Zista

Zista ( grekerazko κίστη edo alemanezko Kiste hitzetik), batzuetan trikuharri-kutxa edota harkutxa ere deitua, hilobi megalitiko txiki bat da, hildakoen gorpuak edo horien errautsak biltzen dituena, batzuekin zenbait hornidurekin batera, harlauza txikiek inguratuta.

Horrelakoak Europan eta Ekialde hurbilean (Asia mendebaldean) aurki daitezke ^[1][2][3][4]. Beste egitura batzuen barruan ager daitezke, ala nola: Cairn bat, tumulu bat eta harrespil baten barruan. Neolitikotik Erromatartze garaira arte erabili ziren mota horretako egiturak. Azken kasuan, ezin da megalitoen artean klasifikatu, kutxa itxurako hilobia, adreiluz egina izaten baita^[5].

Hilobi megalitikoen artean, batzuetan zaila da erabakitzea egitura bat trikuharri sinplea edo zista den. Kasu horietan, irizpidea da, zista trikuharriak baino txikiagoa dela. Teresa Andrés arkeologoak, 1972ean, metro karratu bateko azalera abiapuntutzat hartu zuen bata ala bestea bereizteko^[6]. Tipologikoki (formaren aldetik) trikuharria eta zista nahiko berdinak dira, baina ohiko ezberdintasun bat hau da: zista batean, gorpuzki berriak sartzeko, estalkia ken daiteke, eta trikuharri batean, aldiz, zutik dauden harlauzetako bat kendu behar da.^[7]

Brontze Aro hasierako garaian, Iberiar penintsulako hego-ekialdean, Argar kulturaren baitan, hildakoak ziztatan ehorzten zituzten ere, harrizko sei lauzez ostatutako kutxatan. Kasu horretan, zista, etxearen azpian jartzen zen^[8].