Lublingo Batasuna

Lublingo Batasuna (polonieraz: Unia lubelska; lituanieraz: Liublino unija) 1569ko uztailaren 1ean sinatu zen Lublinen (Polonia), eta Estatu bakar bat sortu zuen: poloniar-lituaniar batasuna edo mankomunitatea, Europako herrialde handienetako bat. Poloniako Erresumako Koroaren eta Lituaniako Dukerri Handiaren arteko elkarketa pertsonalaren ordez, benetako batasuna eta hautazko monarkia jarri zituen; izan ere, Sigismund II Augusto, azken Jagiellon dinastiako erregeak, seme-alabarik gabe geratu zen hiru ezkontzaren ondoren. Gainera, Erret Prusiaren autonomia nabarmen albo batera utzi zen. Livoniako dukerria, 1566ko Grodno Batasunetik Lituaniarekin lotura erreala zuena (1566), poloniar-lituaniarren arteko jabego bihurtu zen.^[1]

Poloniako Erregearen eta Lituaniako Duke Handiaren funtzioak bete zituen monarka hautatu bakar batek gobernatu zuen nazion batasun hau, eta senatu eta parlamentu komun batekin (Sejm) gobernatu zuten. Batzuen ustez, Batasuna Poloniaren eta Lituaniaren arteko aliantzaren eta batasun pertsonalaren eboluzio-etapa bat da, eta Lituaniak Errusiarekiko gerretan zuen posizio arriskutsua zela eta, beharrezkoa zena.

Sortu zenetik, Segimundo II Augusto erregearen ekimenez, Mankomunitateak oreka ezegonkorra izan zuen (...) bere eredu instituzional konplexuaren ondorioz; funtsean, poloniar-lituaniar estatuaren bizitza bi arazo larrik mugatzen zuten: a) Prusiak, Austriak eta Errusiak eragindako presioak, horien hazkundeak Poloniar errepublikatik lortu zezaketen harrapakinetan oinarritzen baitzen zati handi batean, eta b) Noblezia zibil eta eliztarraren erabateko nagusitasunaren ondoriozko barne-krisia, bizitza nazionaleko eremu guztietan.

Jagellondarren dinastiako azken erregearen heriotza, 1572ko uztailaren 7an, sistema politikoaren erreforma oraindik osatu gabe zegoenean gertatu zen. Gauzak larriagotu zituena izan zen Estatuari modu eraginkorrean funtzionatzeko legezko neurririk ez izatea, hau da, erregerik ez zegoen bitartean. Gizonezkoen dinastiaren lerroa desagertzeak benetako erronka bat ekarri zion berriki indartutako Lublingo Batasunari, Polonia eta Lituania artean. Beldur ziren joera separatistak nagusituko ote ziren, bereziki Lituanian, eta Estatuaren osotasuna arriskuan egongo ote zen. Bi subirano aukeratzeko arriskua ere bazegoen, eta hautagai ezgai bat aukeratzeak herrialdearen egonkortasun erlijiosoa suntsitzea ekar zezakeen.

Varsoviako Konfederazioak [1573ko urtarrilaren 28koa] onartuz gero, ezin izan zen krisi politikoa piztu. Orduko ordena juridikoari eusteko, beharrezkoa zen herritar guztiek batzarrean hartutako erabakiak baldintzarik gabe onartzea. Konfederazioak sistema politiko berri baten oinarri juridikoak ezarri zituen, eta, aldi berean, belaunaldiz belaunaldi jatorri etniko desberdineko (poloniarrak, lituaniarrak, errusiarrak, alemanak, georgiarrak eta juduak) eta hainbat konfesiotako jendea bizi zen herrialde batean Estatuaren batasuna ziurtatu zuen.

XVI. mendearen amaierako Poloniako bizitza erlijiosoak hiru gunetako eragina zuen: Mosku, Turkia eta erlijio-borrokek urratutako mendebaldeko Europa eta ohiz kanpokoa izan zen. Herrialde hori izan zen Hozjusz kardinalak "heretikoan babesleku" deitu zuena: sekta erlijioso erradikalenak asiloaren bila jo zuten konfederaziora, mundu kristauko beste eskualde batzuetako jazarpenetik ihes egiteko. Polonian sekta erlijioso guztiek zuten tolerantzia, erregearen borondatea hala zelako. Konfederazioak ofizialki legeztatu zuen egoera hori, eta koexistentzia baketsuaren araua ezarri zuen konfesio guztietako nobleentzat.

Europako Batzordearentzat, Europako Ondarearen Zigilua jaso duten Kontinente Zaharreko lekuak hautatzean, zera nabarmendu zuen: Lublingo Batasuna bi herrialderen integrazio demokratikoaren kasu berezi bat da, eta horren ondorioz, hainbat oinarri etniko eta erlijioso dituzten pertsonen koexistentzia baketsua eta integratzailea izan zen.

XVIII. mendearen amaieran, 1791ko maiatzaren 3an, aldemeneko herrialde boteretsuek irentsi baino lehen, Bi Nazioetako Errepublika aitzindari hark Europako lehen konstituzioetako bat onartu zuen Varsovian, Ilustrazioaren eraginak islatuz, arrazoimena, zuzenbidea eta askatasuna lehenesten baitzituzten. Europan demokratikoki onartutako lehen konstituzioa izan zen, eta sistema politiko baten eraldaketa demokratiko eta baketsuaren sinboloa.

1791ko maiatzaren 3ko Konstituzioa herritarren eskubide eta betebehar zibilak eta estatuaren boterearen eskumenak arautzen zituen estatutu gisa sortu zen. Bere lorpen nagusia “nazio” kontzeptua lege nagusian sartzea izan zen. Nazioaren subiranotasuna herriarena zen, botereak banatuz eta nekazariak babestuz. Nahiz eta Konstituzio honek denboraldi labur batez bakarrik funtzionatu zuen, independentziaren aldeko borrokan eta bidezko gizarte baten sorreran eskualde osoan ondare komun gisa mantentzen da. Konstituzio hori Europako idealen sinboloa ere bada, sistema politiko baten eraldaketa demokratikoa eta baketsua nola gerta daitekeen erakusten baitu.^[2]