Loizu
Loizu[1][a] (erroibarreraz: Loitzu)[b] Erroibar ibarreko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.
| Loizu | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 Herriko aireko ikuspegia, 2020. urtean | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Pirinioak |
| Udalerria | Erroibar |
| Administrazioa | |
| Mota | leku |
| Izen ofiziala | Loizu |
| Posta kodea | 31697 |
| Herritarra | loizuar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°54′58″N 1°26′25″W / 42.9160696°N 1.4402122°W |
| Garaiera | 741 metro |
| Distantzia | 33,9 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
| Biztanleria | 11 (2020) |
1990eko urriaren 25era arte Loizu kontzejua izan zen. Orduz geroztik, lekuko estatusean degradatuta geratu zen. 2020 urtean 11 biztanle zituen.
Bertako biztanleak loizuarrak dira.
Izena
aldatuLoizu toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Loiçu (1245)
- Loyçu (1268)
- Loiça (1280)
- Loicu (1366)
- Loyzu (1800)
- Loitzu (1926)
- Loizu (1975)
Geografia
aldatuLoizu Erroiberran dago.
Ingurune naturala eta klima
aldatuErroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.
Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.
Estazio meteorologikoak
aldatuErroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. [3] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.[4] Erroko estazioa da Loizuerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
| Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 21.0 | 23.0 | 26.0 | 32.0 | 37.0 | 39.0 | 40.0 | 36.0 | 28.0 | 22.0 | 20.0 | 40.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 6.8 | 7.9 | 11.0 | 12.8 | 17.4 | 21.5 | 24.2 | 24.7 | 21.1 | 16.4 | 10.6 | 7.6 | 15.2 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 2.8 | 3.4 | 6.0 | 7.7 | 11.7 | 15.6 | 18.0 | 18.1 | 14.7 | 11.0 | 6.5 | 3.6 | 9.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -1.3 | -1.1 | 1.1 | 2.6 | 6.1 | 9.6 | 11.8 | 11.6 | 8.2 | 5.6 | 2.3 | -0.5 | 4.7 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -9.2 | -8.1 | -5.0 | -2.5 | 0.0 | 3.1 | 5.7 | 4.8 | 1.8 | -1.4 | -5.0 | -8.3 | -2.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 134.1 | 121.5 | 116.4 | 142.7 | 102.5 | 63.9 | 53.6 | 52.8 | 81.4 | 123.0 | 156.3 | 153.4 | 1301.6 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 71.5 | 63.5 | 67.4 | 59.9 | 60.0 | 60.0 | 61.3 | 100.0 | 110.0 | 86.8 | 83.5 | 88.0 | 110.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 13.5 | 11.9 | 12.4 | 15.1 | 14.6 | 9.8 | 7.0 | 7.6 | 9.3 | 13.1 | 14.2 | 14.4 | 142.8 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 3.0 | 4.0 | 3.0 | 2.1 | 0.3 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.4 | 2.1 | 15.9 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Hirigintza
aldatuKaleak
aldatuHerriak kale bakarra ditu:[6]
- Done Anderes karrika
Etxeak
aldatuHerriak 7 etxe ditu:[6]
- Garaiko
- Kantero
- Txotokoa
- Bexitikoa
- Hermitaño
Historia
aldatuAntzinako jaurerri-leku erreengo bat, 1280an Aintzioarekin batera 121 soldata eta erdi gehi 41 kahiz urteko bular bat zor zuena, garagar eta olo-lapurreta bat
1835-1845eko udal erreformak arte, jurisdikzio zibila zuen Erroibarko alkateak, eta ekonomikoa, ibarreko diputatuak eta herriko errejidoreak, txandaka aukeratzen zirenak etxeen artean (lau XIX. mendearen lehen erdian zehar). 1847an, parrokiako abadea auzotarrek aurkezten zuten, eta irin-errota zuten.
1990eko urriaren 25ean, Loizu populazio gutxikoa zenez (5 pertsona inguru), Nafarroako Gobernuak kontzejuko estatusa kendu zion herriari. Horrela, Erroibarko Udalak bere lurrak administratu zituen eta Loizu toki bihurtu zen.
Demografia
aldatu2020 urteko erroldaren arabera 11 biztanle zituen Loizuk.[7]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2 | 6 | 7 | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 | 4 | 6 | 8 | 9 | 9 | 9 | 10 | 10 | 11 | 11 |
Kultura
aldatuEuskara
aldatuLuis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[8]
Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[9]
Loizuko azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Hegoerroibartar aldaera.[10]
Euskararen Foru Legea
aldatuNafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.
Ondasun nabarmenak
aldatu- Done Anderes eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.
- Errotaldeko leizea, Loizuko gizona aurkitu zen leizea.
Loizuar ospetsuak
aldatu- Antonio Lasa (1913-1936), apaiza eta dohatsua.
Oharrak
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Loizu - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Erroko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ a b Erroibarko Udala. Loizuko planoa
- ↑ «Loizu» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
- ↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.