌پتی]]، [[کدو ترشک]]، [[کوکوی اسفناج]] و [[نخودپلو]] را نام برد.<ref>https://www.yjc.ir/fa/news/6466707/ثبت-ملی-غذاهای-محلی-گلستان</ref><ref>https://www.yjc.ir/fa/news/6560254/لیست-غذاهای-ایرانی-۲-معرفی-۲۱۲-غذای-ایرانی-خوشمزه-دیگر-تصاویر</ref>
 
=== شیرینی‌های سنتی ===
[[نان زنجبیلی]] (لوزی)، <!--ابر-->[[حلوا اماج]]<!--/ابر-->، [[نان سرغربیلی]]، [[نان پادرازی]]، [[قطاب]] و [[نان شیرمال]] از نان‌ها و شیرینی‌های سنتی شهر گرگان هستند.<ref>{{Cite web|url=http://www.gorgantamasha.ir/|title=سوغات گرگان چیست ؟|website=www.gorgantamasha.ir}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.golestanchto.ir/show.php?id=1839|title=معرفی سوغات شهر گرگان|date=28 ژوئیهٔ 2019|website=میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان}}</ref>
 
== مراکز فرهنگی و هنری ==
=== تئاتر ===
گرگان از قدیم در حوزهٔ نمایش زبانزد بوده و نمایش‌ها تا پیش از ساخته شدن تئاتر شهر گرگان در [[تالار فخرالدین اسعد گرگانی]] اجرا می‌شد. تالار تئاتر شهر گرگان در [[۵ شهریور]] [[۱۳۹۲ (خورشیدی)|۱۳۹۲]] با ظرفیت ۱۴۶ نفر در کنار تالار فخرالدین اسعد گرگانی افتتاح شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مجموعه تئاتر شهر گرگان افتتاح شد|نشانی=https://snn.ir/fa/news/259285/مجموعه-تئاتر-شهر-گرگان-افتتاح-شد|وبگاه=snn.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
=== تالار فخرالدین اسعد گرگانی ===
{{اصلی|تالار فخرالدین اسعد گرگانی}}
[[پرونده:Kayhan Kalhor's concert in Fakhruddin As'ad Gurgani Hall (4).jpg|بندانگشتی|کنسرت [[کیهان کلهر]] در تالار فخرالدین اسعد گرگانی]]
ساخت تالار فخرالدین اسعد گرگانی در سال [[۱۳۵۱ (خورشیدی)|۱۳۵۱]] آغاز شد و در [[۸ اردیبهشت]] [[۱۳۵۷ (خورشیدی)|۱۳۵۷]] توسط [[فرح دیبا]] افتتاح شد.
کار ساخت این تالار ۴۵۰ نفره ۶ سال طول کشید و طراحی آن به گونه‌ای انجام شد که دومین سن استاندارد تالار کشور بعد از تهران در گرگان باشد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://hamgardi.com/place/5202 |عنوان = تالار فخرالدین اسعد گرگانی| ناشر = همگردی|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۸}}</ref>
 
=== سینماها ===
شهر گرگان پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] چهار سالن سینما داشت. اما پس از انقلاب چندین سال تنها دو سالن سینما وجود داشت و در حال حاضر ۶ سالن سینما دارد.<ref name=ToolAutoGenRef4>https://www.irna.ir/news/81654707/بليت-سينماهاي-گرگان-نيم-بهاء-شد</ref>
 
;سینما عصر جدید
[[سینما عصر جدید]] در سال [[۱۳۳۹ (خورشیدی)|۱۳۳۹]] در خیابان مولن‌روژ ([[خیابان ۵ آذر گرگان|۵ آذر]] کنونی) ساخته شد. این سینما دو سالن با ظرفیت‌های ۳۹۵ و ۹۵ نفر دارد. نام پیشین این سینما مولن‌روژ بود. پس از مصادرهٔ اموال مالک سینما نام آن ابتدا به رسالت و سپس به عصر جدید تغییر داده شد. [[حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی|حوزه هنری]] مالک این سینما و محمدرضا کاشفی مدیر آن است.<ref name=ToolAutoGenRef4/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=عصرجدید|نشانی=http://www.bahmansabz.ir/Cinema/Details/69/عصرجدید|وبگاه=www.bahmansabz.ir|بازبینی=2019-07-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171216022341/http://www.bahmansabz.ir/Cinema/Details/69/%D8%B9%D8%B5%D8%B1%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF|archivedate=۱۶ دسامبر ۲۰۱۷|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سینما عصرجدید گرگان {{!}} سیری در ایران|نشانی=https://seeiran.ir/سینما-عصرجدید-گرگان/|وبگاه=جامع‌ترین پایگاه معرفی جاهای دیدنی ایران - سیری در ایران|تاریخ=2018-02-15|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR|نام=|نام خانوادگی=حیدری|نویسنده=}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef3">{{یادکرد وب|عنوان=سینماهای استان گلستان - سامانه اطلاعات سینماها|نشانی=http://www.cinemadaran.ir/Cinema_List/Gholestan.html|وبگاه=www.cinemadaran.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
;سینما بهمن
[[سینما بهمن گرگان|سینما بهمن]] در سال [[۱۳۴۰ (خورشیدی)|۱۳۴۰]] در [[میدان شهرداری گرگان|میدان شهرداری]] ساخته شد. این سینما دارای دو سالن با ظرفیت‌های ۳۴۸ و ۱۴۴ نفر است. سینما بهمن متعلق به حوزه هنری است و مدیریت آن را مرتضی یوسفی بر عهده دارد.<ref name=ToolAutoGenRef3/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سینما بهمن 1 - گرگان|نشانی=http://ekran.sourehcinema.com/Cinema.aspx?CinemaId=231111|وبگاه=ekran.sourehcinema.com|بازبینی=2019-07-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سینما بهمن 2 - گرگان|نشانی=http://ekran.sourehcinema.com/Cinema.aspx?CinemaId=231120|وبگاه=ekran.sourehcinema.com|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
;سینما کاپری
[[سینما کاپری]] در سال [[۱۳۴۶ (خورشیدی)|۱۳۴۶]] در خیابان شالیکوبی ([[خیابان ولیعصر گرگان|ولیعصر]] کنونی) افتتاح شد. این سینما در جریان انقلاب ۱۳۵۷ به آتش کشیده شد و به‌مدت ۳۰ سال مخروبه بود. در سال ۱۳۸۷ در مکان سینما کاپری مجتمع فرهنگی ساخته شد که در طبقهٔ چهارم آن پردیس سینمایی کاپری با دو سالن و مجموعاً ظرفیت ۴۲۱ نفر قرار دارد. مالک این سینما محمدرضا نجفی و صفایی مدیر آن است.<ref name=ToolAutoGenRef4/><ref name=ToolAutoGenRef3/>
 
