Martxoaren 31
data
Martxoaren 31 gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita hamargarren eguna da, 91.a bisurteetan. 275 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
.jpg)
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1937 –
- Italiako armadako hegazkinek Elorrio eta Durango bonbardatu zuten.
- Azazetako sarraskia eragin zuten frankistek, Araban egin zuten handiena. Gasteizko espetxetik 16 preso politiko atera, mendatera eraman eta bertan tiroz hil zituzten
- 1982 – Eusko Jaurlaritzak Izkiko natura parkea izendatu zuen.
- 1983 – Radio Euskadi lehebizikoz aireratu zen.
- 1997 – Uharte Arakilgo tren istripua: Uharte Arakilen izandako tren-istripu batean 18 pertsona hil ziren.
- 2017 – Durangoko bonbardaketaren 80. urteurrena oroitu eta hainbat ekitaldiekin biktimak omendu zituzten.
Mundua
aldatu- 1492 – Errege-erregina Katolikoek juduak kanporatzeko dekretua sinatu zuten.
- 1909 – Serbiak Austria-Hungariako inperioaren Bosnia-Herzegovinaren anexioa onartu zuen.
- 2005 – Terri Schiavo hiltzeko bere gogoa erakutsi zuen emakumea, bere Floridako etxean hil zen.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1983 – Radio Euskadi lehebizikoz aireratu zen.
Mundua
aldatu- 1999 – Wachowski anaiek zuzendu eta idatzi, eta Keanu Reeves eta Laurence Fishburne aktoreek antzeztutako The Matrix filma estreinatu zen.
- 2012 – Belfasten RMS Titanic itsasuntzi famatuari buruzko Titanic Belfast museoa inauguratu zen.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2018ko Miguel Indurain Sari Nagusia: Alejandro Valverde espainiarra garaile.
Mundua
aldatu- 2024ko Flandriako Tourra: Mathieu van der Poel irabazle.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1366 – Petri Nafarroakoa, Nafarroako infantea eta Mortaingo kondea (h. 1412).
- 1567 – Sancho Alkiza, gipuzkoar itsastar eta funtzionarioa, Venezuela, Guyana eta Kubako gobernadorea (h. 1619).
- 1656 – Juan Andrés Ustaritz, nafar merkataria eta politikaria (h. 1718).
- 1857 – Balbino Garitaonaindia, bizkaitar idazlea (h. 1916).
- 1875 - Alfonso del Valle de Lersundi, gipuzkoar historialaria, Parisen (h. 1944).
- 1882 – Manuel Arantzadi, nafar politikari jeltzale eta abokatua (h. 1942).
- 1886 – Amadeo Gartzia de Salazar, arabar mediku eta futbol entrenatzailea, Deportivo Alavéseko entrenatzailea (h. 1947).
- 1887 – Jose Maria Usanditzaga, donostiar musikagilea, konpositorea eta piano-jotzailea (h. 1915).
- 1888 –
- José María Mateos, bizkaitar kazetari eta entrenatzailea (h. 1963).
- Alberto Matxinbarrena, gipuzkoar futbolaria (h. 1923).
- 1900 – Amadeo Marco, nafar politikari karlista (h. 1987).
- 1905 – Amadeo Labarta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1989).
- 1912 – Luis del Campo, nafar sendagilea (h. 1995).
- 1921 – Felix Bidaurreta, nafar txirrindularia (h. 2018).
- 1924 – Manuel Barrenetxea, bizkaitar futbolaria (h. 1998).
- 1935 – Adolfo Pérez Marañón, Marañón, nafar futbolari ohia.
- 1956 – Mikel Mendizabal, gipuzkoar bertsolaria.
- 1958 – Jose Ramon Zabala Agirre, gipuzkoar institutuko irakasle eta literatura-kritikaria.
- 1961 – Belén Cruz, gipuzkoar aktorea.
- 1965 – Miriam Urkia, euskal hizkuntzalaria, euskaltzain urgazlea eta UZEIko Lexikografia Saileko burua.
- 1966 – Nerea Ahedo, bizkaitar politikari jeltzalea.
- 1970 – Urko Aiartza, gipuzkoar abokatu eta politikaria.
- 1973 – Gabriel Esparza, nafar kirolari ohia, taekwondon aritua.
- 1974 –
- Odon Noblia, lapurtar idazle, eskultore eta irakaslea.
- Nerea Riesco, bizkaitar kazetari eta idazlea.
- 1975 –
- Javier Agirre Erauso, gipuzkoar zinema argazkilaria.