;سینما مهتاب
[[سینما مهتاب گرگان|سینما مهتاب]] که در خیابان کاخ ([[خیابان پاسداران گرگان|پاسداران]] کنونی) قرار داشت، به دلیل مقاومت نکردن مالک آن (رئیس اسبق [[بنیاد شهید]]) در اواخر دهه ۶۰ تعطیل شد و ساختمانش در اختیار [[اداره کل زندان‌های استان گلستان]] قرار گرفت.<ref name=ToolAutoGenRef4/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پارسینا{{!}} چرا طراحی سایت گرگان ؟|نشانی=https://parsina.co/posts/gorganwebsite|وبگاه=parsina.co|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
== مراکز آموزشی ==
=== آموزش عالی ===
[[پرونده:Gorgan Azad University1.JPG|بندانگشتی|سردر دانشگاه آزاد گرگان]]
گرگان دارای ۵ دانشگاه شامل دانشگاه‌های [[دانشگاه علوم پزشکی گلستان|علوم پزشکی]]، [[دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان|علوم کشاورزی و منابع طبیعی]]، [[دانشگاه آزاد اسلامی گرگان|آزاد]]، [[دانشگاه پیام نور گرگان|پیام نور]] و [[دانشگاه گلستان|گلستان]] است. مؤسسات آموزش عالی [[مؤسسه آموزش عالی میرداماد|میرداماد]]، [[مؤسسه آموزش عالی حکیم جرجانی|حکیم جرجانی]]، [[مؤسسه آموزش عالی لامعی|لامعی]] و [[مؤسسه آموزش عالی بهاران|بهاران]] نیز از دیگر مراکز آموزش عالی شهر گرگان هستند.<ref>{{Cite web|url=http://www.uniref.ir/|title=دانشگاه‌های استان گلستان|website=www.uniref.ir}}</ref>
 
=== مدرسه‌ها ===
[[مدرسه ایرانشهر گرگان|مدرسهٔ ایرانشهر]] که در سال [[۱۳۱۷ (خورشیدی)|۱۳۱۷]] ه‍.خ تأسیس شده، از قدیمی‌ترین مدرسه‌های گرگان است.<ref>{{Cite web|url=https://www.mehrnews.com/news/4398838/ایرانشهر-گرگان-دبیرستان-باقی-بماند-گلایه-خانواده-ها-از-جابجایی|title= «ایرانشهر» گرگان دبیرستان باقی بماند/ گلایه خانواده‌ها از جابجایی|date=10 سپتامبر 2018|website=خبرگزاری مهر &#124; اخبار ایران و جهان &#124; Mehr News Agency}}</ref> فعالیت این مدرسه در سال ۱۳۹۰ برای بازسازی متوقف شد و از مهر ۱۳۹۵ دوباره آغاز به‌کار کرد. افراد سرشناسی که در این مدرسه تحصیل کرده‌اند [[سید رضا سیدین]] (پدر ورزش گرگان) [[عبدالقیوم ابراهیمی]] (بنیانگذار [[دانشگاه آزاد اسلامی گرگان]]) و [[محمدرضا لطفی]] (نوازنده تار، نواساز و مدرس، محقق و مؤلف) هستند.<ref>{{Cite web|url=http://www.dana.ir/|title=قدیمی‌ترین مدرسه گلستان فردا بازگشایی می‌شود+تصاویر|website=شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا}}</ref>
 
هم‌اکنون [[شهرستان گرگان]] دارای ۸۰ هزار دانش‌آموز است که ۲۵٫۸ آنها در مدارس غیردولتی درس می‌خوانند. گرگان از حیث دانش‌آموزان مدارس غیردولتی رتبهٔ نخست را در [[استان گلستان]] و [[ایران]] دارد.<ref>{{Cite web|url=https://tizland.ir/show/?id=252|title=رتبه اول گرگان در شمار دانش آموزان مدارس غیردولتی کشور|date=29 ژوئیهٔ 2019|website=tizland.ir}}</ref> فضای آموزشی به ازای هر دانش‌آموز در گرگان ۰٫۷ مترمربع است.<ref>https://www.irna.ir/news/83025070/30-درصد-مدارس-شهرستان-گرگان-تخريبي-است</ref>
 
=== حوزه‌های علمیه ===
[[پرونده:مدرسه عمادیه گرگان در آبان ماه.JPG|بندانگشتی|مدرسه عمادیه]]
[[مدرسه عمادیه]] که حوزهٔ علمیه‌ای متعلق به دورهٔ [[صفویه]] است، یکی از قدیمی‌ترین مدارس گرگان و ایران به‌شمار می‌آید. این مدرسه در سال [[۹۵۲ (قمری)|۹۵۲]] ه‍.ق به‌دست [[روح‌الله حسینی استرآبادی]] ساخته شده‌است. مدرسه عمادیه تا دوران [[قاجار]] از سبک رایج آموزشی برای تعلیم و تربیت دانش‌پژوهان بهره می‌برد و هزینهٔ آن توسط متولی و موقوفات بسیار تأمین می‌شد.<ref>{{Cite web|url=http://parsine.com/fa/news/459815|title=مدرسه عمادیه، قدیمی‌ترین مدرسهٔ ایران|first=Parsine com &#124; پایگاه خبری-تحلیلی|last=پارسینه|date=25 مهٔ 1397|website=fa}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://article.tebyan.net/396779/مدرسه-عمادیه-گرگان|title=مدرسه عمادیه گرگان|first=موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی|last=تبیان|website=article.tebyan.net}}</ref>
 
از حوزه‌های علمیه موجود در شهر گرگان می‌توان به حوزه‌های علمیهٔ امام خمینی، دارالشفاء، محسنیه، امام صادق و رضویه و جامعة المصطفی العالمیة (اهل تسنن) اشاره کرد.<ref>{{Cite web|url=https://14khorshid.ir/1392/12/05/ليست-حوزه-های-علمیه-سراسر-کشور-باآدرس-و/|title=لیست حوزه‌های علمیه سراسر کشور باآدرس و تلفن تماس|accessdate=8 اوت 2019}}</ref><ref>http://howzeh-qom.ir/uploads/1.koll.pdf</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با جامعه المصطفی گرگان؛ مرکز آموزشی ویژه اهل سنت|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3694947/آشنایی-با-جامعه-المصطفی-گرگان-مرکز-آموزشی-ویژه-اهل-سنت|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2016-06-25|بازبینی=2019-08-08|کد زبان=fa}}</ref>
 
=== کتابخانه‌ها ===
نخستین کتابخانه در گرگان به عصر [[صفویه|صفوی]] (قرن ۱۱ ه‍.ق) بازمی‌گردد که کتابخانه حسین اردبیلی‌نژاد استرآبادی نام داشت. نخستین کتابخانهٔ عمومی گرگان در سال ۴۶–۱۳۴۵ فعالیت خود را با ۹۵۲ جلد کتاب آغاز کرد. این کتابخانه در سال ۱۳۵۸ به محل فعلی آن در [[پارک شهر گرگان|پارک شهر]] منتقل شد و کتابخانه عمومی شماره یک گرگان نام گرفت.<ref>{{Cite web|url=http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/گلستان،%20كتابخانه%20هاي.aspx|title=دایرة المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی - گلستان، کتابخانه های|accessdate=8 اوت 2019}}</ref> کتابخانه عمومی شماره یک گرگان در سال ۱۳۸۴ به کتابخانه میرفندرسکی تغییر نام داد.<ref>{{Cite web|url=http://www.golestan24.com/بخش-فرهنگی-6/59859-اولین-کتاب-خانه-گرگان-در-سال-بنا-شده-است|title=اولین کتاب خانهٔ گرگان در سال 1308بنا شده‌است|website=گلستان ۲۴}}</ref>
 
در شهرستان گرگان ۷ کتابخانه عمومی و ۱۱ کتابخانهٔ مشارکتی وجود دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=18 کتابخانه عمومی و مشارکتی در شهر گرگان وجود دارد/ یک متر فضای مطالعاتی به ازای هر 100نفر!|نشانی=http://www.dana.ir/|وبگاه=شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا|بازبینی=2019-07-27}}</ref> کتابخانه‌های میرداماد، میرفندرسکی، حافظ و بشارت از کتابخانه‌های عمومی گرگان هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=10 کتابخانه برتر گلستان در سال 1396|نشانی=https://sciencealert.ir/2017/06/20/10-کتابخانه-برتر-گلستان-در-سال-1396/|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی{{!}}رویدادهای علمی|تاریخ=۱۳۹۶-۰۳-۳۰T12:57:38+00:00|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کتابخانه‌های گرگان-استان گلستان|نشانی=http://madresehnews.com/fa/29|وبگاه=مدرسه نیوز - مرجع نمونه سؤال مدرسه|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref><ref>https://www.yjc.ir/fa/news/5855596/برتر-شدن-کتابخانه-عمومی-میرفندرسکی-گرگان-در-کشور</ref>
 