- Aritz Gorrotxategi, gipuzkoar idazlea.
- Antxine Olano, bizkaitar telebista-aurkezle eta kazetaria.
- 1985 – Romain Laulhé, lapurtar surflaria.
- 1986 – Egoitz García, bizkaitar txirrindularia.
- 1987 – Alberto Morrás, arabar txirrindularia.
- 1993 –
- Idoia Agirre, gipuzkoar futbolaria.
- Jon Iruarrizaga, bizkaitar futbolaria.
- 1995 – Andoni Ugalde, gipuzkoar pilotaria.
- 1998 – Iñigo Bikuña, gipuzkoar pilotaria.
- 2000 – Asier Córdoba, bizkaitar futbolaria.
- 2013 – Sofia Otero, bizkaitar aktorea.
Mundua
aldatu- 1373 – Katalina Lancasterrekoa, Gaztelako erregina ezkontidea (h. 1418).
- 1499 – Pio IV.a, Aita santua (h. 1565).
- 1519 – Henrike II.a Frantziakoa, Frantziako erregea (h. 1559).
- 1536 – Ashikaga Yoshiteru, Ashikaga shogunerriko hamairugarren shoguna (h. 1565).
- 1596 – René Descartes, frantziar filosofo eta matematikaria (h. 1650).
- 1621 – Andrew Marvell, britainiar idazle eta politikaria (h. 1678).
- 1675 – Benedikto XIV.a, Aita santua (h. 1758).
- 1718 – Mariana Viktoria Borboikoa, Portugalgo erregina ezkontidea (h. 1781).
- 1723 – Frederiko V.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1766).
- 1732 – Joseph Haydn, austriar musikagilea (h. 1809).
- 1778 – Coenraad Jacob Temminck, herbeheretar aristokrata eta zoologoa (h. 1858).
- 1788 – Rama III.a, Siamgo erregea (h. 1851).
- 1809 – Edward FitzGerald, ingeles idazlea (h. 1883).
- 1811 – Robert Wilhelm Bunsen, alemaniar kimikaria (h. 1899).
- 1814 – José Posada, asturiar legelari eta eta politikaria (h. 1885).
- 1819 – Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst, Alemaniako kantzilerra (h. 1901).
- 1823 – William Hart, Eskozian jaiotako estatubatuar margolaria, Hudson Ibaiaren Eskolako kidea (h. 1894).
- 1835 – John La Farge, estatubatuar artista (h. 1910).
- 1841 – Ahmed Orabi, Egiptoko lehen ministroa (h. 1911).
- 1843 – Kristian Zahrtmann, daniar margolaria (h. 1917).
- 1844 – Andrew Lang, eskoziar olerkari, eleberrigile, literatura-kritikari, antropologo eta itzultzailea (h. 1912).
- 1845 – Amós Salvador, espainiar ingeniari eta politikaria (h. 1922).
- 1846 – Lindaura Anzoátegui, boliviar poeta eta idazlea, bere herrialdeko lehen dama (h. 1898).
- 1850 – Charles Doolittle Walcott, estatubatuar paleontologo eta naturalista, Burgess Shale aztarnategiaren aurkitzailea (h. 1927).
- 1851 – Francis Bell, Zeelanda Berriko lehen ministroa (h. 1936).
- 1872 –
- Arthur Griffith, irlandar lider abertzalea (h. 1922).
- Aleksandra Kollontai, errusiar iraultzaile feminista (h. 1952).
- Sergei Pavlovitx Diagilev, errusiar artista (h. 1929).
- 1884 – Henri Queuille, Frantziako lehen ministroa (h. 1970).
- 1885 – Julius Pinkas Pascin, bulgariar-estatubatuar margolaria (h. 1930).
- 1890 – William Lawrence Bragg, Australian jaioa britainiar fisikaria, 1915eko Fisikako Nobel Saria (h. 1971).
- 1893 – Clemens Krauss, austriar orkestra zuzendari eta opera arduraduna (h. 1954).
- 1894 – Anatol Josepho, siberiar-estatubatuar asmatzailea, lehen fotomatoi automatikoa asmatu eta patentatu zuena (h. 1980).
- 1895 – Otto Griebel, alemaniar margolaria (h. 1972).
- 1900 – Henrike, Gloucesterko dukea, britainiar printzea, Australiako gobernadore orokorra (h. 1974).
- 1905 – Robert Stevenson, britainiar ekoizle, zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 1986).
- 1906 – Sin-Itiro Tomonaga, japoniar fisikaria, 1965eko Fisikako Nobel Saria (h. 1979).