== بیمارستان‌ها ==
سطر ۳۸۴ ⟵ ۴۴۱:
!نام !! نوع !! تأسیس
|-
| بیمارستان ۵ آذر || دولتی || ۱۳۱۰<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معرفی بیمارستان پنج آذر|نشانی=http://goums.ac.ir/content/27126/|وبگاه=goums.ac.ir|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
|-
| بیمارستان فلسفی || خصوصی || ۱۳۴۲<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بیمارستان فلسفی گرگان|نشانی=https://www.drsaina.com/cn-hs-3054894eaf3549a097fb3d92a9ab3e5d/آدرس-و-شماره-تلفن-بیمارستان-فلسفی-گرگان/|وبگاه=دکترساینا|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
|-
| بیمارستان دزیانی || دولتی || ۱۳۴۳<ref name="ToolAutoGenRef18">{{یادکرد وب|عنوان=آدرس و مشخصات بیمارستان دزیانی گرگان|نشانی=https://www.koodakpress.ir/126858/آدرس-و-مشخصات-بیمارستان-دزیانی-گرگان/|وبگاه=کودک پرس|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref>
سطر ۳۹۸ ⟵ ۴۵۵:
| بیمارستان شهید صیاد شیرازی || دولتی || ۱۳۹۰<ref name="ToolAutoGenRef11">{{یادکرد وب|عنوان=آدرس و مشخصات بیمارستان صیاد شیرازی گرگان|نشانی=https://www.koodakpress.ir/126817/آدرس-و-مشخصات-بیمارستان-صیاد-شیرازی-گر/|وبگاه=کودک پرس|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref>
|-
| بیمارستان حکیم جرجانی (تأمین اجتماعی) || دولتی || ۱۳۹۲<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بیمارستان حکیم جرجانی گرگان|نشانی=https://tamin.ir/news/13671.html|وبگاه=tamin.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
|-
| بیمارستان سوانح سوختگی || دولتی || ۱۳۹۴<ref>{{یادکرد وب|عنوان=افتتاح بیمارستان سوانح و سوختگی گرگان|نشانی=https://www.isna.ir/news/94060704377/افتتاح-بیمارستان-سوانح-و-سوختگی-گرگان|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2015-08-29|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
|-
|بیمارستان قلب شفا||خصوصی || ۱۳۹۴<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بیمارستان فوق تخصصی قلب شفا - دانشگاه علوم پزشکی گلستان - معاونت درمان|نشانی=http://goums.ac.ir/page/12805/بیمارستان-فوق-تخصصی-قلب-شفا|وبگاه=goums.ac.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
|-
|}
 
;بیمارستان ۵ آذر
 
مرکز آموزشی درمانی ۵ آذر در سال [[۱۳۱۰ (خورشیدی)|۱۳۱۰]] تأسیس شد. این بیمارستان در حال حاضر ۴۰۰ تخت بستری داشته و بیش از ۸۰ پزشک متخصص و فوق تخصص در این مرکز مشغول به کارند.<ref name="ToolAutoGenRef12">{{یادکرد وب|عنوان=مراکز درمانی استان گلستان|نشانی=https://golestanp.ir/moarefi-ostan/690-مراکز-درمانی-استان-گلستان.html|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری گلستان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref>
;بیمارستان دزیانی
 
بیمارستان دزیانی در سال [[۱۳۴۳ (خورشیدی)|۱۳۴۳]] با نام زایشگاه زنان و زایمان توسط محمود سیفی - وصی دزیانی - افتتاح شد و به [[جمعیت شیر و خورشید سرخ]] واگذار شد.<ref name=ToolAutoGenRef18/>
 
;بیمارستان فلسفی
 
بیمارستان فلسفی در سال [[۱۳۴۲ (خورشیدی)|۱۳۴۲]] توسط محمود و ابوالقاسم فلسفی با ۲۵ تخت تأسیس شد. هم‌اکنون تعداد تخت مصوب بیمارستان ۱۲۸ عدد است که ۱۰۰تای آن‌ها فعال است.<ref name=ToolAutoGenRef12/>
 
;بیمارستان طالقانی
 
بیمارستان تخصصی کودکان طالقانی در سال [[۱۳۶۰ (خورشیدی)|۱۳۶۰]] با ۱۲۰ تخت تأسیس شد. این بیمارستان اصلی‌ترین مرکز ارجاع بیماران در رشته‌های مختلف تخصصی و فوق تخصصی کودکان و نوزادان در استان گلستان است.<ref name=ToolAutoGenRef7/>
 
;بیمارستان شهید صیاد شیرازی
 
این بیمارستان در سال [[۱۳۹۱ (خورشیدی)|۱۳۹۱]] با حضور رئیس‌جمهور با ۳۰۰ تخت افتتاح شد. هم‌اکنون بیمارستان شهید صیاد شیرازی دارای ۳۴۰ تخت فعال و بزرگترین مرکز آموزشی درمانی استان است.<ref name=ToolAutoGenRef11/>
 
== سیاست ==
=== شهرداری ===
[[پرونده:Shahrdari Gorgan.jpg|بندانگشتی|عمارت شهرداری گرگان در بهار ۱۳۲۱]]
[[شهرداری گرگان]] در سال [[۱۳۰۴ (خورشیدی)|۱۳۰۴]] تأسیس شد؛ اما پیش از آن بلدیه در نزدیکی [[کاخ آقا محمدخان قاجار|عمارت آقامحمدخانی]] وجود داشت. پس از تشکیل شهرداری، [[بلدیه]] به محل جدیدش منتقل شد و از سال [[۱۳۱۴ (خورشیدی)|۱۳۱۴]] نام آن با عنوان شهرداری فراگیر شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه تأسیس شهرداری گرگان (اِستِراباد)|نشانی=http://gorgan.ir/tarikhche-shahrdari.html|وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری گرگان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
 
گرگان دارای سه [[منطقه شهری|منطقهٔ]] [[شهرداری]] است.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=اخبار / حوزه شهرداری / راه‌اندازی شهرداری منطقه 3 گرگان در بهار 94 | وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهر گرگان | پیوند=http://municipality.gorgan.ir/u-News.aspx?NID=2726 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-10-28}}</ref> شهرداری مرکزی در مرکز شهر گرگان، شهرداری منطقهٔ یک در خیابان مصطفی خمینی (کوی علی‌محمدی)، منطقهٔ دو در در بلوار قدس (خیابان چاله‌باغ)<ref>{{یادکرد وب | عنوان=/ دربارهٔ گرگان | وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی شهر گرگان | تاریخ=1944-04-06 | سال=1944 | پیوند=http://municipality.gorgan.ir/U-Portal.aspx?PID=74 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-10-28}}</ref> و منطقهٔ سه در خیابان رجایی واقع شده‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef16/>
 
=== شهرهای خواهرخوانده ===
سطر ۴۶۸ ⟵ ۵۲۱:
! کشور !! وضعیت
|-
|{{پرچمک|ترکمنستان}} || [[ترکمنستان]] || فعال<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسولگری ترکمنستان در گرگان راه‌اندازی می‌شود- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/03/1139069/کنسولگری-ترکمنستان-در-گرگان-راه-اندازی-می-شود|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
|-
|{{پرچمک|قزاقستان}} || [[قزاقستان]] || فعال<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسولگری قزاقستان در گرگان رسماً مشغول به کار کرده‌است|نشانی=https://www.isna.ir/news/8705-08708/كنسولگري-قزاقستان-در-گرگان-رسماً-مشغول-به-كار-كرده-است|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2008-08-06|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
|-
|{{پرچمک|روسیه}} || [[روسیه]] || غیرفعال
سطر ۴۷۷ ⟵ ۵۳۰:
== معضلات شهری ==
=== ترافیک ===
ترافیک یکی از معضلات شهری در گرگان به حساب می‌آید و یکی از دلایل آن قرارگیری گرگان در مسیر مسافران است. جاده ناهارخوران از پرترددترین خیابان‌های گرگان است و به‌خصوص آخر هفته‌ها دچار ترافیک شدیدی می‌شود. ساختن [[تقاطع غیرهمسطح|تقاطع‌های غیرهمسطح]]، تعریض معابر، احداث راه جایگزین برای بعضی مسیرها، یک‌طرفه کردن خیابان‌ها و… از اقداماتی است که [[شهرداری گرگان|شهرداری]] برای کاهش ترافیک انجام داده یا قصد انجام آن را دارد. البته پروژه‌هایی مانند تقاطع‌های غیرهمسطح در دخانیات و گلشهر شکست خوردند و تأثیری در کاهش ترافیک نداشتند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ترافیک سنگین در تقاطع‌های غیرهمسطح/هزینه‌های میلیاردی جواب نداد|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/3976907/ترافیک-سنگین-در-تقاطع-های-غیرهمسطح-هزینه-های-میلیاردی-جواب-نداد|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2017-05-13|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تشدید بحران ترافیک در گرگان/ مطالبات کارگران هم پرداخت نشد|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4249555/تشدید-بحران-ترافیک-در-گرگان-مطالبات-کارگران-هم-پرداخت-نشد|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2018-03-12|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طرح جامع ترافیک گرگان به تصویب نرسید|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4141320/طرح-جامع-ترافیک-گرگان-به-تصویب-نرسید|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2017-11-11|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جاده جایگزین محور ناهارخوران در دستور کار شهرداری گرگان|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4288091/جاده-جایگزین-محور-ناهارخوران-در-دستور-کار-شهرداری-گرگان|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2018-05-05|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/5657784/یک-طرفه-شدن-خیابان-ولیعصرعج-گرگان-بزودی|وبگاه=www.yjc.ir|بازبینی=2019-08-03}}</ref>
 
=== حاشیه‌نشینی ===
جمعیت کشور از سال [[۱۳۵۵ (خورشیدی)|۱۳۵۵]] تا [[۱۳۹۵ (خورشیدی)|۱۳۹۵]] دو برابر شده اما جمعیت استان گلستان و گرگان چهار برابر شده‌است. مهاجرت از دلایل این رشد ناگهانی جمعیت است که باعث شده در استان گلستان دو برابر متوسط کشور حاشیه‌نشینی وجود داشته باشد.<ref>https://www.irna.ir/news/83068551/حاشیه-نشینی-در-گلستان-4-برابر-شده-است</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خبرگزاری فارس - باتلاق حاشیه‌نشینی در گلستان در حال گسترش است/ بیش از 62 نقطه سکونتگاه غیررسمی در گلستان شناسایی شد|نشانی=https://www.farsnews.com/news/13970513000791/باتلاق-حاشیه‌نشینی-در-گلستان-در-حال-گسترش-است-بیش-از-62-نقطه-سکونتگاه|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2018-08-05|بازبینی=2019-08-03}}</ref> مناطق اسلام‌آباد، قلعه حسن، کوی افسران و حد فاصل [[کوی اوزینه|اوزینه]] و کاشانی از مناطق حاشیه‌نشین گرگان هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ارزیابی و تحلیل نقش شهرداری در توانمندسازی مناطق حاشیه نشین شهر (مطالعه موردی: شهر گرگان)|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/362473/ارزیابی-و-تحلیل-نقش-شهرداری-در-توانمندسازی-مناطق-حاشیه-نشین-شهر-مطالعه-موردی-شهر-گرگان-|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref> سازه‌های نامناسب و غیراستاندارد، بیکاری، افزایش کودکان کار خیابانی، اعتیاد، خرید و فروش مواد، افزایش زنان بی‌سرپرست، افراد و ازدواج‌های بی‌هویت مشکلاتی هستند که حاشیه‌نشینی در پی دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نابسامانی حاشیه نشینی درگلستان/اراده‌ای برای حل مشکلات وجود ندارد|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4145977/نابسامانی-حاشیه-نشینی-درگلستان-اراده-ای-برای-حل-مشکلات-وجود-ندارد|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2017-11-15|بازبینی=2019-08-03|کد زبان=fa}}</ref>
 