- 1914 –
- Octavio Paz, mexikar idazle eta poeta, gaztelaniazko egilerik garrantzitsuenetarikoa eta 1990eko Literaturako Nobel Saria (h. 1998).
- Palmira Pla Pechovierto, espainiar pedagogo, maistra eta politikari sozialista (h. 2007).
- 1918 –
- Pura Vázquez, galizierazko eta espainierazko poeta (h. 2006).
- Selfixhe Ciu, albaniar idazle eta itzultzailea (h. 2003).
- 1923 –
- Shoshana Damari, hebrear musikaren erregina, yemendar-israeldar abeslaria (h. 2006).
- Antonio Ubieto, bereziki Erdi Aroa ikertu zuen espainiar historialari eta hizkuntzalaria (h. 1990).
- 1926 – John Fowles, britainiar idazlea (h. 2005).
- 1927 – César Chávez, estatubatuar sindikatu-buruzagia (h. 1993).
- 1928 – Gordie Howe, kanadar izotz hockey jokalari ohia, garai guztietako jokalari onenetakotzat hartua (h. 2016).
- 1929 - Elula Perrin, frantziar idazlea eta diskoteka-jabea, 1970 eta 1980ko hamarkadetako lesbiana-gauaren munduko pertsonaia (h. 2003).
- 1932 – Nagisa Oshima, japoniar zinema-zuzendaria (h. 2013).
- 1934 –
- Richard Chamberlain, estatubatuar aktorea.
- Shirley Jones, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Carlo Rubbia, italiar fisikaria, 1984ko Fisikako Nobel Saria.
- 1935 – Herb Alpert, estatubatuar musikari eta musika-industrialaria.
- 1936 – Marge Piercy, estatubatuar ekintzaile eta idazlea.
- 1937 – Claude Allègre, frantziar geokimikaria eta politikaria.
- 1939 –
- Zviad Gamsakhurdia, Georgiako presidentea (h. 1993).
- Volker Schlöndorff, alemaniar zinema-zuzendaria.
- Karl-Heinz Schnellinger, alemaniar futbolaria (h. 2024).
- 1943 –
- Roy Andersson, suediar zinema zuzendaria.
- Christopher Walken, estatubatuar aktorea.
- 1945 – Edwin Catmull, estatubatuar zientzialari informatikoa, Pixar-en sortzaileetako bat.
- 1947 – César Gaviria, Kolonbiako presidente ohia.
- 1948 – Al Gore, Ameriketako Estatu Batuetako presidenteorde ohia eta 2007ko Bakearen Nobel Saria.
- 1951 – Lena Söderberg, Interneteko lehen emakumea, suediar modeloa.
- 1955 –
- Gjoko Hadžievski, mazdoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Angus Young, eskoziar jatorriko australiar gitarrajolea eta AC/DC taldeko sortzailea.
- 1958 – Maurizio de Giovanni, polizia eleberrien italiar idazlea.
- 1965 – Jean-Christophe Lafaille, frantziar alpinista eta mendi-gidaria (h. 2006).
- 1967 – Ľubomír Luhový, eslovakiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1968 – César Sampaio, brasildar futbolari ohia.
- 1971 – Ewan McGregor, eskoziar aktorea.
- 1972 –
- Alejandro Amenábar, txiletar-espainiar zinema zuzendari, gidoigile eta konposatzailea.
- Karla Sofía Gascón, espainiar emakume aktore transgeneroa.
- 1976 –
- Ayta Sözeri, turkiar aktore eta musikaria.
- Juan Zunzunegui, galiziar arraunlari ohi eta entrenatzailea.
- 1978 – Alicia Valero Delgado, ingeniaritza kimiko arloko espainiar doktorea.
- 1982 – Chloé Zhao, txinatar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
- 1983 – Celia de Molina, espainiar aktore eta gidoilaria.
- 1985 – Dafne Fernández, espainiar aktorea eta dantzaria.
- 1987 –
- Humpy Koneru, indiar xake-jokalaria.
- Luanko Minuto Soler, txiletar ezagunagoa den abeslari eta raperoa.
- 1989 – Samanta Tīna, letoniar abeslaria.
- 1990 –
- Marta Huerta de Aza, espainiar futbol arbitroa, Espainian gizonezkoen futbol profesionalean epailea izan den lehenengo emakumezkoa.
- Lyra McKee, iparirlandar kazetaria (h. 2019).
- María Peláe, espainiar kantautorea, abeslaria eta musikagilea.
- Tautvydas Šležas, lituaniar saskibaloi jokalaria.