== ترابری ==
فاصله گرگان تا برخی از مناطق شهری ایران:<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فاصله مسافت شهرهای مختلف ایران با یکدیگر|نشانی=https://sahelabi.com/pages/distances.htm|وبگاه=sahelabi.com|بازبینی=2019-07-28}}</ref>
{|class="wikitable"
|-
سطر ۴۸۹ ⟵ ۵۴۲:
!style="background: #FFA500; color:#000000" | طول مسافرت
|-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| [[اردبیل]] || ۷۶۴ کیلومتر
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| [[اصفهان]] || ۸۳۶ کیلومتر
سطر ۵۰۹ ⟵ ۵۶۲:
| [[زنجان]] || ۷۱۶ کیلومتر
|-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| [[ساری]] || ۱۳۰ کیلومتر
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| [[سمنان]] || ۳۷۷ کیلومتر
سطر ۵۱۷ ⟵ ۵۷۰:
| [[کرمانشاه]] || ۹۲۳ کیلومتر
|-style="background: #FFE88C; color:#000000"
| [[مشهد]] || ۵۶۹ کیلومتر
|-style="background: #FFFFFF; color:#000000"
| [[همدان]] || ۷۳۴ کیلومتر
|}
{{پاک‌کن}}
سطر ۵۲۶ ⟵ ۵۸۱:
{{اصلی|فرودگاه گرگان}}
[[پرونده:Gorgan Airport in Cloudy Weather.jpg|بندانگشتی|فرودگاه گرگان]]
پروازهای داخلی فرودگاه گرگان [[تهران]]، [[مشهد]]، [[زاهدان]]، [[کیش]]، [[بندرعباس]]، [[رشت]] و [[تبریز]] هستند.<ref name="ToolAutoGenRef6">{{یادکرد وب|عنوان=گرگان - مسیرهای پروازی|نشانی=https://gorgan.airport.ir/6|وبگاه=gorgan.airport.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خطوط پروازی فرودگاه گرگان به رشت و تبریز برقرار شد- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/02/30/2015389/خطوط-پروازی-فرودگاه-گرگان-به-رشت-و-تبریز-برقرار-شد|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> به‌صورت هفتگی پروازهای [[عتبات عالیات]] نیز دایر است.<ref name=ToolAutoGenRef6/> شرکت‌های هواپیمایی [[ایران ایر]]، [[هواپیمایی آسمان|آسمان]]، [[قشم ایر]]، [[کیش ایر]]، [[هواپیمایی زاگرس|زاگرس]] و [[پویا ایر]] پروازهای این فرودگاه را برعهده دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان - شناسنامه|نشانی=https://gorgan.airport.ir/3|وبگاه=gorgan.airport.ir|بازبینی=2019-07-27}}</ref>
 
=== راه‌آهن ===
{{اصلی|ایستگاه راه‌آهن گرگان}}
[[پرونده:Gorgan Railway Station.JPG|بندانگشتی|ایستگاه راه‌آهن گرگان]]
ایستگاه راه‌آهن گرگان در [[۹ آبان]] [[۱۳۳۹ (خورشیدی)|۱۳۳۹]] در مسیر خط راه‌آهن بندرترکمن - گرگان افتتاح شد.<ref>[https://www.tinn.ir/بخش-english-2/39429-تاریخچه-راه-آهن-در-ایران تاریخچه راه‌آهن در ایران] وبگاه تین نیوز</ref><ref>[https://rah-ahan.ir/تاریخچه-راه-آهن-ایران/ تاریخچه راه‌آهن ایران] وبگاه حمل و نقل ریلی</ref> عملیات اجرایی راه‌آهن گرگان - [[اینچه‌برون]] - [[ترکمنستان]] در سال ۱۳۹۲ پایان یافت و در سال ۱۳۹۳ به شکل رسمی افتتاح شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=خبرگزاری فارس - راه‌آهن گرگان اینچه برون بهترین مسیر تشخیص داده شد/ پیش‌بینی پل با ۴ دهانه ۲۰ متری زیر خط آهن|نشانی=https://www.farsnews.com/news/13980110000471/راه-آهن-گرگان-اینچه-برون-بهترین-مسیر-تشخیص-داده-شد-پیش‌بینی-پل-با-۴|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2019-03-30|بازبینی=2019-07-27}}</ref> این مسیر بخشی از پروژه ریلی راه‌آهن گرگان – اینچه برون – [[اترک]] – [[برکت ترکمنستان|برکت]] در سه کشور [[قزاقستان]]، ترکمنستان و ایران است. طول این خط آهن حدود ۹۰۸ کیلومتر است که ۱۲۰ کیلومتر آن در قزاقستان، ۷۰۰ کیلومتر در ترکمنستان و ۸۸ کیلومتر در ایران قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=راه‌آهن گرگان – ترکمنستان از پروژه‌های مهم سازمان بین‌المللی اکو است|نشانی=http://golestanrud.ir/news/272-راه-آهن-گرگان-–-ترکمنستان-از-پروژه-های-مهم-سازمان-بين-المللی-اکو-است.html|وبگاه=اداره کل راه و شهرسازی استان گلستان|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> این راه‌آهن بر اثر [[سیل ۱۳۹۸ شمال ایران|سیل فروردین ۱۳۹۸]] دچار خرابی شده بود که بازسازی شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=خط ریلی گرگان ـ اینچه‌برون تا 10 روز دیگر بازگشایی می‌شود- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/02/29/2014998/خط-ریلی-گرگان-ـ-اینچه-برون-تا-10-روز-دیگر-بازگشایی-می-شود|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref>
قرار است راه‌آهن گرگان - مشهد در ۵ قطعه کارگاهی در مسیرهای گرگان، [[کلاله]]، [[بجنورد]]، [[شیروان]] و [[مشهد]] به طول ۵۵۰ کیلومتر ساخته شود.<ref>https://www.irna.ir/news/82895142/پروژه-راه-آهن-گرگان-مشهد-عملیاتی-می-شود</ref>
 
=== ترمینال ===
ترمینال گرگان در [[میدان انقلاب گرگان|میدان انقلاب]]، در حاشیهٔ شمال غربی شهر قرار دارد و بزرگترین ترمینال مسافرتی شمال ایران است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ترمینال گرگان|نشانی=https://www.payaneha.com/busticket/terminal/ترمینال-گرگان|وبگاه=پایانه ها|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=قرخلو |نام۱=مهدی |نام خانوادگی۲=احمدی فرد |نام۲=نرگس |نام خانوادگی۳=جهانگیری |نام۳=ابراهیم |عنوان=مطالعات مکان‌یابی موزه منطقه‌ای در استان گلستان |تاریخ=تابستان ۱۳۸۴ |شماره=۹ |صفحه=۶۳ |صفحات=۷۲ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19693/60/image?q=ترمینال%20گرگان&score=29.27578&rownumber=1 |تاریخ بازبینی=۲۷ ژوئیه ۲۰۱۹}}</ref>
 
=== تاکسی ===
طرح پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی در سال ۱۳۹۸ در گرگان اجرا شد. گرگان پس از [[تهران]] دومین شهر اجراکنندهٔ این طرح در کشور است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پرداخت غیرنقدی کرایه تاکسی در گرگان اجرایی می‌شود|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4622634/پرداخت-غیرنقدی-کرایه-تاکسی-در-گرگان-اجرایی-می-شود|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2019-05-21|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa}}</ref> طبق آخرین آمار در فروردین ۱۴۰۰، ۲ هزار و ۹۲۲ دستگاه تاکسی در سطح شهر گرگان در حال فعالیت هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کرایه تاکسی شهری در گرگان افزایش یافت|نشانی=https://www.irna.ir/news/84287647/کرایه-تاکسی-شهری-در-گرگان-افزایش-یافت|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2021-04-08|بازبینی=2021-04-25|کد زبان=fa|نام خانوادگی=2161}}</ref>
 
== رسانه‌ها ==
=== صدا و سیما ===
رادیو گرگان از سال [[۱۳۳۲ (خورشیدی)|۱۳۳۲]] فعالیت خود را با نام رادیو ارتش آغاز کرد. ساختمان اداری و مرکز تولید و پخش آن در ابتدا در اداره پست و تلگراف گرگان بود و فرستنده آن در [[پارک شهر (گرگان)|پارک شهر]] کنونی قرار داشت. در سال [[۱۳۳۸ (خورشیدی)|۱۳۳۸]] تولید برنامه‌های رادیو گرگان از ۱ ساعت به ۲ ساعت (۱ ساعت فارسی و ۱ ساعت [[زبان ترکمنی|ترکمنی]]) افزایش یافت. رادیو گرگان و رادیو ساری از سال [[۱۳۵۰ (خورشیدی)|۱۳۵۰]] تا [[۱۳۵۷ (خورشیدی)|۱۳۵۷]] از زیرمجموعه‌های مرکز رشت حساب می‌شدند و پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] به‌طور مستقل به فعالیت خود ادامه دادند. [[صدا و سیمای مرکز گلستان]] ساخت برنامه‌های تلویزیونی را از سال [[۱۳۶۹ (خورشیدی)|۱۳۶۹]] شروع کرد که آثار تولیدی محلی و همچنین به زبان ترکمنی آن از [[شبکه استانی مازندران]] پخش می‌شد. صدا و سیمای مرکز گلستان در نیمه دوم سال [[۱۳۷۸ (خورشیدی)|۱۳۷۸]] افتتاح شد که در هفته ۳۶۰۰ دقیقه برنامه داشت. [[شبکه استانی گلستان]] نیز در [[۲۷ اسفند]] [[۱۳۸۳ (خورشیدی)|۱۳۸۳]] با ۲۶۰ دقیقه برنامه در روز راه‌اندازی شد. مجموعه ساختمانی و سیستم رادیویی کنونی این مرکز از [[۱۶ اسفند]] ۱۳۶۹ مورد استفاده قرار گرفته و یکی از مدرن‌ترین و مجهزترین مراکز رادیویی ایران است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه مرکز - صداو سیمای گلستان|نشانی=http://golestan.irib.ir/تاریخچه-مرکز|وبگاه=golestan.irib.ir|بازبینی=2019-07-29}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=رادیو گرگان همچنان محبوب مردم منطقه گرگان و دشت است - پایگاه خبری نیلکوه - NKWHIWL|نشانی=http://nilkooh.ir/سرویس-های-خبری/استان/5782-راديو-گرگان-همچنان-محبوب-مردم-منطقه-گرگان-و-دشت-است|وبگاه=nilkooh.ir|بازبینی=2019-07-29}}</ref>
 