- 1994 –
- Babalwa Latsha, Eibar Rugby Taldeko hegoafrikar errugbilaria, Afrikako emakumezko lehen errugbilari profesionala, Lurmutur Hirian.
- Tyler Wright, australiar surflaria.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1887 – Jose Manuel Agirre Miramon, gipuzkoar legelari eta politikaria (j. 1813).
- 1888 – Eduardo Alonso Colmenares, nafar abokatu eta politikaria, Madrilen (j. 1820).
- 1936 – Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe, nafarra, Durangoko bonbarketan eraildako moja (j. 1881)
- 1937 –
- Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe, nafar moja, Durangoko bonbardaketan (j. 1881).
- Teodoro Gonzalez de Zarate, arabar enpresaburu eta politikaria, eraila (j. 1882).
- 1993 – Nicanor Zabaleta, donostiar musikaria, harpa-jotzaile gisa mundu osoan famatua, Puerto Ricon (j. 1907).
- 1995 – Luis Navarro Garnika, nafar jenerala, Espainiako Aire Armadaren kidea, Gerra Zibilean matxinoen alde egin zuena, Madrilen (j. 1904).
- 2001 – Diego Garcia, euskal atleta, maratoietan espezializatua (j. 1961).
- 2003 – Eduardo Urkulo, euskal herritar margolari eta eskultorea, Madrilen (j. 1938).
- 2008 – Carlos Chivite, zentronikoar politikaria, PSNko idazkari orokorra (j. 1956).
- 2012 – Joakin Berasategi, gipuzkoar argitaratzailea, Sendoa argilatxearen sortzailea eta bertsolaritzaren bultzatzailea (j. 1939).
- 2020 – Rafael Berrio, gipuzkoar kantaria eta musikagilea (j. 1963).
- 2021 – Jesús Yagüe, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoilaria, Madrilen (j. 1937).
Mundua
aldatu- 1493 – Martín Alonso Pinzón, espainiar itsasgizona (j. 1441).
- 1547 – Frantzisko I.a Frantziakoa, Frantziako erregea (j. 1494).
- 1567 – Filipe I.a Hessekoa, Erreforma Protestantea babestu zuen alemaniarra (j. 1504).
- 1578 – Juan de Escobedo, espainiar politikaria (j. 1530).
- 1621 – Filipe III.a Espainiakoa, Espainia eta Portugalgo erregea (j. 1578).
- 1631 – John Donne, ingeles olerkari, militar eta idazkaria (j. 1572).
- 1727 – Isaac Newton, britainiar zientzialaria, alkimista, filosofoa eta matematikaria, historiako zientzialari hobenetarikoa (j. 1643).
- 1751 – Frederiko Galeskoa, Galesko printzea (j. 1707).
- 1797 – Olaudah Equiano, Ingalaterran eta bere kolonia amerikarretan bizi izandako nigeriar idazlea (j. 1745).
- 1837 – John Constable, ingeles margolari erromantikoa (j. 1776).
- 1850 – John C. Calhoun, AEBetako 7. presidenteordea (j. 1782).
- 1853 – Andrés Narvarte, Venezuelako presidentea (j. 1781).
- 1855 – Charlotte Brontë, ingeles eleberrigilea (j. 1816).
- 1869 – Allan Kardec, Espiritismoaren sortzailea (j. 1804).
- 1877 – Antoine-Augustin Cournot, frantziar filosofo, matematikari eta ekonomialaria (j. 1801).
- 1880 – Henryk Wieniawski, poloniar musikagilea (j. 1835).
- 1894 – William Robertson Smith, eskoziar antropologoa (j. 1846).
- 1898 – Eleanor Marx, aktibista politikoa eta autore marxista (j. 1855).
- 1914 –
- Amanda Jones, estatubatuar poeta eta asmatzailea (j. 1835).
- Hubert von Herkomer, Bavarian jaiotako ingeles margolari, zinemagile eta musikagilea (j. 1849).
- 1917 – Emil von Behring, alemaniar bakteriologoa, 1901eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1854).
- 1919 – Dolors Monserdà, kataluniar idazlea, poeta, ipuin kontalaria, antzerkigilea, saiogilea eta artikugilea (j. 1845).
- 1927 – Kang Youwei, txiniatar idazlea, filosofoa eta politikaria (j. 1858).
- 1928 – Medardo Rosso, italiar eskultorea (j. 1858).
- 1930 – Emil Krebs, alemaniar eleaniztuna, sinologoa eta diplomazialaria, 68 hizkuntzatan jariotasunez hitz egiteko eta idazteko gai zena (j. 1867).