=== نشریه‌ها ===
[[پرونده:Name Qabus.jpg|بندانگشتی|صفحه نخست شماره ۱۲ نامه قابوس. ۲۴ مهر ۱۳۱۴]]
از نخستین نشریهٔ گرگان اطلاعات موثقی در دست نیست اما به‌گفتهٔ سید محمدکاظم مداح، نخستین نشریه، بولتن یا [[خبرنامه|خبرنامهٔ]] بدون عنوان چاپخانه گرگان است که در سالگرد تأسیس چاپخانه ریحانی و ۲۴امین سالگرد [[جنبش مشروطه ایران|مشروطیت]] مصادف با [[۱۴ مرداد]] [[۱۳۰۹ (خورشیدی)|۱۳۰۹]] چاپ و توزیع شد. این نشریه در بین مدعوین از طبقات مختلف، شامل معاریف، بزرگان، [[روحانی (عنوان)|روحانیون]]، رؤسای ادارات، نظامی و انتظامی که در جشن شرکت داشتند، پخش شد. «نامهٔ قابوس» یکی از نخستین نشریه‌های گرگان است که در سال [[۱۳۱۴ (خورشیدی)|۱۳۱۴]] توسط میرزا محمدعلی خان عبهری منتشر شد. در فاصله سالهای [[۱۳۲۰ (خورشیدی)|۱۳۲۰]] تا [[۱۳۳۲ (خورشیدی)|۱۳۳۲]] به‌علت پایان یافتن دولت [[رضاشاه]] و در نتیجه ایجاد فضای باز سیاسی مطبوعات مختلفی از جمله ندای گرگان ([[هفته‌نامه]]<nowiki/>ای به زبان فارسی و [[زبان ترکمنی|ترکمنی]] مربوط به [[حزب توده ایران|حزب توده]] در گرگان)، آذر گرگان (هفته‌نامه‌ای با روش سیاسی، اجتماعی و خبری)، پیام گرگان (هفته‌نامه دیگری با روش سیاسی، اجتماعی و خبری) و… به چاپ می‌رسیدند. پس از [[کودتای ۲۸ مرداد|کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] این فضای باز پایان یافت و مطبوعات رونق چندانی نداشتند. منوچهر نوازش یکی از فعال‌ترین چهره‌های مطبوعاتی در دوران پس از کودتا بود که هفته‌نامه «نهضت» را در [[۱۳۲۶ (خورشیدی)|۱۳۲۶]] در [[ساری]] و هفته‌نامه «شمال ایران» را در [[۱۳۴۲ (خورشیدی)|۱۳۴۲]] در گرگان منتشر کرد. شمال ایران در قطع روزنامه و در ۴ و گاه ۸ صفحه منتشر می‌شد. این نشریه بعدها به علت نوشتن مقاله‌ای دربارهٔ تصاحب زمین توسط تیمسار مزین توقیف شد. پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] تا سال [[۱۳۶۰ (خورشیدی)|۱۳۶۰]] مطبوعاتی همچون ندای ترکمن، چکلش، ندای مستضعفین، فصل گرگان و… در گرگان فعالیت داشتند. از سال ۱۳۶۰ به علت ایجاد فضای جدید در کشور فعالیت فرهنگی رونقی نداشت و از این سال تا سال [[۱۳۷۶ (خورشیدی)|۱۳۷۶]] نشریات مستقلی برای گرگان و دشت منتشر نمی‌شد. البته «گرگان و دشت» ضمیمه‌ای از هفته‌نامه «اقتصاد خراسان» بود که نخستین شماره آن در ۴ صفحه در [[خرداد]] [[۱۳۷۴ (خورشیدی)|۱۳۷۴]] و آخرین شمارهٔ آن در [[بهمن]] همان سال منتشر شد. در سال [[۱۳۷۶ (خورشیدی)|۱۳۷۶]] با تصویب لایحهٔ تأسیس [[استان گلستان]] و روی کار آمدن [[دولت هفتم جمهوری اسلامی ایران|دولت خاتمی]] فضای جدیدی ایجاد شد. در این سال‌ها نشریاتی همچون گلشن مهر، گرگان امروز، استرآباد، میرداماد و… منتشر شدند. از سال [[۱۳۸۴ (خورشیدی)|۱۳۸۴]] با روی کار آمدن [[دولت نهم جمهوری اسلامی ایران|دولت احمدی‌نژاد]] به علت تفاوت دیدگاه با دولت پیشین فعالیت‌های مطبوعاتی کمرنگ شد و دوران پرتحرک مطبوعاتی ۸۴–۱۳۷۶ از تب و تاب افتاد.<ref name=":0">{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=رجایی |نام۱=رحمت‌الله |عنوان=مطبوعات سرزمین گرگان |ژورنال=فصل نامه اختصاصی مطالعات فرهنگی |تاریخ=تابستان ۱۳۹۵ |شماره=۴ |صفحه=۶ الی ۱۱ |صفحات=۱۱ |پیوند=http://www.mirdamad.org/images/quarter/147443932103.pdf |تاریخ بازبینی=31 ژوئیه 2019}}</ref>
 
== منابع ==
{{پانویس|۳}}
 
== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|گرگان|گلستان|طبرستان}}
* [[سرزمین گرگان]]
* [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان]]
* [[باشگاه بسکتبال شهرداری گرگان]]
* [[خلیج گرگان]]
 
== پیوند به بیرون ==
* [https://web.archive.org/web/20171128184230/http://golestanstate.ir/ پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری گلستان]
{{جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر
|نویسنده=no
سطر ۵۷۲ ⟵ ۶۶۰:
|ویکی‌سفر=گرگان
}}
 
{{استان گلستان}}
{{مراکز استان‌های ایران}}
سطر ۵۸۷ ⟵ ۶۸۲:
[[رده:شهرهای راه ابریشم]]
[[رده:گرگان|گرگان]]
[[رده:مراکز استان‌های ایران]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/گرگان»