- 1937 – Pauleta Pamies, bartzelonar dantzaria, irakaslea, zuzendaria eta koreografoa (j. 1851).
- 1943 – Pavel Miliukov, errusiar politikaria, Alderdi Konstituzionalista Demokrataren buruzagia eta ideologo nagusia (j. 1859).
- 1945 – Hans Fischer, alemaniar kimikaria, 1930eko Kimikako Nobel Saria (j. 1881).
- 1967 – Rodion Malinovski, sobietar militarra (j. 1898).
- 1970 – Semion Timoxenko, sobietar mariskala (j. 1895).
- 1971 – William John Youden, estatubatuar kimikari eta estatistikaria (j. 1900).
- 1976 – Paul Strand, estatubatuar argazkilari eta zinemagilea (j. 1890).
- 1978 – Eva Mameli Calvino, italiar botanikari, naturalista, eta irakaslea (j. 1886).
- 1980 –
- Vladimír Holan, txekiar poeta eta narratzailea (j. 1905).
- Jesse Owens, estatubatuar atleta, Hitlerren garaiko Olinpiar Jokoetan 4 urrezko domina irabaztearren ospetsua (j. 1913).
- 1988 – William McMahon, Australiako lehen ministroa (j. 1908).
- 1993 – Brandon Lee, estatubatuar aktore eta borroka arteetako artista (j. 1965).
- 1994 –
- Léon Degrelle, Belgikako eskuin muturreko buruzagia eta Waffen SS guda-talde nazien valoniar ofiziala (j. 1906).
- Jose Escobar, kataluniar komikigilea (j. 1908).
- Henri Gouhier, frantziar idazle eta filosofoa (j. 1898).
- 1995 –
- Roberto Juarroz, argentinar idazle eta poeta (j. 1925).
- Selena, Tejano musikako erregina, mexikar jatorriko estatubatuar abeslaria (j. 1971).
- 1997 – Friedrich Hund, alemaniar fisikaria (j. 1896).
- 2000 – Gisèle Freund, alemaniar-frantziar argazkilaria (j. 1908).
- 2001 – Clifford Shull, estatubatuar fisikaria, 1994ko Fisikako Nobel Saria (j. 1915).
- 2003 – Harold Scott MacDonald Coxeter, britainiar matematikaria (j. 1907).
- 2005 – Ángeles Gasset, espainiar maistra, Madrilgo Estudio ikastetxeko fundatzaileetako bat (j. 1907).
- 2008 – Jules Dassin, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1911).
- 2009 – Raúl Alfonsín, Argentinako presidentea eta giza eskubideen bultzatzailea (j. 1927).
- 2012 – Lise London, Frantziako Erresistentziako aktibista, nazien kontzentrazio-eremuetatik bizirik atera zena (j. 1916).
- 2014 – Ana Santos Payán, espainiar argitaratzailea eta idazlea (j. 1972).
- 2016 –
- Hans-Dietrich Genscher, alemaniar politikaria (j. 1927).
- Zaha Hadid, irakiar jatorriko britainiar arkitekto dekonstruktibista (j. 1950).
- Imre Kertész, hungariar idazlea, 2002ko Literaturako Nobel Saria (j. 1929).
- 2017 –
- Gilbert Baker, estatubatuar artista eta eskubide zibileen aldeko ekintzailea (j. 1951).
- James Rosenquist, estatubatuar margolaria (j. 1933).
- 2019 – Nipsey Hussle, estatubatuar rapeatzailea, eraila (j. 1985).
- 2020 – Abdul Halim Khaddam, Siriako presidentea (j. 1932).
- 2021 – Kamal Ganzouri, Egiptoko lehen ministroa (j. 1933).
- 2022 –
- Georgi Atanasov, Bulgariako lehen ministroa (j. 1933).
- Richard Howard, estatubatuar poeta eta itzultzailea (j. 1929).
- Oleksiy Tsybko, ukrainar errugbilari eta militarra, Ukrainako inbasioan (j. 1967).
- 2023 – Rabbie Namaliu, Papua Ginea Berriko 4. lehen ministroa (j. 1947).
- 2024 –
- Tadeusz Kusy, poloniar-afrikaerditar elizgizona (j. 1951).
- Barbara Rush, estatubatuar aktorea (j. 1927).
- Nijolė Sadūnaitė, lituaniar moja eta disidentea (j. 1938).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Anartz eta Auritze/Auritz.
- Transgeneroen Ikusgaitasunaren Nazioarteko Eguna
Kanpo estekak
aldatu